Sicilijska komedija

Izvor: Wikipedija
Prijeđi na navigaciju Prijeđi na pretragu

Sicilijska komedija razvila se tokom 6. veka pne. u okviru antičke grčke književnosti i smatra se jednim od izdanaka dorske komedije. Aristotel je smatrao da su sicilijski komediografi dali prvi umetnički oblik kasnijoj staroj atičkoj komediji: Epiharm i Formid ― kaže Aristotel u Poetici, ‒ "stvorili su umetnost obrađivanja priča" (τὸ μύθους ποιεῖν),[1] a te reči, prema jednima, znače da su njih dvojica stvorili komički zaplet, a prema drugima, da su prvi stvarali komedije s mitološkom tematikom. U svakom slučaju, obe teorije govore o tome da su ovi sicilijski komediografi pučkoj lakrdiji, gruboj i anonimnoj, dali umetničku obradu u dorskom ambijentu Velike Grčke.[2][3] Premda je bila kratkog trajanja, sicilijska komedija ostavila je traga na razvoj kasnije komedije, posebno u južnoj Italiji i u rimskoj književnosti.

Epiharm[uredi | uredi kod]

Sicilijska komedija dobila je svoj umetnički oblik u delimma komediografa Epiharma, koji se rodio oko možda oko 530. pne. i doživeo duboku starost.[4] Čini se da je prvi deo života proveo u Megari Hiblejskoj na Siciliji i da je odatle prešao u Sirakuzu,[5] možda oko 486. pne., kad je Megaru Hiblejsku razorio sirakuški tiranin Gelon.[6] U Sirakuzi je Epiharm delovao na dvoru tiranina Gelona (umro 477. pne.) i zatim njegovog naslednika Hijerona I (umro 462. pne.), koje je hvalio u svojim delima. Epiharm se smatra izumiteljem prave komedije, koji je iz postojećih pučkih oblika (farse, improvizacije, lakrdije, šala tokom svetkovina i procesija) uklonio element improvizacije, uveo jedinstveni zaplet, pisao književnim jezikom i pažljivo oblikovao stihove, koristeći uglavnom trohejski tetrametar, te je tako izjednačio komediju s drugim pesničkim formama tog razdoblja.[7][6]

Epiharmove su drame često obrađivale mitološke teme u obliku travestije mita i parodije tragičkih pesnika i pokazivale su snažan duh i iskričav humor. Neka ideja o njegovoj umetnosti može se dobiti na osnovu fragmenata njegovog komada Hefest ili Svečari (Ἤφαιστος ἢ Κωμασταί), koja slika boginju Heru koju su na Olimpu začarali Dionis i njegova pijana pratnja (κῶμος), kao i na osnovu fragmenata komada Odisej dezerter (Ὀδυσσεὺς αὐτόμολος). Kako se vidi iz sačuvanih fragmenata, njegove su se drame bavile ljudskim karakterima i obilovale su poslovicama (γνωμαί) i dugim monolozima.[8]

Sofron[uredi | uredi kod]

Drugi predstavnik sicilijske komedije bio je Sofron iz Sirakuze, čije stvaralaštvo pada u sredinu 5. veka pne., možda između 460. i 420. pne., dakle više od pola veka posle Epiharma.[9] Na osnovu starih pučkih formi i mitološke građe pisao je tzv. mime, svojevrsne skečeve, koji su obrađivali događaje iz svakodnevnog života, bili pisani dorskim dijalektom u ritmovanoj prozi, sadržavali uzbudljivu akciju i živ dijalog i možda bili namenjeni pre recitovanju nego scenskom izvođenju. Među sačuvanim naslovima su, na primer, Učesnice na Istamskim igrama, Tunolovac (Θυννοθήρας), Prometej, Žene koje koće da isteraju boginju Hekatu.[10] Platon je sa zanimanjem čitao Sofronove mime[11] i doneo ih u Atinu.[12]

Flijačka farsa[uredi | uredi kod]

Tri čoveka pljačkaju škrticu u njegovoj kući, scena iz flijačke farse koju je naslikao slikar Asteja (350–340. pne.)

U vreme kad je nova komedija suvereno vladala atinskim komičkim teatrom, u 4. i 3. veku pne., na Siciliji i u južnoj Italiji improvizovane scenske drame zadržale su i dalje svoju važnost. Te scenske izvedbe, čiji su se sižei u određenom stupnju oslanjali na delo Epiharma i Sofrona, zvale su se flijaci.[13] Od početka 4. veka pne. na grčkim slikanim vazama nalaze se scene iz flijačkih predstava, pa se zato sva ta keramika naziva "flijačkim vazama"; tu su slike komičkih teatarskih maski s deformiranim predstavama ljudskog lica, predstave kožnih falusa jarko crvene boje, slike ljudi s napuhanim stomacima i zadnjicama.[14] Izgleda da je do kraja 3. veka pne. prikazivanje fijaka prestalo, ali su Osci u Kampaniji razvili svoju tradiciju farse, parodije i satire, na koju su uticali pozni grčki uzori, a koja je tokom 3. veka pne. zadobila popularnost i u Rimu. Taj je žanr poznat kao atelana i nazvan je po kampanskom gradu Ateli.[15]

Rinton[uredi | uredi kod]

Jedan izdanak sicilijske komedije, koji je stajao pod uticajem nove atičke komedije, bila je hilarotragedija ("vesela tragedija") Rintona iz Sirakuze, koji je živeo i stvarao u južnoitalskom gradu Tarentu. Živeo je u doba Ptolemeja I, što znači da mu je vrhunac stvaralaštva padao oko 320. pne. Za temelj svoje hilarotragedije uzeo je flijačku farsu, premda su na njega uticale i Epiharmove komedije i Euripidove tragedije. Njegovi komadi, pisani dorskim dijalektom, nalikovali su nekadašnjim pučkim oblicima i oživeli su mim i satirsku igru, parodirajući mitološku tematiku, npr. mit o Amfitrionu.[16] Sačuvani su samo vrlo oskudni fragmenti.[17]

Reference[uredi | uredi kod]

  1. ↑ Aristotel, Poetika, 1449b.
  2. ↑ 04.0104 William Smith (ur.), Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, 1870, s.v. Epicharmus.
  3. ↑ Sironić & Salopek 1977: str. 119
  4. ↑ Easterling & Kenney 2002: str. 367
  5. ↑ Diogen Laertije, Životi i mišljenja znamenitih filozofa, VIII, 78.
  6. ↑ 6,0 6,1 Đurić 1991: str. 338
  7. ↑ Sironić & Salopek 1977: str. 120
  8. ↑ „William Smith (ur.), Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, 1870, s.v. Epicharmus.”. Arhivirano iz originala na datum 2006-05-01. Pristupljeno 2014-01-13. 
  9. ↑ Sironić & Salopek 1977: str. 121
  10. ↑ Meineke 1839: str. 152‒181
  11. ↑ Suda, s.v. Σώφρων (Adler number: sigma,893).[mrtav link]
  12. ↑ Diogen Laertije, Životi i mišljenja znamenitih filozofa, III, 18.
  13. ↑ The Oxford Classical Dictionary (3. izd.), 2003, s.v. phlyakes.
  14. ↑ Arthur Dale Trendall. Phlyax Vases, 1967.
  15. ↑ Budimir & Flašar 1991: str. 110–114
  16. ↑ Z Stewart , The 'Amphitruo' of Plautus and Euripides 'Bacchae', TAPhA 89, 1958, str. 348–373.
  17. ↑ Meineke 1839: str. 183‒189

Izvori[uredi | uredi kod]

  • Budimir, Milan; Flašar, Miron (1991). Pregled rimske književnosti. Beograd. 
  • Đurić, Miloš N. (1991). Istorija helenske književnosti. Beograd. 
  • Easterling, P.E.; Kenney, E.J. (2003). The Cambridge History of Classical Literature. Vol. I: Greek Literature. Cambridge. 
  • Meineke, August (1839). Fragmenta comicorum Graecorum, Vol. I. Berlin. 
  • Sironić, Milivoj; Salopek, Damir (1977). Povijest svjetske književnosti, knj. 2. "Grčka književnost". Zagreb. 
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Sicilijska_komedija&oldid=41436477