Svjetska poštanska unija
| Amblem Svetskog poštanskog saveza | |
|---|---|
| Opšte informacije | |
| Sedište | Bern,Švajcarska |
| Adresa | Universal Postal Union International Bureau Case postale 13 3000 BERNE 15 SWITZERLAND |
| Osnovana | 9. oktobar 1874. |
| Internet stranica | http://www.upu.int/ |
| Broj članica | 191 |
| Zvanični jezici | Arapski, Engleski, Španski, Portugalski i Ruski |
Svetski poštanski savez (SPS) (fr. Union postale universelle, engl. Universal Postal Union, UPU) je međunarodna organizacija koja koordiniše poštanske politike i pravila između zemalja članica a time i svetski poštanski sistem. Svaka članica prihvata iste uslove za sprovođenje međunarodnih poštanskih dužnosti. Ona je bila prva univerzalna svetska organizacija i kao takva predstavlja najstariji oblik multilateralne saradnje u svetu. Svetski poštanski savez je ceo svet povezao u jednu celinu i stvorio jedinstvenu teritoriju za uzajamnu razmenu pismonosnih pošiljki. Organizacija i funkcionisanje Svetskog poštanskog saveza zasniva se na aktima donetim usaglašenom voljom svih zemalja članica. Princip jedinstva poštanske teritorije za razmenu pismonosnih pošiljki, pored jedinstva pismonosnih taksa i slobode tranzita, predstavlja osnovicu na kojoj počiva delatnost Svetskog poštanskog saveza.
U cilju što bržeg razvoja i unapređivanja međunarodnog poštanskog saobraćaja, Svetski poštanski savez je usvojio i određene principe:
- princip jedinstva poštanske teritorije;
- princip slobode poštanskog tranzita;
- princip jedinstva pismonosnih taksa.
Začetak nastanka svetske poštankse organizacije započinje Ser Roland Hil ( Sir Rowland Hill ) svojom reformom poštanskog sistema 1840, kada je Engleskoj uveo sistem plaćanja usluge unapred ( do tada se smatralo da troškove uslge treba da snosi primalac pošiljke a ne pošiljalac ) ,takođe on uvodi jedinstven tarifni sistem po kojem je cena u domaćem saobraćaju zavisila samo od težine pisma, bez obzira na razdaljinu. Ser Roland Hil je takođe zaslužan i za uvođenje prve poštanske marke.Na ovaj način poštanski sistem je postao dostupan svim slojevima društva.
1863. godine ministar pošta SAD General Montgomeri Bler ( General Montgomery Blair ) saziva konferenciju u Parizu gde se okuplja 15 delegata iz toliko evropskih i američkih država gde usvajaju niz uzajamnih dogovora,kojim se unapređuje međunarodni poštanski saobraćaj, ali neuspevaju da se usaglase o osnivanju međunarodne organizacije.
Henrih von Stefan ( Heinrich von Stephan ) , viši poštanski službenik Severno Nemačke konfederacije zalaže se za kreiranje međunarodne organizacije i na sopstevenom zalaganju uspeva da ubedi švajcarsku Vladu da u Bernu 15. septembra 1874. organizuje konferenciju gde učešće uzimaju delegati iz 22 zemlje. Na toj konferenciji 9. oktobra nastaje Svetski poštanski savez. Prvi naziv ove organizacije je bio General Postal Union, ali već na sledećem zasedanju skupštine 1878. organiѕacija se preimenjuje i dobija naziv koji dan danas nosi Universal Postal Union skraćeno UPU.
1948. organizacija se pridružuje organizaciji UN.
Pravni propisi Svetskog poštanskog saveza nose opšti naziv - Akti Svetskog poštanskog saveza i podeljeni su u dve kategorije propisa i to: na obavezne i fakultativne.
- Ustav Svetskog poštanskog savsza,
- Opšti pravilnik Svetskog poštanskog saveza,
- Svetska poštanska konvencija sa Pravilnikom za izvršenje.
- Aranžman o pismima sa označenom vrednošću, sa Pravilnikom za izvršenje. ( Ovaj aranžman je donet na kongresu u Parizu 1878. godine, a da bi njegova primena postala obavezna, on je ukinut kao samostalni akt i njegove osnovne odredbe je Osamnaesti kongres u Rio de Žaneiru 1979. godine uneo u Svetsku poštansku konvenciju. )
- Aranžman o poštanskim paketima, sa Pravilnikom za izvršenje.
- Aranžman o poštanskim uputnicama i poštanskim putničkim bonovima.
- Aranžman o poštanskoj čekovnoj službi, sa Pravilnikom za izvrešenje.
- Aranžman o otkupnim pošiljkama, sa Pravilnikom za izvršenje.
- Aranžman o hartijama od vrednosti, sa Pravilnikom za izvršenje.
- Aranžman o međunarodnoj štednoj službi, sa Pravilnikom o izvršenju.
Osnovni akt Saveza je Ustav koji sadrži osnovna pravila Saveza. Ustav Svetskog poštanskog saveza obezbeđuje unapređivanje veza među narodima, dobro funkcionisanje poštanskog saobraćaja i doprinosi razvijanju međunarodne saradnje u oblasti kulture, ekonomike i društva. Ustav Svetskog poštanskog saveza donet je na 15. kongresu u Beču od strane ovlašćenih predstavnika zemalja Svetskog poštanskog saveza.
Svetska poštanska konvencija i Pravilnik za izvršenje sadrže zajednička pravila koja se primenjuju na međunarodnu poštansku službu kao i odredbe koje se odnose na pismonosnu službu. Ova akta su obavezna za sve zemlje članice. Opšti pravilnik Svetskog poštanskog saveza sadrži odredbe koje obezbeđuju primenu Ustava i funkcionisanje Saveza. oh je obavezan za sve zemlje članice. Aranžmani Saveza i njihopi pravilnici za izvršenje regulišu ostale službe, osim pismonosne, i to između zemalja članica koje su ugovornice tih instrumenata. Oni su obavezni samo za te zemlje. Pravilnik za izvršenje konvencije i aranžmana koji sadrže mere za njihovu primenu, donose poštanske uprave zaintresovanih zemalja članica. Ukoliko se dogodi da jedna zemlja ne ratifikuje Ustav ili ne odobri ostala akta, oni će ipak važiti za ostale zemlje koje su ih ratifikovale.
Kongres je najviši organ Svetskog poštanskog saveza, a sačinjavaju ga ovlašćeni predstavnici vlada zemalja članica. Redovno se održava svake pete godine. oh je i zakonodavni organ, jer donosi izmene i dopune svih akata Svetskog poštanskog saveza. Kongres je, u isto vreme, i politički organ, jer usmerava rad Svetskog poštanskog saveza do narednog kongresa. U tom cilju određuje zadatke organima Saveza (Izvršnom savetu, Savetodavnom veću za poštanske studije i generalnom direktoru), utvrđuje godišnje limite izdataka do narednog kongresa i bira članove Izvršnog saveta, Savetodavnog veća za poštanske studije, generalnog direktora i njegovog zamenika.
Najznačajniji organ posle Kongresa je Izvršni savet (Council of Administration). Ha Bečkom kongresu 1964. godine promenjen je naziv Komisije za izvršenje i vezu u Izvršni savet. Izvršni savet broji 41 člana i u njemu su proporcionalno zastupljene sve zemlje članice svih pet geografskih regiona. Članove Izvršnog saveta bira Kongres na osnovu pravilne geografske pripadnosti zemalja članica.
Savet za poštansku eksploataciju(Postal Operations Council) sastoji se od 40 članova koje bira Kongres. Mandat Saveta traje koliko i vreme između dva kongresa. Savet donosi i svoj pravilnik. Članovi Savet aktivno učestvuju u njegovom radu. Zemlje članice koje nisu u Savet za poštansku eksploataciju mogu, na svoj zahtev, da sarađuju u preduzetim studijama. Savet za poštansku eksploataciju formuliše za Kongres, ako je to potrebno, predloge koji neposredno proističu iz njegove delatnosti. Ove predloge podnosi sam Savet po sporazumu sa Izvršnim savetom, ukoliko je reč o pitanjima iz njegove nadležnosti.
Svetski poštanski savez ima svoju centralnu poštansku službu koja se nalazi u sedištu Saveza, a čiji je naziv Međunarodni poštanski biro. Međunarodni poštanski biro radi pod nadzorom Švajcarske poštanske uprave. Međunarodni biro sastavlja i uredno vodi spisak zemalja članica Saveza, vodeći u njemu i razrede doprinosa svake od njih. Biro takođe sastavlja i vodi spisak anražmana zemalja članica ugovornica tih aranžmana. Međunarodnim biroom rukovodi generalni direktor. Međunarodni biro priprema rad Kongresa, administrativnih konferencija i specijalnih komisija. Biro se stara o štampanju i raspo-deli dokumenata koja dostavlja upravama zemalja članica. Međunarodni biro obavlja poslove za potrebe Izvršnog saveta, Savetodavnog veća za poštanske studije i poštanskih uprava radi pribavljanja potrebnih obaveštenja koja se odnose na poštansku službu. Zadaci Biroa su da: prikuplja, objedinjuje i dostavlja sva obaveštenja koja su od interesa za međunarodnu poštansku službu; daje na zahtev uprava u sporu mišljenja o spornim pitanjima; postupa po zahtevima za tumačenje i izmenu akata Saveza i pristupa poslovima redakcionog ili dokumentarnog karaktera koje mu dodeljuje Savez ili kojima bi se bavio u interesu Saveza.
