Pretide
Pretide (starogrčki: Προιτίδες) bilo je, u grčkoj mitologiji, skupno ime za tri kćerke argivskog kralja Preta i njegove supruge Stenebeje, koje su se zvale Lisipa, Ifinoja i Ifijanasa.[1] Servije, Vergilijev komentator, umesto poslednje dve navodi Hiponoju i Kirijanasu, a Klaudije Elijan spominje samo dve kćerke, Elegu i Kelenu.[2]
Kad su Pretove kćeri stasale za udaju, imale su brojne prosce, ali ih je obuzelo ludilo, što je, prema jednima, bila Herina kazna zato što su se hvalisale da se po svojoj lepoti mogu izjednačiti s Herom ili zato što su ukrale zlato s Herine statue,[3] a, prema drugima, Dionisova kazna zato što su se protivile njegovom kultom.[4][5] Prema Bakhilidu, Pretove su se kćeri hvalisale da je dvorac njihova oca bogatiji od Herinog svetilišta, pa ih je boginja naterala da odu u planine, gde im se sasvim pomračio um. Nakon višemesečnog lutanja po Peloponezu stigle su u Arkadiju, a Pret je, tragajući za njima, stigao do izvora u Lusima, gde je zamolio Artemidu za pomoć obećavši da će žrtvovati dvadeset riđih goveda Suncu. Artemida je umilostivila Heru i devojkama vratila razum, pa su joj u znak zahvalnosti one podigle hram u Lusima.[6]
Prema drugoj verziji, dok su devojke lutale Peloponezom, Pret je pozvao čuvenog proroka Melampoda da mu izleči kćerke. Melampod je obećao da će ih izlečiti, ako mu kralj prepusti jednu trećinu svog kraljevstva i dadne mu jednu od svojih kćeri za ženu. Pret je taj predlog odbio, ali kad se ludilo nastavilo i zatim se proširilo i na druge Argivljanke, poslao je glasnike Melampodu da traži njegovu pomoć. No, Melampod je sad tražio dve trećine argivskog kraljevstva, jednu za sebe i jednu za svog brata, Bijanta. Pret je pristao i Melampod je s grupom mladića pošao za Argivljankama i, uz glasne povike i razuzdan ples, progonio ih sve do Sikiona. Ifinoja je tokom potere umrla, no ostale žene su preživele i bile izlečene, nakon što su očišćene u izvoru Angiru ili u Artemidinom hramu blizu grada Lusija, odnosno, prema, drugima, blizu samog Sikiona. Nakon toga Pret je podelio svoje kraljevstvo i Ifijanasu udao za Melampoda, a Lisipu za Bijanta.[7][8][9][10][11][12] Pausanija beležio jedno predanje o tome da je Pret povodom izlečenja svojih kćerki utemeljio Herino svetilište na putu između Sikiona i Titane,[13] kao i Apolonovo svetilište u Sikionu.[14] U izvorima se navode različita mesta na kojima je navodno došlo do izlečenja, a Pindar čak navodi da je Pretove kćerke izlečio sam Asklepije.[15] Neki kažu da je ludilo obuzelo argivske žene tek kasnije, u vreme Anaksagorine vladavine.[1]
- ↑ 1,0 1,1 Srejović & Cermanović-Kuzmanović 1989, s.v. Pretide
- ↑ Schmitz, Leonhard (1867), „Proetus (1)”, Smith, William, Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, 1, Boston, pp. 8
- ↑ Servijev komentar uz Vergilijeve Ekloge, VI, 48.
- ↑ Pseudo-Apolodor, Biblioteka, II, 4, 1.
- ↑ Diodor Sicilijski, Istorijska biblioteka, IV, 68, 4.
- ↑ Bakhilid, Ode, XI, 40 sqq.
- ↑ Pseudo-Apolodor, Biblioteka, II, 2, 2.
- ↑ Strabon, Geografija, VIII, 3, 19.
- ↑ Ovidije, Metamorfoze, XV, 322 sqq.
- ↑ Cf. Pausanija, Opis Helade, II, 7, 8; VIII, 18, 8.
- ↑ Herodot, Istorija, IX, 34, 1–IX, 34, 2.
- ↑ Sholija uz Pindarove Nemejske ode, IX, 30.
- ↑ Pausanija, Opis Helade, II, 12, 2.
- ↑ Pausanija, Opis Helade, II, 7, 8.
- ↑ Pindar, Pitijske ode, III, 96.
- Schmitz, Leonhard (1867), „Proetus (1)”, Smith, William, Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, 1, Boston, pp. 8
- Srejović, Dragoslav; Cermanović-Kuzmanović, Aleksandrina (1989). Rečnik grčke i rimske mitologije. Beograd: Srpska književna zadruga.