Praslavenski jezik

Sve grane slavenskih jezika su razvijene od dijalekta od prastarog Slavenskog jezika roditelja koji se sa svoje strane razvio od jedne verzije koja je prethodila i Starobaltičkom. Oba ova jezika dijele sa istočnim Indo-Evropskim jezicima (zvanim satemski) istu promjenu u palatelizaciji K i G u S i Z (omekšavanje). Karakteristike tih obiju solucija su: 1. Promjena starih glasova R, N, i M koji su bili samoglasnici u Ir, Ur i slično 2. Iste vrste naglaska kod imenica i glagola 3. Promjene poretka glagola da naprave 2 oblika prošlog vremena u -a i -e

Iako se smatra da su se nakon trećeg milenijuma prije Nove ere te kulture razdvojile ipak su one zadržale neke karakteristike sa Staroevropskim koje se ogleda u imenima rijeka (Ruska Oka). Dijalekti prastarog Slavenskog jezika su govoreni u prvom vijeku od Karpata, preko zapadne Evrope (Germanski, Keltski, Italijanski) i uključivali su zone na Balkanu (Ilirski, Tračanski i Frigijski). Oni su ostali u toj zoni sve do 6-og vijeka kad su počeli da se raseljavaju do Elbe i Jadranskog mora i preko Dunava sve do Peloponeza. U tom periodu, prema Grčkim i Latinskim izvorima su već bili podjeljeni u različite grupe. Staroslavenski jezik se ipak nije puno promijenio.

Tokom vremena osnovna promjena što se dogodila je da je struktura postala otvorenija, slogovi su se završavali samoglasnicima. U sljedećem periodu su se izgubili “jere” a samim tim je došlo do većih promjena ne samo u zvučanju jezika nego su uslijedile promjene na različite načine kod pojedinih grupa. Nakon toga prilično dugog perioda, počevši od 10-og vijeka su se pojavili posebni ogranci i drugačiji oblici jezika.

Specifičan razvoj jezika kod Južnih Slovena se dogodio nakon što je prekinuta veza između njih i zapadnih Slavena dolaskom Mađara u Mađarsku i Germanizacijom Slavenskih prostora u Bavarskoj i Austriji.

Napor da se spriječi Uticaj Zapadnog Krišćanskog Carstva (koje je povezivano sa Germanizacijom) je bio motiv iza uvođenja Staroslovenskog crkvenog jezika u liturgiju Velike Morave. U 863 godini njihov princ Rastislav je pozvao Svetog Ćirila i njegovog brata Svetog Metodija da naprave odvojenu crkvu sa vlastitim jezikom i pismom. S tim počinje Staroslavenski Crkveni jezik.

Širenje praslavenskog jezika počelo je krajem VI stoljeća kada su se Slaveni našli u avarskoj državi koja je do kraja VIII stoljeća obuhvatala veliki dio istočne Evrope. U savremenoj Evropi oko tri stotine miliona ljudi govori slavenskim jezicima.

Teritorija

Tokom čitave grčke i rimske antike Slaveni se, kao narod, uopšte ne pojavljuju u istorijskim izvorima. U latinskim se izvorima slavensko ime po prvi put pojavljuje kod Jordanesa, romaniziranog gotskoga pisca koji djeluje u 6. st. I koji je autor Povijesti Gota. On navodi da se radi o brojnom narodu koji živi u „okviru“ četiri tačke: a) grad Noviodunum (na početku delte Dunava u rumunskoj Dobrudži); b) takozvani Lacus Mursianus; c) Dnjestar d) pa na sjeveru na istočnoj obali Visle.

„Od izvora rijeke Visle po golemim prostranstvima obitava mnogobrojan narod Veneta koji su potekli od jednog roda. Njihova se imena možda razlikuju na raznim mjestima i u raznim obiteljima, no u prvom se redu nazivaju Slavenima i Antima.“

(Jordanes)

Drugi etnonim, Anti (Antes) se isprva odnosio na istočni dio Slavena (oko Dnjepra) ili na etnički miješano stanovništvo u kojem su se slavenski elementi pretapali s iranskima. Samo ime Antes vjerojatno je iransko – izvodivo je iz prairanskoga *anta– »rub, granica, kraj«, osetski ätt’iyä »posljednji, straga«. Ono se spominje i u vizantijskim izvorima (u obliku Ántai), a nakon 7. st. nestaje bez traga. Najvjerojatnije se radi o imenu kojim su iranska plemena Sarmata i Alana u ukrajinskim stepama nazivala istočne skupine Slavena s kojima su dolazila u dodir.

Formiranje praslavenskog

Slaveni su kao etnička zajednica sa sviješću o vlastitom identitetu nastali u 6. st. Slavensko se zajedništvo oblikovalo na dunavskom limesu Bizanta, gdje se u svrhu lakše komunikacije (i koordinacije rata i trgovine) među govornicima različitih, ali bliskih dijalekata i usko srodnih jezika proširila neka vrst koiné, zajedničkoga naddijalektalnog idioma koji nazivamo praslavenskim. Taj je jezik bio prilično jedinstven: u 6. i 7. st. nema nikakvih svjedočanstava o njegovoj dijalekatskoj raščlanjenosti. Govornici toga jezika potekli su (u etničkom smislu) iz različitih dijelova Istočne Europe sjeverno od Karpata i Dunava i zapadno od Visle, a među njima je bilo i onih sa germanskim, iranskim, skitskim ili sarmatskim porijeklom.

Nazive oružja primili su Slaveni od germanskih susjeda. Mač, meč (mьčь) dolazi od gotskog mekja, šljem od staronjemačkog helma, strijěla od staronjemačkim Strala. Iz njemačkog je i reč vitez (vitÓ zь) od Vithungi. Iz iranskog je topor – sjekira, a samo ime sjekira je u vezi sa skitskim sagaris. Tesla, treći naziv za isto oružje, jeste njemačka dehsala. Oklop - brьnih, brnja, brnje, uzet je od gotskog brunjo. Dosta rano javlja se riječ župan, kao poglavar župe. Riječ je hunskog porijekla, jer se javlja oko IV vijeka u napisima u Nađi Sent Muklošu, iz Atilinog vremena. Od nje je češko i poljsko hpan i pan i poslije mađarsko ispan. I drugi nazivi za poglavice stranog su porijekla; ban je došlo od avarskog hagana Bajana, a knez (kъnÓ zь) je od germanske riječi Kuningiaz.

Širenje praslavenskog jezika

Na prostor Slavena 559. godine dolaze Avari i podjarmljuju ih. Od tada u zajedničkoj državi počinje život, svojevrsna simbioza, Avara kao državotvornog naroda i Slavena kao mnogobrojnijeg naroda. Počeo je nedovoljno objašnjeni proces slavenizacije (a ne avarizacije) koji je za posljedicu imao da se na teritoriji Avarskog kaganata govorio staroslavenski jezik.

U svojoj najvećoj moći, na prelazu 6. u 7. stoljeće, zauzimala je avarska država prostranstva od rijeke Dnjepar i poluostrva Krim na istoku, pa na zapadu do rijeke Soče i tvrđave Aguntum na Dravi u Alpama i rijeke Saale u Njemačkoj, te od luke Patras na poluotoku Peloponez na jugu Grčke pa do Baltičkog mora na sjeveru Evrope.

Raspadom avarske države, izuzev opšteg slavenskog, dolazi do formiranja novih skupnih identiteta na području nestale avarske države. Redefiniranje starih te stvarajnje novih identiteta, dovelo je do stvaranja novih dijalekata i u praslavenskom jeziku.

Jezička kultura i opšti stepen slavenske civilizacije na kraju VII vijeka bili su prilično razvijeni. Postojale su riječi i izrazi za dosta suptilne pojmove. Najbolji dokaz je za to taj, da je prevod Svetog Pisma u IX vijeku sa grčkog jezika bio potpuno moguć na praslavenskom.