Seldžuci – razlika između verzija
Nema sažetka izmjene |
Nema sažetka izmjene |
||
| Red 1: | Red 1: | ||
{{For|dinastijsku državu|Seldžučka Monarhija}} |
|||
{{Dinastija| |
{{Dinastija| |
||
| Ime =Seldžuci |
| Ime =Seldžuci |
||
| Red 26: | Red 27: | ||
<small>'''Rum''':</small><br />1307 - smrt [[Mesud II|Mesuda II]] |
<small>'''Rum''':</small><br />1307 - smrt [[Mesud II|Mesuda II]] |
||
}} |
}} |
||
''' |
'''Seldžuci''' ([[Turski jezik|turski]]: ''Selçuklu'', [[Arapski jezik|arapski]]: سلجوق , ''Saljūq'', ili السلاجقة ''al-Salājiqa''; [[Perzijski jezik|perzijski]]: ''Saljūqiyān'') je naziv za vladarsku [[Dinastija|dinastiju]], ali i za glavnu granu [[Oguzi|Oguza]] jednog od [[Turkijski narodi|turkijskih plemena]] koje je vladalo dijelovima [[Srednja Azija|Srednje Azije]] i [[Bliski Istok|Bliskog Istoka]] od [[10. vijek|10.]] do [[13. vijek]]a.<ref name=seljuq/> |
||
Danas se Turci Seldžuci smatraju precima zapadnih [[Turci|Turaka]], današnjih stanovnika [[Turska|Turske]], [[Azerbejdžan]]a i [[Turkmenistan]]a.<ref>Grousset, Rene, ''The Empire of the Steppes'', (Rutgers University Press, 1991), 161,164; "..renewed the Seljuk attempt to found a great Turko-Persian empire in eastern Iran..", "It is to be noted that the Seljuks, those Turkomans who became sultans of Persia, did not Turkify Persia-no doubt because they did not wish to do so. On the contrary, it was they who voluntarily became Persians and who, in the manner of the great old Sassanid kings, strove to protect the Iranian populations from the plundering of Ghuzz bands and save Iranian culture from the Turkoman menace."</ref><ref>Nishapuri, Zahir al-Din Nishapuri (2001), "The History of the Seljuq Turks from the Jami’ al-Tawarikh: An Ilkhanid Adaptation of the [[Saljuq-nama]] of Zahir al-Din Nishapuri," Partial tr. K.A. Luther, ed. C.E. Bosworth, Richmond, UK. K.A. Luther: "... the Turks were illiteratre and uncultivated when they arrived in Khurasan and had to depend on Iranian scribes, poets, jurists and theologians to man the institution of the Empire"(pg 9)</ref> |
Danas se Turci Seldžuci smatraju precima zapadnih [[Turci|Turaka]], današnjih stanovnika [[Turska|Turske]], [[Azerbejdžan]]a i [[Turkmenistan]]a.<ref>Grousset, Rene, ''The Empire of the Steppes'', (Rutgers University Press, 1991), 161,164; "..renewed the Seljuk attempt to found a great Turko-Persian empire in eastern Iran..", "It is to be noted that the Seljuks, those Turkomans who became sultans of Persia, did not Turkify Persia-no doubt because they did not wish to do so. On the contrary, it was they who voluntarily became Persians and who, in the manner of the great old Sassanid kings, strove to protect the Iranian populations from the plundering of Ghuzz bands and save Iranian culture from the Turkoman menace."</ref><ref>Nishapuri, Zahir al-Din Nishapuri (2001), "The History of the Seljuq Turks from the Jami’ al-Tawarikh: An Ilkhanid Adaptation of the [[Saljuq-nama]] of Zahir al-Din Nishapuri," Partial tr. K.A. Luther, ed. C.E. Bosworth, Richmond, UK. K.A. Luther: "... the Turks were illiteratre and uncultivated when they arrived in Khurasan and had to depend on Iranian scribes, poets, jurists and theologians to man the institution of the Empire"(pg 9)</ref> |
||
== Porijeklo i uspon == |
== Porijeklo i uspon == |
||
Tokom [[10. vijek]]a za velike migracije [[Turkijski narodi| |
Tokom [[10. vijek]]a za velike migracije [[Turkijski narodi|turkijskih plemena]] iz [[Centralna Azija|Centralne Azije]] i jugoistočne [[Rusija|Rusije]], jedna skupina [[Nomadi|nomadskih]] [[pleme]]na, na čelu sa vođom po imenu [[Seldžuk]] naselila se u donjem toku rijeke [[Sir Darja]]. Tokom vremena prihvatili su [[suniti|sunitski]] [[islam]] . Oni su igrali važnu ulogu u graničarskim snagama [[Samanidi|Samanidsko Carstvo]] i kasnije [[Mahmud Gaznevi|Mahmuda Gaznevija]]. Seldžukova dva unuka, [[Čagri beg]] i [[Togrul beg]], uz [[Perzija|perzijsku]] podršku osnovali su vlastita kraljevstva. Čagri je vladao većim dijelom [[Horasan]]a a Togrul beg je u trenutku svoje smrti [[1063]]. bio je na čelu carstva koje je uključivalo zapadni [[Iran]] i [[Mezopotamija|Mezopotamiju]].<ref name=seljuq/> |
||
== Seldžučko carstvo == |
|||
== Seldžučka država == |
|||
Pod [[sultan]]om [[Alp Arslan|Arp Arslanom]] i njegovim sinom [[Malik Šah I|Malik Šahom I]], [[Seldžučko carstvo]] proširilo se na cijeli [[Iran]], [[Mezopotamija|Mezopotamiju]], [[Sirija|Siriju]] i [[Palestina|Palestinu]]. Alp Arslan uspio je [[1071]] pobijediti veliku [[bizant]]sku vojsku u [[Bitka kod Manzikerta|Bitci kod Manzikerta]] i zarobiti bizantskog [[car]]a [[Roman IV Diogen|Romana IV Diogena]]. Nakon te bitke je otvoren put za naseljavanje [[Turkijski narodi| |
Pod [[sultan]]om [[Alp Arslan|Arp Arslanom]] i njegovim sinom [[Malik Šah I|Malik Šahom I]], [[Seldžučko carstvo]] proširilo se na cijeli [[Iran]], [[Mezopotamija|Mezopotamiju]], [[Sirija|Siriju]] i [[Palestina|Palestinu]]. Alp Arslan uspio je [[1071]] pobijediti veliku [[bizant]]sku vojsku u [[Bitka kod Manzikerta|Bitci kod Manzikerta]] i zarobiti bizantskog [[car]]a [[Roman IV Diogen|Romana IV Diogena]]. Nakon te bitke je otvoren put za naseljavanje [[Turkijski narodi|turkijskih plemena]] po [[Mala Azija|Maloj Aziji]]. <ref name=seljuq/> |
||
| ⚫ | Nakon pobjede [[Togrul beg]]a nad [[Bujidi]]ma u [[Bagdad]]u [[1055]]., Seldžuci su isplivali kao restauratori muslimanskog jedinstva pod [[suniti|sunitskim]] [[kalifat]]om. Dok su Alp Arslan i [[Malik-šah I]] proširili carstvo sve do granica [[Egipat|Egipta]], Seldžučki [[vezir]] [[Nizam al-Mulk]] nadgledao je carstvo u oba kraljevstva. [[Seldžučko carstvo]] ostavilo je snažan trag u [[islam]]u, zbog svoje političke i vjerske prirode. Za vrijeme Seldžučke vladavine izgrađena je mreža [[medresa]], koja je osposobila velik broj sposobnih državnih administratora i vjerskih vođa, kao i brojne [[džamija|džamije]] kao što je npr. [[Saborna džamija u Isfahanu]]. Za njihova carstva procvjetala je [[Perzija|perzijska]] kulturna autonomija. Kako Seldžuci nisu imali vlastitu [[islam]]sku tradiciju ili veliku književnu baštinu, oni su prilagodili jezik i kulturu svojih perzijskih učitelja [[islam]]u. Na taj način proširili su [[Perzijski jezik|perzijski]] po cijelom Iranu, i istisnuli [[arapski]], koji je preživio samo u uskim teološkim krugovima.<ref name=seljuq/> |
||
| ⚫ | Nakon pobjede [[Togrul beg]]a nad [[Bujidi]]ma u [[Bagdad]]u |
||
== Raspad monarhije == |
== Raspad monarhije == |
||
[[Seldžučka Monarhija]] nije bio u mogućnosti spriječiti širenje [[Šijiti|šijitske]] vjerske sekte [[Nizari]], koja je izgleda bila odgovorna za ubistvo [[vezir]]a [[Nizam al-Mulk]]a - [[1092]]. Još pogubnija za budućnost carstva bila je praksa podjela provincija sinovima, koji su nakon smrti svojih očeva otpočeli međusobnu borbu za vlast do istijebljenja. <ref name=seljuq/> |
[[Seldžučka Monarhija]] nije bio u mogućnosti spriječiti širenje [[Šijiti|šijitske]] vjerske sekte [[Nizari]], koja je izgleda bila odgovorna za ubistvo [[vezir]]a [[Nizam al-Mulk]]a - [[1092]]. Još pogubnija za budućnost carstva bila je praksa podjela provincija sinovima, koji su nakon smrti svojih očeva otpočeli međusobnu borbu za vlast do istijebljenja. <ref name=seljuq/> |
||
| Red 43: | Red 46: | ||
U [[Bizant]]u su Seldžuke angažirali kao najamne vojnike, brojni rivalski nastrojeni bizantski [[general]]i u svojim zakulisnim borbama za carski tron u [[Istanbul|Konstantinopolisu]], tako da su Seldžuci vremenom imali sve veći uticaj na bizantske političke prilike. Istovremeno su kontrolirali sve veći teritorij [[Anadolija|Anadolije]] kao saveznici bizantskog cara. Sredinom [[12. vijek]]a za vrijeme [[Drugi križarski rat|Drugog križarskog rata]] [[Križari]] iz [[Sirija|Sirije]] potisnuli su ih u unutrašnjost Anadolije [[1097]]. <ref name=seljuq/> |
U [[Bizant]]u su Seldžuke angažirali kao najamne vojnike, brojni rivalski nastrojeni bizantski [[general]]i u svojim zakulisnim borbama za carski tron u [[Istanbul|Konstantinopolisu]], tako da su Seldžuci vremenom imali sve veći uticaj na bizantske političke prilike. Istovremeno su kontrolirali sve veći teritorij [[Anadolija|Anadolije]] kao saveznici bizantskog cara. Sredinom [[12. vijek]]a za vrijeme [[Drugi križarski rat|Drugog križarskog rata]] [[Križari]] iz [[Sirija|Sirije]] potisnuli su ih u unutrašnjost Anadolije [[1097]]. <ref name=seljuq/> |
||
Stisnuti između [[Bizant]]a na zapadu i križarske države u Siriji na istoku, |
Stisnuti između [[Bizant]]a na zapadu i križarske države u Siriji na istoku, Seldžuci organizirali su u Anadoliji svoju državu poznatu kao [[Rimski sultanat]] sa prijestolnicom [[Konya]]. Iako je stanovništvo te države bilo jako mješano vjerski, nacionalno i rasno; [[kršćani]], [[muslimani]], [[židovi]], [[Armenci]], [[Grci]], [[Aramejci]] i [[Perzijanci]] - njihova država je ipak prosperirala tako da se danas u suvremenoj [[Turska|Turskoj]] smatra za predhodnika današnje države. Tome je svakako pridonijela rasna i religijska tolerancija, koja je pridonijela procvatu trgovine, poljoprivrede i umjetnosti i ukopnoj stabilnosti zemlje.<ref name=seljuq/> |
||
== Propast dinastije Seldžuka == |
== Propast dinastije Seldžuka == |
||
Rat protiv [[Perzija|perzijskog]] [[Horezmijsko Carstvo|Horezmijskog Carstva]] kojeg je otpočeo [[1230]]. [[sultan]] [[Rimski sultanat|Rimskog sultanata]] - [[Kej Kubad I]] na kraju je doveo do raspada države i propasti Seldžučke dinastije. Uništenje [[Horezmijsko Carstvo|horezmijske]] tampon države, otvorilo je [[Mongoli]]ma put za napad na [[Anadolija|anadolske]] istočne granice, koje Seldžuci nisu mogli odbiti. Nakon poraza u [[Bitka kod Köse Dagha|Bitci kod Köse Dagha]] [[1243]]., Seldžuci su zauvjek izgubili svoju samostalnost. Iako je formalno Rimski sultanat nastavio svoju egzistenciju kao [[Mongoli|mongolska]] provincija a pojedini [[turkmeni|turkmenski]] [[emir]]i nastavili vladati u svojim malim zabačenim planinskim okruzima. Seldžučka [[dinastija]] izumrla je na kraju [[13. vijek]]a. <ref name=seljuq>{{cite web |
Rat protiv [[Perzija|perzijskog]] [[Horezmijsko Carstvo|Horezmijskog Carstva]] kojeg je otpočeo [[1230]]. [[sultan]] [[Rimski sultanat|Rimskog sultanata]] - [[Kej Kubad I]] na kraju je doveo do raspada države i propasti Seldžučke dinastije. Uništenje [[Horezmijsko Carstvo|horezmijske]] tampon države, otvorilo je [[Mongoli]]ma put za napad na [[Anadolija|anadolske]] istočne granice, koje Seldžuci nisu mogli odbiti. Nakon poraza u [[Bitka kod Köse Dagha|Bitci kod Köse Dagha]] [[1243]]., Seldžuci su zauvjek izgubili svoju samostalnost. Iako je formalno Rimski sultanat nastavio svoju egzistenciju kao [[Mongoli|mongolska]] provincija a pojedini [[turkmeni|turkmenski]] [[emir]]i nastavili vladati u svojim malim zabačenim planinskim okruzima. Seldžučka [[dinastija]] izumrla je na kraju [[13. vijek]]a. <ref name=seljuq>{{cite web |
||
| Red 52: | Red 56: | ||
| publisher=Encyclopædia Britannica Online |
| publisher=Encyclopædia Britannica Online |
||
}}</ref> |
}}</ref> |
||
== Pogledajte i ove stranice == |
|||
== Povezano == |
|||
* [[Seldžučko carstvo]] |
|||
* [[ |
* [[Seldžučka Monarhija]] |
||
* [[Rumski sultanat]] |
|||
* [[Osmansko Carstvo]] |
* [[Osmansko Carstvo]] |
||
| Red 66: | Red 71: | ||
== Vanjske veze == |
== Vanjske veze == |
||
| ⚫ | |||
* [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/533602/Seljuq Seljuq na portalu Encyclopædia Britannica Online] {{en icon}} |
* [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/533602/Seljuq Seljuq na portalu Encyclopædia Britannica Online] {{en icon}} |
||
* [http://www.allaboutturkey.com/selcuk.htm All About Turkey: The Seljuks] {{en icon}} |
* [http://www.allaboutturkey.com/selcuk.htm All About Turkey: The Seljuks] {{en icon}} |
||
| ⚫ | |||
<!--interwiki--> |
|||
[[Kategorija:Turkijski narodi]] |
[[Kategorija:Turkijski narodi]] |
||
Verzija na datum 25 juli 2014 u 09:26
Za dinastijsku državu, vidite članak Seldžučka Monarhija.| Seldžuci |
|---|
 | |
| Zemlja | Veliko Seldžučko Carstvo Rimski Sultanata |
|---|---|
| Titule | |
| Osnivanje | 10. vijek - Seldžuk |
| Prestanak | Damask: 1104 - Baqtash svrgnut od Toghtekina Veliki Seldžuk: 1307 - smrt Mesuda II |
Seldžuci (turski: Selçuklu, arapski: سلجوق , Saljūq, ili السلاجقة al-Salājiqa; perzijski: Saljūqiyān) je naziv za vladarsku dinastiju, ali i za glavnu granu Oguza jednog od turkijskih plemena koje je vladalo dijelovima Srednje Azije i Bliskog Istoka od 10. do 13. vijeka.[1]
Danas se Turci Seldžuci smatraju precima zapadnih Turaka, današnjih stanovnika Turske, Azerbejdžana i Turkmenistana.[2][3]
Porijeklo i uspon
Tokom 10. vijeka za velike migracije turkijskih plemena iz Centralne Azije i jugoistočne Rusije, jedna skupina nomadskih plemena, na čelu sa vođom po imenu Seldžuk naselila se u donjem toku rijeke Sir Darja. Tokom vremena prihvatili su sunitski islam . Oni su igrali važnu ulogu u graničarskim snagama Samanidsko Carstvo i kasnije Mahmuda Gaznevija. Seldžukova dva unuka, Čagri beg i Togrul beg, uz perzijsku podršku osnovali su vlastita kraljevstva. Čagri je vladao većim dijelom Horasana a Togrul beg je u trenutku svoje smrti 1063. bio je na čelu carstva koje je uključivalo zapadni Iran i Mezopotamiju.[1]
Seldžučka država
Pod sultanom Arp Arslanom i njegovim sinom Malik Šahom I, Seldžučko carstvo proširilo se na cijeli Iran, Mezopotamiju, Siriju i Palestinu. Alp Arslan uspio je 1071 pobijediti veliku bizantsku vojsku u Bitci kod Manzikerta i zarobiti bizantskog cara Romana IV Diogena. Nakon te bitke je otvoren put za naseljavanje turkijskih plemena po Maloj Aziji. [1]
Nakon pobjede Togrul bega nad Bujidima u Bagdadu 1055., Seldžuci su isplivali kao restauratori muslimanskog jedinstva pod sunitskim kalifatom. Dok su Alp Arslan i Malik-šah I proširili carstvo sve do granica Egipta, Seldžučki vezir Nizam al-Mulk nadgledao je carstvo u oba kraljevstva. Seldžučko carstvo ostavilo je snažan trag u islamu, zbog svoje političke i vjerske prirode. Za vrijeme Seldžučke vladavine izgrađena je mreža medresa, koja je osposobila velik broj sposobnih državnih administratora i vjerskih vođa, kao i brojne džamije kao što je npr. Saborna džamija u Isfahanu. Za njihova carstva procvjetala je perzijska kulturna autonomija. Kako Seldžuci nisu imali vlastitu islamsku tradiciju ili veliku književnu baštinu, oni su prilagodili jezik i kulturu svojih perzijskih učitelja islamu. Na taj način proširili su perzijski po cijelom Iranu, i istisnuli arapski, koji je preživio samo u uskim teološkim krugovima.[1]
Raspad monarhije
Seldžučka Monarhija nije bio u mogućnosti spriječiti širenje šijitske vjerske sekte Nizari, koja je izgleda bila odgovorna za ubistvo vezira Nizam al-Mulka - 1092. Još pogubnija za budućnost carstva bila je praksa podjela provincija sinovima, koji su nakon smrti svojih očeva otpočeli međusobnu borbu za vlast do istijebljenja. [1]
Posljednji iranski seldžučki vladar poginuo je na bojnom polju - 1194., tako da su 1200 zadržali vlast samo u u Anadoliji. [1]
Rimski sultanat
U Bizantu su Seldžuke angažirali kao najamne vojnike, brojni rivalski nastrojeni bizantski generali u svojim zakulisnim borbama za carski tron u Konstantinopolisu, tako da su Seldžuci vremenom imali sve veći uticaj na bizantske političke prilike. Istovremeno su kontrolirali sve veći teritorij Anadolije kao saveznici bizantskog cara. Sredinom 12. vijeka za vrijeme Drugog križarskog rata Križari iz Sirije potisnuli su ih u unutrašnjost Anadolije 1097. [1]
Stisnuti između Bizanta na zapadu i križarske države u Siriji na istoku, Seldžuci organizirali su u Anadoliji svoju državu poznatu kao Rimski sultanat sa prijestolnicom Konya. Iako je stanovništvo te države bilo jako mješano vjerski, nacionalno i rasno; kršćani, muslimani, židovi, Armenci, Grci, Aramejci i Perzijanci - njihova država je ipak prosperirala tako da se danas u suvremenoj Turskoj smatra za predhodnika današnje države. Tome je svakako pridonijela rasna i religijska tolerancija, koja je pridonijela procvatu trgovine, poljoprivrede i umjetnosti i ukopnoj stabilnosti zemlje.[1]
Propast dinastije Seldžuka
Rat protiv perzijskog Horezmijskog Carstva kojeg je otpočeo 1230. sultan Rimskog sultanata - Kej Kubad I na kraju je doveo do raspada države i propasti Seldžučke dinastije. Uništenje horezmijske tampon države, otvorilo je Mongolima put za napad na anadolske istočne granice, koje Seldžuci nisu mogli odbiti. Nakon poraza u Bitci kod Köse Dagha 1243., Seldžuci su zauvjek izgubili svoju samostalnost. Iako je formalno Rimski sultanat nastavio svoju egzistenciju kao mongolska provincija a pojedini turkmenski emiri nastavili vladati u svojim malim zabačenim planinskim okruzima. Seldžučka dinastija izumrla je na kraju 13. vijeka. [1]
Povezano
Izvori
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 „Seljuq” (engleski). Encyclopædia Britannica Online. Pristupljeno 30. 05. 2012.
- ↑ Grousset, Rene, The Empire of the Steppes, (Rutgers University Press, 1991), 161,164; "..renewed the Seljuk attempt to found a great Turko-Persian empire in eastern Iran..", "It is to be noted that the Seljuks, those Turkomans who became sultans of Persia, did not Turkify Persia-no doubt because they did not wish to do so. On the contrary, it was they who voluntarily became Persians and who, in the manner of the great old Sassanid kings, strove to protect the Iranian populations from the plundering of Ghuzz bands and save Iranian culture from the Turkoman menace."
- ↑ Nishapuri, Zahir al-Din Nishapuri (2001), "The History of the Seljuq Turks from the Jami’ al-Tawarikh: An Ilkhanid Adaptation of the Saljuq-nama of Zahir al-Din Nishapuri," Partial tr. K.A. Luther, ed. C.E. Bosworth, Richmond, UK. K.A. Luther: "... the Turks were illiteratre and uncultivated when they arrived in Khurasan and had to depend on Iranian scribes, poets, jurists and theologians to man the institution of the Empire"(pg 9)
Literatura
- Grousset, Rene (1988). The Empire of the Steppes: a History of Central Asia. New Brunswick: Rutgers University Press. str. 147. ISBN 0813506271.
- Peacock, A.C.S, Early Seljuq History : A New Interpretation; New York, NY ; Routledge; 2010
- Previte-Orton, C. W. (1971). The Shorter Cambridge Medieval History. Cambridge: Cambridge University Press.
