Hafizullah Amin – razlika između verzija
Nema sažetka izmjene |
nadopuna sa sr.wiki |
||
| Red 41: | Red 41: | ||
|children = Abdur Rahman<br>jedna kćer.<ref>''Afgantsy: The Russians in Afghanistan 1979–89'', by Rodric Braithwaite, p104</ref> |
|children = Abdur Rahman<br>jedna kćer.<ref>''Afgantsy: The Russians in Afghanistan 1979–89'', by Rodric Braithwaite, p104</ref> |
||
}} |
}} |
||
'''Hafizullah Amin''' (1.8. 1929. – 27.12. 1979.) bio [[afganistan]]ski [[političar]] tijekom [[Hladni rat|hladnog rata]]. Amin se rodio u [[Paghman]]u i obrazovao u [[univerzitet u Kabulu|univerzitetu u Kabulu]], nakon čega je započeo karijeru kao profesor. Nakon nekoliko godina, otišao je u [[SAD]] na studiranje. Posjetio je SAD još jednom prije nego se trajno nastanio u Afganistanu, i započeo karijeru kao političar. Kandidrao se na afganistanskim parlamentarnim izborima 1965., ali nije osigurao sjedalo u parlamentu. Ipak, kada se pridružio [[komunistička partija|komunističkoj partiji]] [[Khalq]], izborio je jedno mjesto na izborima 1969., čime je postao jedini kandidat u parlamentu te partije. Sudjelovao je u [[Saur revolucija|Saur revoluciji]] 1978. te zbacio vladu koju je vodio [[Mohammed Daoud Khan]]. |
|||
'''Hafizula Amin''' (-{حفيظ الله امين}-; [[Pagman]], [[1. avgust]] [[1929]] — [[Kabul]], [[27. decembar]] [[1979]]) bio je [[avganistan]]ski [[politika|političar]], sekretar [[Narodna demokratska partija Avganistana|Narodne demokratske partije Avganistana]], te predsednik i premijer Avganistana u veoma kratkom periodu tokom 1979. godine. Njegova vladavina bila je obeležena kontroverzama poput ubistva njegovog prethodnika [[Nur Muhamed Taraki|Tarakija]] i napetostima u državi koje su dovele do pobune protiv vlasti i [[sovjetski rat u Avganistanu|sovjetske intervencije]], u kojoj je Amin poginuo. |
|||
Aminovo kratko predsjedništvo je obilježeno problemima. Stupio je na vlast nakon što je naredio ubojstvo prethodnika, [[Nur Muhammad Taraki|Nur Muhammada Tarakija]], iz suparničke partije [[Parcham]]. Otpor afganistanskog stanovništva samo se pogoršalo njegovim dolaskom na vlast. [[SSSR]], koji je optužio Amina da je agent [[CIA]]-e zbog njegovih povremenih sastanaka sa američkim veleposlanstvom, je na kraju [[Sovjetsko-afganski rat|izvršio invaziju Afganistana]] 27.12. 1979. kako bi spasilo krhku komunističku vladu u [[Kabul]]u. U tu svrhu, sovjetski vojnici su upali u Kabul i ubili Amina, svrgnuli njegovu vladu i zamijenili je prosovjetskom vladom [[Parcham]], te postavili novog predsjednika, [[Babrak Karmal|Babraka Karmala]]. |
|||
== |
== Biografija == |
||
Rođen je 1929. godine u Pagmanu, u porodici [[Gilzaj]] [[Paštuni|Puštuna]].{{sfn|Arnold|1983|pp=80}} Nakon završetka osnovne i srednje škole, studirao je matematiku na Univerzitetu u Kabulu. Nakon toga je od [[1957]]. studirao na Univerzitetu Kolumbija u [[Njujork]]u ([[Sjedinjene Američke Države|SAD]]),{{sfn|Arnold|1983|pp=80}} gde se upoznao s idejama [[Marksizam|marksizma]]. Po povratku u Avganistan, radio je kao učitelj u [[Kabul]]u. Tada se povezao s komunistom Nur Muhamed Tarakijem. |
|||
{{izvori}} |
|||
==Eksterni linkovi== |
|||
Nakon osnivanja Narodne demokratske partije Avganistana [[1965]], Amin je [[1966]]. postao član njenog [[Centralni komitet|Centralnog komiteta]]. Nakon podele partije na dve frakcije, Amin se opredeilo za radikalniji [[Halk (frakcija)|Halk]] (frakciju [[Parčam]] predvodio je [[Babrak Karmal]]). Nakon hapšenja nekoliko istaknutijih vođa NDPA [[1969]], Amin je postao jedan od vođa partije. |
|||
*[http://www.britannica.com/biography/Hafizullah-Amin Hafizullah Amin] na [[Encyclopædia Britannica]] |
|||
*[http://www.nytimes.com/learning/general/onthisday/big/1227.html Amin je svrgnut i smaknut] New York Times, 28. 12. 1979. |
|||
Nakon proglašenja [[Republika Avganistan|Republike Avganistan]] [[1973]], Amin je u Halku bio drugi po uticaju nakon Tarakija. Napetost u odnosima između NDPA i predsednika [[Mohamed Daud Kan|Dauda]] kulminisala je [[Saur revolucija|državnim udarom]] [[27. april]]a [[1978]]. godine.{{sfn|Male|1982|pp=62}} Nakon revolucije, Taraki je bio predsednik i premijer [[Demokratska Republika Avganistan|DR Avganistana]] i sekretar NDPA, Karmal je bio zamenik predsednika, dok je Amin postao ministar spoljnih poslova. |
|||
Prva vlada nastojala je uspostaviti ravnotežu vlasti između Halka i Parčama,{{sfn|Gladstone|2001|pp=117}} ali su međusobno nepoverenje i napetost ubrzo uzrokovali obračune unutar partije. Halkisti su preovladali; Karmal je prognan iz države tako da mu je dodeljeno mesto ambasadora u [[Čehoslovačka|Čehoslovačkoj]]. Parčamiti su u septembru 1978. izvršili neuspešan puč protiv Halka, nakon čega je usledio obračun. Do počertka [[1979]]. deo stanovništva počeo je da se buni protiv centralne vlasti, zbog sprovođenja socijalističkih reformi. Tarakijeva vlada je zbog toga gubila kredibilitet, a sam Taraki se odao [[alkohol]]u i bio slabog zdravlja. Amin se udaljio od saradnje s Tarakijem,{{sfn|Male|1982|pp=180}} te ga je naposletku zarobio i naredio njegovu smrt (ugušili su ga jastucima{{sfn|Misdaq|2006|p=125}}). |
|||
=== Vođa Avganistana === |
|||
Nakon Tarakijevog uklanjanja u septembru 1979, Amin je postao novi vođa Avganistana, postavši sekretar NDPA i predsednik republike. Usporio je socijalističke reforme kako bi stišao pobunu i pokazao narodu da njegova vlada nije anti-islamski raspoložena. Tarakijevo ubistvo iskoristio je kao opravdanje da uhapsi i naredi smaknuće 18.000 ljudi koje je smatrao pravim ili potencijalnim protivnicima svoje vlade.{{sfn|Amtstutz|1994|pp=273}} Ovo je uzrokovalo dodatne nemire širom zemlje, te centralna vlada uskoro nije mogla da kontroliše ruralne predele Avganistana. |
|||
Slabljenje Aminove pozicije i razbuktavanje ustanka u građanski rat, zabrinuli su Sovjete da bi se islamski radikalizam mogao proširiti na centralnoazijske sovjetske republike. Zbog toga je sovjetsko rukovodstvo rešilo da ukloni s vlasti radikala Amina. [[Sovjetski rat u Avganistanu|Sovjetska intervencija]] započela je [[25. decembar|25. decembra]] 1979. godine. Nakon ulaska u Kabul, sovjetski vojnici su napali predsedničku palatu u koju se sklonio Amin i tamo ga ubili. Nepoznato je da li je Amin stradao od zalutalog metka ili je ubijen s namerom.{{sfn|Braithwaite||2011|p=99}} Nakon Aminove smrti, na čelo države postavljen je umereniji Babrak Karmal, a sovjetska intervencija potrajala je narednih 10 godina. |
|||
== Izvori == |
|||
{{Portal|Biografija}} |
|||
{{reflist|30em}} |
|||
== Literatura == |
|||
{{refbegin|2}} |
|||
* {{Cite book |ref= harv|author=Amtstutz, J. Bruce | title = Afghanistan: The First Five Years of Soviet Occupation | location = | publisher = DIANE Publishing |year=1994 |isbn=978-0788111112}} |
|||
* {{Cite book |ref= harv|last=Arnold|first=Anthony| title = Afghanistan's Two-party Communism: Parcham and Khalq | location = | publisher = [[Hoover Press]] |year=1983 |isbn=978-0-8179-7792-4}} |
|||
* {{Cite book |ref= harv|author=[[Rodric Braithwaite|Braithwaite, Rodric]] | title = Afgantsy: The Russians in Afghanistan, 1979–1989 | location = | publisher = [[Oxford University Press]] |year=2011 |isbn=978-0-19-983265-1}} |
|||
* {{Cite book |ref= harv|last=Gladstone|first=Cary| title = Afghanistan Revisited | chapter = Afghanistan: a Country Study (edited by Blood, Baxter, Dupree, Gouttierre & Newell) | location = | publisher = [[Nova Publishers]] |year=2001 |isbn=978-1590334218}} |
|||
* {{Cite book |ref= harv|last=Male|first=Beverley| title = Revolutionary Afghanistan: A Reappraisal | location = | publisher = [[Taylor & Francis]] |year=1982 |isbn=978-0-7099-1716-8}} |
|||
* {{Cite book |ref= harv|last=Misdaq|first=Nabi| title = Afghanistan: Political Frailty and External Interference | location = | publisher = [[Taylor & Francis]] |year=2006 |isbn=978-0415702058}} |
|||
{{refend}} |
|||
{{Predsednici Avganistana}} |
|||
{{Lifetime|1929|1979|Amin}} |
{{Lifetime|1929|1979|Amin}} |
||
Verzija na datum 1 august 2015 u 15:56
Hafizullah Amin
حفيظ الله امين | |
| Hafizullah Amin
| |
generalni sekretar Centralnog komiteta Narodne demokratske partije Avganistana
| |
|---|---|
| Na dužnosti 14.9.[1] – 27.12. 1979. | |
| Prethodnik | Nur Muhammad Taraki |
| Nasljednik | Babrak Karmal |
Predsjednik Prezidijuma Revolucionarnog vijeća
| |
| Na dužnosti 14.9. – 27.12. 1979. | |
| Prethodnik | Nur Muhammad Taraki |
| Nasljednik | Babrak Karmal |
Ministar obrane
| |
| Na dužnosti 28.7. – 27.12. 1979 | |
| Predsjednik | Nur Muhammad Taraki on sam |
| Prethodnik | Mohammad Aslam Watanjar |
| Nasljednik | Mohammed Rafie |
Predsjednik Vijeća ministara
| |
| Na dužnosti 27.3. – 27.12. 1979 | |
| Predsjednik | Nur Muhammad Taraki on sam |
| Prethodnik | Nur Muhammad Taraki |
| Nasljednik | Babrak Karmal |
| Na dužnosti 1.5. 1978 – 28.7. 1979 | |
| Predsjednik | Nur Muhammad Taraki |
| Prethodnik | Mohammed Daoud Khan |
| Nasljednik | Shah Wali |
| Rođen/a | 1. 8. 1929. Paghman, Emirat Afganistana |
| Umro/la | 27. 12. 1979. (dob: 50) Kabul, Demokratska Republika Afganistan |
| Politička stranka | Narodna demokratska partija Afganistana |
| Suprug/a | Patmanah[2] |
| Djeca | Abdur Rahman jedna kćer.[3] |
| Profesija | profesor, državni službenik |
Hafizula Amin (حفيظ الله امين; Pagman, 1. avgust 1929 — Kabul, 27. decembar 1979) bio je avganistanski političar, sekretar Narodne demokratske partije Avganistana, te predsednik i premijer Avganistana u veoma kratkom periodu tokom 1979. godine. Njegova vladavina bila je obeležena kontroverzama poput ubistva njegovog prethodnika Tarakija i napetostima u državi koje su dovele do pobune protiv vlasti i sovjetske intervencije, u kojoj je Amin poginuo.
Biografija
Rođen je 1929. godine u Pagmanu, u porodici Gilzaj Puštuna.[4] Nakon završetka osnovne i srednje škole, studirao je matematiku na Univerzitetu u Kabulu. Nakon toga je od 1957. studirao na Univerzitetu Kolumbija u Njujorku (SAD),[4] gde se upoznao s idejama marksizma. Po povratku u Avganistan, radio je kao učitelj u Kabulu. Tada se povezao s komunistom Nur Muhamed Tarakijem.
Nakon osnivanja Narodne demokratske partije Avganistana 1965, Amin je 1966. postao član njenog Centralnog komiteta. Nakon podele partije na dve frakcije, Amin se opredeilo za radikalniji Halk (frakciju Parčam predvodio je Babrak Karmal). Nakon hapšenja nekoliko istaknutijih vođa NDPA 1969, Amin je postao jedan od vođa partije.
Nakon proglašenja Republike Avganistan 1973, Amin je u Halku bio drugi po uticaju nakon Tarakija. Napetost u odnosima između NDPA i predsednika Dauda kulminisala je državnim udarom 27. aprila 1978. godine.[5] Nakon revolucije, Taraki je bio predsednik i premijer DR Avganistana i sekretar NDPA, Karmal je bio zamenik predsednika, dok je Amin postao ministar spoljnih poslova.
Prva vlada nastojala je uspostaviti ravnotežu vlasti između Halka i Parčama,[6] ali su međusobno nepoverenje i napetost ubrzo uzrokovali obračune unutar partije. Halkisti su preovladali; Karmal je prognan iz države tako da mu je dodeljeno mesto ambasadora u Čehoslovačkoj. Parčamiti su u septembru 1978. izvršili neuspešan puč protiv Halka, nakon čega je usledio obračun. Do počertka 1979. deo stanovništva počeo je da se buni protiv centralne vlasti, zbog sprovođenja socijalističkih reformi. Tarakijeva vlada je zbog toga gubila kredibilitet, a sam Taraki se odao alkoholu i bio slabog zdravlja. Amin se udaljio od saradnje s Tarakijem,[7] te ga je naposletku zarobio i naredio njegovu smrt (ugušili su ga jastucima[8]).
Vođa Avganistana
Nakon Tarakijevog uklanjanja u septembru 1979, Amin je postao novi vođa Avganistana, postavši sekretar NDPA i predsednik republike. Usporio je socijalističke reforme kako bi stišao pobunu i pokazao narodu da njegova vlada nije anti-islamski raspoložena. Tarakijevo ubistvo iskoristio je kao opravdanje da uhapsi i naredi smaknuće 18.000 ljudi koje je smatrao pravim ili potencijalnim protivnicima svoje vlade.[9] Ovo je uzrokovalo dodatne nemire širom zemlje, te centralna vlada uskoro nije mogla da kontroliše ruralne predele Avganistana.
Slabljenje Aminove pozicije i razbuktavanje ustanka u građanski rat, zabrinuli su Sovjete da bi se islamski radikalizam mogao proširiti na centralnoazijske sovjetske republike. Zbog toga je sovjetsko rukovodstvo rešilo da ukloni s vlasti radikala Amina. Sovjetska intervencija započela je 25. decembra 1979. godine. Nakon ulaska u Kabul, sovjetski vojnici su napali predsedničku palatu u koju se sklonio Amin i tamo ga ubili. Nepoznato je da li je Amin stradao od zalutalog metka ili je ubijen s namerom.[10] Nakon Aminove smrti, na čelo države postavljen je umereniji Babrak Karmal, a sovjetska intervencija potrajala je narednih 10 godina.
Izvori
- ↑ „Hafizullah Amin”. Encyclopædia Britannica.
- ↑ Misdaq 2006: str. 136
- ↑ Afgantsy: The Russians in Afghanistan 1979–89, by Rodric Braithwaite, p104
- ↑ 4,0 4,1 Arnold 1983: str. 80
- ↑ Male 1982: str. 62
- ↑ Gladstone 2001: str. 117
- ↑ Male 1982: str. 180
- ↑ Misdaq 2006: str. 125
- ↑ Amtstutz 1994: str. 273
- ↑ Braithwaite & 2011: str. 99
Literatura
- Amtstutz, J. Bruce (1994). Afghanistan: The First Five Years of Soviet Occupation. DIANE Publishing. ISBN 978-0788111112.
- Arnold, Anthony (1983). Afghanistan's Two-party Communism: Parcham and Khalq. Hoover Press. ISBN 978-0-8179-7792-4.
- Braithwaite, Rodric (2011). Afgantsy: The Russians in Afghanistan, 1979–1989. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-983265-1.
- Gladstone, Cary (2001). „Afghanistan: a Country Study (edited by Blood, Baxter, Dupree, Gouttierre & Newell)”. Afghanistan Revisited. Nova Publishers. ISBN 978-1590334218.
- Male, Beverley (1982). Revolutionary Afghanistan: A Reappraisal. Taylor & Francis. ISBN 978-0-7099-1716-8.
- Misdaq, Nabi (2006). Afghanistan: Political Frailty and External Interference. Taylor & Francis. ISBN 978-0415702058.
