Čehoslovačka

Izvor: Wikipedija
Prijeđi na navigaciju Prijeđi na pretragu
Čehoslovačka
Československo
  
 
  
1918. – 1939.
1945. – 1992.
  
 
  
 
  

Zastava Čehoslovačke

Zastava (od 1920.)

GesloPravda vítězí / Pravda víťazí
Himna: "Kde domov můj?" • "Nad Tatrou sa blýska"
Lokacija Čehoslovačke
Lokacija Čehoslovačke
Glavni grad Prag
Jezik/ci češki, slovački
Vlada Republika
Predsjednik Čehoslovačke
 - 1918. – 1935. Tomáš Masaryk (prvi)
 - 1935. – 1938. Edvard Beneš
 - 1938. – 1939. Emil Hácha
 - 1945. – 1948. Edvard Beneš
 - 1989. – 1992. Václav Havel (zadnji)
Premijer
 - 1918. – 1919. Karel Kramář (prvi)
 - 1992. Jan Stráský (zadnji)
Historija
 - Nezavisnost 28. listopada 1918.
 - Prva Republika 1918.1938.
 - Druga Republika 1938.1939.
 - Njemačka okupacija 15. ožujka 1939.
 - Protektorat 1939.1945.
 - Oslobođenje Praga 11. svibnja 1945.
 - Treća republika 1945.1948.
 - Komunistički puč 25. veljače 1948.
 - Socijalistička republika 1948.1990.
 - Baršunasta revolucija 1989.
 - Federativna republika 1990.1992.
 - Raspad 31. prosinca 1992.
Površina
 - 1921. 140.446 km² (54.227 mi² )
 - 1938. 140.800 km² (54.363 mi² )
 - 1939. 99.348 km² (38.358 mi² )
 - 1992. 127.900 km² (49.382 mi² )
Stanovništvo
 - 1921. (procjena) 13.607.385 
     Gustoća 96,9 /km²  (250,9 /mi² )
 - 1938. (procjena) 14.800.000 
     Gustoća 105,1 /km²  (272,2 /mi² )
 - 1939. (procjena) 10.400.000 
     Gustoća 104,7 /km²  (271,1 /mi² )
 - 1992. (procjena) 15.600.000 
     Gustoća 122 /km²  (315,9 /mi² )
Valuta čehoslovačka kruna
Pozivni broj +42
Internetski nastavak .cs
Danas dio  Češka
 Slovačka
 Ukrajina

Čehoslovačka, ili Češko-Slovačka (češki i slovački: Československo, Česko-Slovensko), je bivša država u centralnoj Evropi koja je egzistirala od 1918. do 1992. 1. januara 1993. je miroljubivo podeljena na Češku i Slovačku, čin koji je više poznat kao Baršunast razvod, po analogiji sa Baršunastom revolucijom.

Osnovne karakteristike

[uredi | uredi kod]

Državna uređenja:

  • 1918-1968. (osim 1938-1945): centralizovana država;
  • 1969-1992. federalna republika sastavljena od Češke Socijalističke Republike (1990-1992: Češka Republika) i Slovačke Socijalističke Republike (1990-1992: Slovačka Republika);
  • 1918-1939. i 1945-1948. i 1990-1992: demokratska republika
  • 1939 – 1945: podeljena na Protektorat Bohemije i Moravske i Slovačku
  • 1948-1989: komunistička država sa centralizovanom ekonomijom

Susedi: Nemačka (1945-1990: Zapadna Nemačka i Istočna Nemačka), Poljska, Sovjetski Savez (od 1992: Ukrajina), Rumunija (do 1939), Mađarska i Austrija

Topografija: uglavnom neravnomerna područja. Zapadni delovi pripadaju centralnoevropskim visoravnima. U istočni region zalaze severni delovi Karpata i dunavski basen.

Klima: dominira kontinentalna klima gde temperatura varira od umerene temperature na granici sa Zapadnom Evropom na zapadu, do oštre na istoku na granici sa Sovjetskim Savezom.

Zvanična imena

[uredi | uredi kod]
  • 1918-1920: Češko-Slovačka Republika i Republika Čehoslovačka (skraćeno RČS);
  • 1920-1938. i 1945-1960. Čehoslovačka Republika (ČSR) ili Čehoslovačka
  • 1938-1939: Češko-Slovačka Republika
  • 1960-1990: Čehoslovačka Socijalistička Republika (ČSSR)
  • 1990-1992: Češka i Slovačka Federativna Republika (ČSFR)
1920-1945: [1] mali grb, [2] srednji grb, [3] veliki grb
1945-1960: [4]
1960-1990: [5]
1990-1992: [6]

Istorija

[uredi | uredi kod]

Glavni članak: Istorija Čehoslovačke

Čehoslovačka je nastala u oktobru 1918. kao jedna od sukcesora Austro-Ugarske posle Prvog svetskog rata. Bila je sastavljena od današnjih teritorija Češke Republike, Slovačke i (do 1939.) Karpatske Ukrajine (Rutenije). Njena teritorija je bio najindustralizovaniji deo Austro-Ugarske, bila je najdemokratskija republika tokom perioda pre Drugog svetskog rata, ali su je karakterisali etnički problemi. Ti problemi su uzrok nezadovoljstva druge i treće po brojnosti etničkih grupa u Čehoslovačkoj - Nemaca i Slovaka, zbog dominacije Čeha, koji su bili najbrojniji.

Čehoslovačka 1920-1938

Čehoslovačka je postala Hitlerova meta. Posle Minhenskog sporazuma 1938, Hitlerove trupe izvršile su invaziju na Bohemiju i Moravsku. Mađarskoj su pripojene južna Slovačka, a Slovačka i Rutenija su dobile autonomiju za neko vreme. Konačno, Čehoslovačka je prestala da postoji u martu 1939, kada je Hitler okupirao celu Češku, a ostatak Slovačke je primoran da proglasi nezavisnost.

Posle Drugog svetskog rata, predratna Čehoslovačka je rekonstituisana, dok je Rutenija (koja je bila njen deo) odcepljena od države i pripojena Sovjetskom Savezu. Tri godine kasnije (1948-1989), Komunistička partija Čehoslovačke je došla na vlast i država se našla pod uticajem Sovjetskog saveza. U kasnim '60. godinama, u vreme Praškog proleća, pokušano je da se komunistički sistem promeni u demokratski. SSSR je strahovao da bi Prag stoga mogao prijeći u kapitalizam, te je pokrenuo invaziju na zemlju 1968. kojom je suzbio sve reforme. Religija je bila zabranjena, a ateizam je postao zvanična glavna misao. 1969. Čehoslovačka je pretvorena u federaciju Čeških zemalja i Slovačke.

1989. godine država je ponovo postala demokratska posle Plišane revolucije, 1992. savezni parlament je odlučio da se država podeli u Češku i Slovačku 1. januara 1993.

Geografija

[uredi | uredi kod]

Topografija

[uredi | uredi kod]

Uglavnom neravnomjerna područja. Zapadni djelovi pripadaju centralnoevropskim visoravnima. U istočni region zalaze sjeverni djelovi Karpata i Dunavski bazen.

Države s kojima je graničila su: Njemačka (1945-1990: Zapadna Njemačka i Istočna Njemačka), Poljska, Sovjetski Savez (od 1992. Ukrajina), Rumunija (do 1939.), Mađarska i Austrija.

Klima

[uredi | uredi kod]

Dominira kontinentalna klima gdje temperatura varira od umjerene temperature na granici sa Zapadnom Europom na zapadu, do oštre na istoku na granici sa Sovjetskim Savezom.

Predsednici države i vlade

[uredi | uredi kod]

Međunarodni sporazumi i članstva

[uredi | uredi kod]

Posle Drugog svetskog rata, aktivno je učestvovala u Mešovitom Veću ekonomske asistencije (Komekon), Varšavskom paktu, Ujedinjenim nacijama i njihovim agencijama, kao i u Pokretu nesvrstanih; jedna od članica OEBS-a.

Stanovništvo i etničke grupe

[uredi | uredi kod]
Čehoslovačka posle 1969.godine

Sastav

[uredi | uredi kod]

Prema popisu iz 1991. godine Čehoslovačka je brojala 15.600.000 stanovnika. Etnički sastav stanovništva bio je sljedeći: Česi 54,1%, Slovaci 31%, Moravci 8,7%, Mađari 3,8%, Romi(Cigani) 0,7%

Religija

[uredi | uredi kod]

1991: Katolici: 46.4%, Evangelisti: 5.3%, Ateisti: 29.5%, neizjašnjenih: 16.7%. u pogledu religije su postojale razlike između dve konstitutivne republike .

Zdravstvo i socijalna zaštita

[uredi | uredi kod]

Posle Drugog svetskog rata zdravstvena zaštita je je svim građanima bila dostupna, '60. i '70. godina radilo se na poboljšanju zdravstva u ruralnim sredinama.

Politika

[uredi | uredi kod]

Posle Drugog svetskog rata, monopol nad politikom je držala Komunistička partija Čehoslovačke. Gustav Husak (Gustáv Husák), je postao prvi sekretar KPČ 1969. (kasnije je funkcija preimenovana u generalnog sekretara), a predsednik Čehoslovačke je postao 1975. Ostale političke organizacije su bile podređene KPČ. Sve političke partije, grupe i organizacije su grupisane pod kišobranom Nacionalnog fronta Čehoslovačke Socijalističke Republike. Nad pobornicima ljudskih prava i religije su vršene represije.

Vlada

[uredi | uredi kod]

Društvo i društvene grupe

[uredi | uredi kod]

Obrazovanje

[uredi | uredi kod]

Besplatno osnovno obrazovanje. Veliki broj građana bio je pismen.

Energetski resuri

[uredi | uredi kod]

Posle Drugog svetskog rata energetski potencijali države su bilo mali. Iz Sovjetskog Saveza je uvožena nafta, a u državi je funkcionisala proizvodnja mrkog uglja i električna energija na hidro pogon.

Ekonomija

[uredi | uredi kod]

Posle II sv. rata, ekonomija je centralizovana po ugledu na ekonomiju Sovjetskog Saveza. Teška metalurgija koja je zavisila od uvoza gvožđa.

Sport

[uredi | uredi kod]

Čehoslovački fudbalski tim je bio vrlo jak na svetskoj sceni, sa 8 učešća na Svetskom prvenstvu, završivši kao drugi na Svetskim prvenstvima 1934. i 1962. Tim je takođe osvojio i Evropsko prvenstvo 1976.

Čehoslovačka je imala vrlo jak hokejaški tim, koji je osvojio mnoštvo medalja na svetskim šampionatima i olimpijskim igrama.

Poznati teniseri Ivan Lendl i Martina Navratilova su rođeni u Čehoslovačkoj.

Kultura

[uredi | uredi kod]

Pogledajte: