Jovan Lazić
Jovan Lazić (Vilanj, 27. VI. 1919. - Novi Sad, 4. IX. 1943), narodni heroj.
Životopis[uredi | uredi kod]
Otac mu je optirao 1930. godine, kupivši dvorac i 100 jutara zemlje u Majškim Međama. Prva dva razreda osnovne škole završio je u Vilanju, a ostala dva u Titelu kod očeve sestre. Nižu gimnaziju pohađao je u Sremskim Karlovcima, a višu u Osijeku i Beogradu. U jesen 1939. upisao se na Tehnički fakultet u Beogradu i stupio u redove revolucionarne studentske omladine i postao njen aktivni član. Sljedeće (1940) godine postao je i član KPJ.
Revolucionarni rad[uredi | uredi kod]
Prije Drugog svjetskog rata[uredi | uredi kod]
Učestvovao je u martovskim demonstracijama 1941. godine protiv pristupanja Jugoslavije Trojnom paktu i bio uhapšen. Poslije puštanja iz zatvora (uz pomoć jakih veza ugledne očeve porodice) vratio se u Baranju i preuzeo zadatke na okupljanju napredne omladine i patriotski opredijeljenih stanovnika Baranje.
Za vrijeme Drugog svjetskog rata[uredi | uredi kod]
Nekoliko mjeseci održavao je stalne veze sa Sarom Bertić, a nakon njene tragične smrti, u drugoj polovini 1941. godine, radio je na osnivanju mreže punktova aktivista na relaciji Darda - Beli Manastir - Kneževo. Veliku podršku imao je među sindikalno povezanim baranjskim radnicima. Idejni je pokretač NOP-a u južnom dijelu Baranje. Uspostavio je partijske veze s Bačkom, ali i liniju Sombor - Budimpešta, u kojoj se upisao na fakultet i kojoj je povremeno ilegalno živio. Grupa iz Kneževa uspostavila je 1942. godine veze i s antifašistima iz Pečuja. Mađarske okupacijske vlasti pratile su tako masovne aktivnosti Baranjaca i pripremale se za masovna hapšenja aktivista, koja su i započela u decembru 1942. godine. Uhapšeno je preko 90 ljudi i odvedeno u istražni zatvor u Mađarboju. Lazić je tada bio izvan Baranje, ali je u martu 1943. u odsutnosti osuđen na smrt, dok su ostali aktivisti dobili duže zatvorske kazne. Za njim je raspisana potjernica i ucjena od 100.000 pengi. Zato se prebacio u Bačku, gdje je - kao član Sreskog komiteta KPJ u Starom Bečeju, u potpunoj ilegali - radio na podizanju ustanka sve do velikog pretresa, kad je ranjen i uhvaćen. Odveden je u novosadski zatvor "Armija", gdje je strahovito mučen i ubijen.
Status narodnog heroja[uredi | uredi kod]
Jovanu Laziću je "Ministarstvo odbrane Vlade Federativne Narodne Republike Jugoslavije" izdalo 29. XI. 1950. godine "Spomenicu za večnu uspomenu i slavu palih boraca narodnooslobodilačkog rata", koju je potpisao (i) Josip Broz Tito. Iako se Jovana Lazića smatralo narodnim herojem, njemu nije dodijeljen Orden narodnog heroja pa nije uvrštena u knjigu "Narodni heroji Jugoslavije" (I-II, Beograd, 1975).
Jovan Lazić kao eponim[uredi | uredi kod]
Poslije II. svjetskog rata njegovim su imenom nazvane ulice u Belom Manastiru (danas Ulica kralja Petra Krešimira IV), Bilju (danas Ulica Eugena Savojskog), Branjinom Vrhu (danas Ulica Eugena Kvaternika) i Majškim Međama (naziv nije promijenjen), osnovna škola u Belom Manastiru (u vrijeme tzv. mirne reintegracije ime promijenjeno u Osnovna škola Beli Manastir, a kasnije u Osnovna škola "Dr. Franjo Tuđman"), granična karaula kod Baranjskog Petrovog Sela, kino u Belom Manastiru, nogometni klub iz Bolmana (koji se i danas tako zove), kulturno-umjetničko društvo iz Belog Manastira (koje se i danas tako zove)...
Grob Jovana Lazića[uredi | uredi kod]
Jovan Lazić je bio sahranjen u dvorištu roditeljske kuće u Majškim Međama, na kojoj mu je 22. XII. 1979. bila postavljena i spomen-ploča, dok se njegova bista, uz biste Sare Bertić i Ernea Kiša, nalazila na Trgu slobode u Belom Manastiru (poslije mirne reintegracije preseljena na belomanastirsko Partizansko groblje). Nakon što su Lazićevi rođaci prodali roditeljsku kuću, njegov je grob prenesen na majškomeđansko groblje.
"Ljubav za heroja"[uredi | uredi kod]
Godine 1989. izdao je Nikola Živković u Belom Manastiru knjigu o životu Jovana Lazića "Ljubav za heroja", koja se u baranjskim školama čitala kao lektira.
Izvori:
- mr Drago Njegovan: "Znameniti Srbi iz Baranje (od početka XVI. do sredine XX. veka)", u "Međunarodni naučni skup Srbi u istočnoj Hrvatskoj", Osijek, 2003, str. 129-140.
- Nikola Živković: "Ljubav za heroja ", Beli Manastir, 1989.