Zhuang
Zhuang ili Džvan (pojednostavljeni kineski: 壮族; tradicionalni kineski: 壯族; pinyin: Zhuàngzú; vlastito ime: Bouчcueŋь/Bouxcuengh) je naziv za etničku grupu koja živi uglavnom u autonomnoj oblasti Guangxi Zhuang u južnoj Kini. Oni čine jednu od 56 etničkih grupa službeno priznate od vlasti Narodne republike Kine. Ima ih oko 18 miliona te su druga po veličini etnička grupa iza većinskih Han Kineza odnosno najveća etnička manjina u Kini.
Džvani žive uglavnom u autonomnoj oblasti Guangxi Zhuang u južnoj Kini, ali ih ima i u provincijama Yunnan, Guangdong, Guizhou i Hunan.
Postoje domorodački Zhuang jezici, koji su nekad bili beleženi kineskim pismom, ali se danas uglavnom koristi latinica, isto kao vijetnamski na granici s Vijetnamom).
Većina Džvana ispoveda tradicionalnu animističku vjeru odnosno kultove predaka, mada ih ima dosta koji su budisti, taoisti, a u poslednjih 100 godina i hrišćani, kao i muslimani u Guangxiju.
Zhuang su narod Tai porijekla, te su migrirali iz centralne Kine pre oko 5000 godina, slično kao i Malajci. Oni su se naselili u današnjoj provinciji Guangxi dok su se ostali narodi Tai preselili u Yunnan. Smatra se da su Tai narodi migrirali u potrazi za hranom, s obzurom da im je kultura razvila poseban sistem navodnjavanja pogodan za uzgajanje pirinča. S obzirom da je tlo bilo nepogodno za to u centralnoj Kini, Tai narodi su tražili mnogo plodnije nizine. Takođe je vrlo verojatno da je migracija rezultat borbi sa sve jačim kineskim državama koje su stekle nadmoć zahvaljujući mezolitskom (bronzanom) oružju. To sugerišu dugogodišnje borbe s Kinom, koja je Tai narode smatrala "varvarima", te koje su oko 1100. godine dovele do migracije iz južne Kine i stvaranja laošanske, tajlandske i Šan nacije, pa i tajskih grupacija u indijskoj oblasti Assam.
O Džvanima nema istorijkih zapisa sve do perioda Dong (istočne) dinastije Čou (475-221. pne.) u Kini. Kinezi su njihovu oblast nazivali Bai-Yue (Stotinu Yue - referenca na domoroce južne Kine). Istočni Guangxi je osvojio narod Han pod dinastijom Qin godine 214. pne. Han su u nastojanju da učvrste kontrolu nad tom oblasti sagradili Ling kanal te tako spojili reku Xiang s rekom Lijiang i stvorili plovni put između sjevera i juga.
Nezavisnu državu poznatu kao Nan Yue (Južni Yue, ili Vijetnam) je oko Cantona stvorio general Zhao Tuo nakon propasti dinastije Qin. Ovo kraljesvtvo su Džvani podržavali sve do propasti godine 111. pne. Dinastija Han (206. pne. -220. n.e.) je Zhuang kulturu smatrala neproduktivnom, pa je smanjila utjecaj lokalne vlasti i konsolidirala svoju preko vojnih uporišta u Guilinu , Wuzhou i Yulinu.
Godine 42. n.e. ustanak u Tonkinu je ugušila vojska pod generalom Ma Yuanom, koji nije htio samo pobjedu na bojnom polju, nego se istinski brinuo za interese naroda Zhuang. On je reorganizovao lokalnu upravu Zhuanga, poboljšao javne objekte, kopao kanale i proširio poljoprivredno zemljište kako bi nahranio naord. Njegivo delo je Zhuange učinilo civiliziranijim, te se hramovi njemu u čast mogu videti i danas.
Nagli priliv Yao imigranta iz Hunana nakon propasti dinastije Han je regiju učinio nestabilnom, jer su se Yao neprijateljski odnosili prema asimiliaciji. Oblast Guiping u Guangxiju, gdje su se naselili Yao, postaće središte revolucije protiv vladavine Hana i prouzrokovati velike patnje naroda Zhuang, usprkos toga što je njihov otpor asimilaciji bio pasivne prirode.
Pod dinastijom Tang Guangxi je postao dio velike provincije Ling-nan Tao koja je uključivala današnji Hainan i Guangdong. Poznati naučnik Liu Zongyuan bio je prefekt u Liuzhouu. Međutim, Zhuang su, uznemireni kineskom ekspanzijom, podržali tajsko kraljevstvo Nanchao u Yunnanu. Guangxi je onda bio podeljen u oblast sa Zhuang većinom zapadno od Nanninga i oblast sa Han većinom istočno od Nanninga.
Nakon propasti dinastije Tang novo kinesko kraljevstvo zvano Nan Han (Južni Han)sa središtem Guangdongu je steklo minimalnu kontrolu nad Džvanima, ali je, mučeno nestabilnošću, bilo anektirano od kineske dinastije Song godine 971. Vladavina Nan Han rule nad Džvanima se temeljila nad minimalnom uplitanju kineskih vladara u život Džvana.
Song su razvili novi način vladanja Džvanima, koji se sastojao od kombinacije sile i popuštanja, ali on nije zadovoljio aspiracije Džvana niti zaustavio stalne ratove Yaoa protiv Kineza. Godine 1052. je Nong Zhigao, vođa Džvana, podigao ustanak i ustanovio nezavisno kraljevstvo na jugozapadu. Ustanak je bio ugušen i vladavina Songa brutalnija, što je prouzrokovalo konstantne pobune protiv Kineza.
Nakon što je dinastija Yuan srušila dinastiju Song, njeni vladari su nekoliko godina razmišljali šta da se čini sa Džvanima. Nastojeći ne ponoviti pogreške prethodnih kineskih vladara u regiji, odlučili su tu oblast učiniti punopravnom kineskom provincijom umesto okupiranom teritorijom. To je ipak prouzrokovalo nove napetosti, jer su se Zhuang i Yao osjećali otuđeni, te su mrzeli direktnu kinesku vlast. Komplikacije željama Zhuanga za slobodom su činili drugi domorodački narodi, poput Miaoa, koji su u to vreme napustili Guizhou i Hunan kako bi se naselili u zemljama Zhuanga.
Oblast je nastavila biti izvorom nemira, što je dinastiju Ming (1368-1644) nateralo da taj problem reši posrednim načinom: Ming će dati poglavicama Zhuanga vojsku da napadaju Yaoe. Nakon što su Yao uništeni, Ming su iskoristili vojsku datu Zhuangima kako bi pobili vođe Zhuanga, i natjerali društvo Zhuanga da bez vođa prihvati čvrstu kinesku vlast. To je dovelo do možda najkrvavijeg perioda u toj inače mirnoj oblasti. U bitki kod klanca Rattan Gorge godine 1465. je zabeleženo preko 20.000 mrtvih. Ta politika Minga je na kraju propala, ali su veći gradovi u regiji prosperirali zahvaljujući ekonomskim reformama Minga.
Dinastija Qing (1644-1912) je dozvolila da regija ostane kaotična sve dok godine 1726. nije nametnuta ista ona direktna uprava kakvu su nekoć imali Yuani. To je također dovelo do nemira, pa je narod Yao pokrenuo ustanak godine 1831. Dvadeset godina kasnije, godine 1850. dijelovi oblasti su bili zahvaćeni tajpinškim ustankom. Godine 1858. je pogubljenje francuskog misionara dovelo do drugog opijumskog rata. Godine 1885. je Francusko-kineski rat doveo Vijetnam pod francusku dominaciju i otvorio oblast za stranu ekspanziju. Sve to je uzrokovalo ekonomsku depresiju u 19. vijeku.
Zajedno sa susjednim Guangdongom, Guangxi je postao oblašću u kojoj je cvala Sun Yat-senova nacionalistička revolucija. Nakon što je srušena dinastija Qing, Zhuang su poslali zastupnike u centralnu vladu da nastoje izboriti autonomiju Guangxija, ali kada godine protokolarnih aktivnosti nisu donijele ništa, tzv. "Guangxi klika" se godine 1927 okrenula otvorenoj pobuni. Održavajući prkosnu samoupravu pune dvije godine, Zhuang vođe Li Tsung-jen i Li Chi-shen su modernizirali Guangxi, ali je godine 1929. Chiang Kai-shek bezdušno ugušio njihovu pobunu. Usprkos neuspjeha Klike, Chiang ipak nije uspio Guangxi staviti pod direktnu upravu, i oblast je ostala nemirna do 1950. Kuomintangovo tlačenje Guangxija je dovelo do široke podrške komunistima.
Za vrijeme drugog svjetskog rata Guangxi je bio strateški važna meta japanske ekspanzije, pa su se Japanci iskrcali na obalu godine 1939. Slavne patriotske novine Dnevnik nacionalno spasa su štampane u Guilinu. Godine 1944. su Japanci započeli veliku ofanzivu s ciljem da osvoje zapadni dio Guangxija, ali su im žestoka Zhuang gerila i kineski protunapad nanijeli težak poraz.
Godine 1958., nakon vijekova pod kineskom vlasti, Zhuang su konačno ostvarili svoj dugo iščekivani cilj: autonomiju. Otkad je stvorena Zhuang autonomna oblast Guangxi, Zhuang su se vratili svom idealističkim načelima iz 1. vijeka: sačuvati zasebni Zhuang identitet, a istovremeno biti integralni dio Kine. Neki kažu da se u tome otišlo predaleko i da su Zhuang potpuno asimilirani. Stariji Zhuang se smatraju otuđenima, jer je jezik reformiran, a oni ne mogu pisati na novi način. Zhuang autonomna oblast Guangxi je, inače, pod ekonomskom depresijom od 1970.
- Defrancis, John (1984). The Chinese Language: Fact and Fantasy, pp. 117. University of Hawaii Press. ISBN 0-8248-0866-5.
