Priştineli Mesihi

Mesihi
Biografske informacije
Rođenje	oko 1470. Priština
Smrt	oko 1512. ili poslije 1520. Istanbul
Opus
Jezik	turski

Mesihi iz Prištine (Priština, oko 1470. – Istanbul, oko 1512. ili nešto poslije 1520.) je bio jedan od najpoznatijih turskih pjesnika s kraja 15. i početka 16. stoljeća.

Životopis

U turskim izvorima ga nalazimo pod imenom Priştineli Mesihi, što se nastavlja kod albanskih autora (alb. Mesihi i Prishtinës). Mesihi je ime (također u oblicima Masihi i Masih) koje nalazimo u islamskoj tradiciji, znači mesija i odnosi se na Isusa, u islamskoj tradiciji Isa.
Mesihi je rođen u Prištini, u to doba jedan od važnijih gradova u osmanskoj Rumeliji, za vrijeme zadnjih godina sultanata Mehmeda II.

Neki tvrde da je bio Albanac i da je se zvao Isa. Zapravo ne znamo da li je bio Albanac ili Turčin dok učenjaci su suglasni da je od male noge ili prve mladosti živio u Istanbulu. Djetinjstvo je proveo na Balkanu. Počeo je studije teologije u medresi i ubrzo se istakao kao kaligraf. Rano je se preselio u Istanbul i tamo živio vjerojatno do svoje smrti.

U Istanbulu je postao vrlo cijenjen pjesnik i pamti se kao jedan od najpoznatijih pod sultanom Bajazitom II. Dovoljno dobro je poznavao arapski i perzijski jezik da bi mogao pisati poeziju. Bio je u kontaktu sa poznatim pjesnicima svog razdoblja, poput Şem'ija i Zatija, za koje se tvrdilo da su iz Prizrena. Uspio je dobiti potporu velikog vezira Hadim Ali-paše i postao je njegov tajnik divana, ali je Hadim-paša naizgled imao puno razloga da se nervira na Mesihija. Mesihi se spominje kao nedisciplinirani službenik koji trči za svjetovnim zadovoljstvima i nesvjesno postupa prema svojim službenim dužnostima. Navodi se da je ga vezir Hadim-paša – eunuh podrijetlom iz Bosne (Drozgometva) – nazivao »uličnim Arapinom« ili »uličnim dječakom« (tur. şeher oğlani, po svjedočanstvu Aşık Çelebije). Bio je sklon hedonizmu. Ipak, Mesihi je održao svoju poziciju sve dok Hadim-paša nije umro u julu 1511. godine u borbi protiv Şahkulove pobune na poluotoku Teke. Nakon ovog događaja Mesihi počinje živjeti u siromaštvu. Pod utjecajem svog neugodnog stanja, piše osjećanu elegiju za vezirovu smrt, za koju se tvrdi da je jedna od njegovih najvrjednijih pjesama.

Nakon toga je pokušao dobiti zaštitu drugih visokih dužnosnika.

Prema književniku Aşık Çelebiji, nije uspio dobiti zaštitu od Junus-paše niti Tacizade Cafer Çelebije, a također nije uspio u pokušajima da dobije pokroviteljstvo od sultana Selima. Aşık Çelebi tvrdi da je Mesihi se morao zadovoljiti sa malim timarom od nekoliko tisuća akča u Bosanskom sandžaku. No Mesihijev suvremenik Sehī kaže da je postao dužnosnik pod Junus-pašom i da je umro u službi, dakle 1517. godine. Taj podatak V. Ménage računa povjerljivijim. Također Ménage predpostavlja mogućnost da je bio u službi Piri-paše oko 1519. Po pismima znamo da je bio jedno vrijeme osmanski dužnosnik u Bosni.

Aşık Çelebi tvrdi da je Mesihi umro u siromaštvu 16. Džumade-l-ula 918. (po islamskom kalendaru), to jeste 30. jula 1512. ali to je možda Aşık Çelebijeva greška, jer u Mesihijevoj zbirci pisama Gül–i şad–berg znamo da je živ za vrijeme smrti sultana Selima (1520.) i da ga dopisnik savjetuje da drži dobre odnose sa novim sultanom Sulejmanom.

Djela

Kritika smatra Mesihija jednim od utemeljitelja klasične turske poezije zajedno s Ahmet-pašom, Necatijom, Zatijom, i najvećim lirskim pjesnikom prije Bakija. Njegovo pjesničko stvaralaštvo obilježava klasično razdoblje turske književnosti. Postoji više kritičkih studija o njegovom radu.
Odrastao je u vrijeme kada je turska književnost se utemeljila i kada su pjesnici počeli se natjecati sa perzijskim autorima, prema kojima su se počeli osjećati superiornijim..

Bio je vrlo nadaren i originalan pjesnik. U njegovim djelima jezik čuva zanimljivu nit tursko–rumelijskog dijalekta i dolazi do relativno jednostavnog i jasnog izražaja. Sastavio je ne naročito obiman divan koji nije tiskan.

1774. je orijentalist sir William Jones (1746 – 1794) objavio Mesihijevu odu Murabba'-i bahâr (u prijevodu Oda proljeću), također poznatu pod naslovom Bahariyye, sa prijevodom na latinski. U Jonesovoj antologiji azijske poezije su uvrštene pjesme i drugih poznatih autora (Hafiz, Firdusi). Oda proljeću je dugo vrijeme bila najpoznatija turska poezija u Europi i postala djelo po kojem se Mesihi pamti.

Manje poznata na Zapadu, lirika Şehr-engîz (u prijevodu: Strah grada) je možda njegovo remek-djelo i postala je uzorak za novi žanr u turskoj poeziji. U 178 dvostiha Mesihi na vedar i duhovit način hvali ljepotu i privlačnost od 46 muškaraca iz Edirna a potom priznaje lakim srcom da je ista njegova pjesma griješna (haram) ali da vjeruje da će mu Bog oprostiti.

Književnik Latîfî (1491–1582) je jedini biograf koji – oko trideset godina poslije autorove smrti – spominje Mesihija kao autora proze. Riječ je o jedinom Mesihijevom proznom djelu Gül–i şad–berg (ili Gül–i şad–berg Mevlānā Mesīhī) u kojem se nalazi osamdesetak pisama koja su u većini kratka i nemaju sustavan raspored u knjizi. To djelo je međutim jedno od najpovjerljivijih izravnih izvora o Mesihijevom životu.

Oda proljeću

Tekst ode Bahariyye (Oda proljeću) u originalu na turskom :

(1) Dinle bülbül kıssasın kim geldi eyyâm-ı bahâr Kurdı her bir bâğda hengâme hengâm-ı bahâr Oldı sîm-efşân ana ezhâr-ı bâdâm-ı bahâr Ayş u nûş it kim geçer kalmaz bu eyyâm-ı bahâr (2) Tarf-ı gülşen nûr-ı Ahmed birle mâl-â-mâldür Sebzeler anda sahâbe lâle hayru'l-âldür Hey Muhammed ümmeti vakt-i huzûr-ı hâldür Ayş u nûş it kim geçer kalmaz bu eyyâm-ı bahâr (3) Kıldı şebnem girü cevher-dâr tîğ-i sûseni Jâleler aldı havâ'î toplar ile gülşeni Ger temâşâ ise maksûdun beni esle beni Ayş u nûş it kim geçer kalmaz bu eyyâm-ı bahâr (4) Bûstânda görinen lâle değül nu`mân ile Bâğdan kan aldı şimşek neşter-i bârân ile Ârif isen hoş geçürgil bu demi yârân ile Ayş u nûş it kim geçer kalmaz bu eyyâm-ı bahâr (5) Ruhları rengîn güzellerdür gül ile lâleler Kim kulaklarına dürlü cevher asmış jâleler Aldanup sanma ki bunlar böyle bâkî kalalar Ayş u nûş it kim geçer kalmaz bu eyyâm-ı bahâr (6) Gitdi ol demler ki olup sebzeler sâhib-firâş Gonca fikri olmış idi gülşenün bağrında baş Geldi bir dem kim kızardı lâlelerle dağ u taş Ayş u nûş it kim geçer kalmaz bu eyyâm-ı bahâr (7) Bûy-ı gülzâr itdi şol denlü havâyı müşk-i nâb Kim yere inince olur katre-i şebnem gül-âb Çarh otâğ kurdı gülistân üstine günlük sehâb Ayş u nûş it kim geçer kalmaz bu eyyâm-ı bahâr (8) Yine envâ`-ı şükûfeyle bezendi bâğ u râğ Ayş içün kurdı çiçekler sahn-ı gülşende otâğ Kim bile ol bir bahâra kim ölüp kim kala sağ Ayş u nûş it kim geçer kalmaz bu eyyâm-ı bahâr (9) Ebr gülzâr üstine her subh gevher-bâr iken Nefha-i bâd-ı seher pür-nâfe-i Tâtâr iken Gâfil olma `âlemün mahbûblığı var iken Ayş u nûş it kim geçer kalmaz bu eyyâm-ı bahâr (10) Gülsitânun her nesin aldı ise bâd-ı hazân Adl idüp bir bir alıvirdi yine şâh-ı cihân Devletinde bâdeler kâm oldı sâki kâm-rân Ayş u nûş it kim geçer kalmaz bu eyyâm-ı bahâr (11) Umaram bulup Mesîhî bu murabba` iştihâr Ehline ola bu çâr ebrû güzeller yâdigâr Bülbül-i hoş-gûysın gül yüzlülerle yüri var Ayş u nûş it kim geçer kalmaz bu eyyâm-ı bahâr

Tekst Ode proljeću na engleskom u prijevodu koji je sir William Jones (1746 – 1794) objavio 1774. godine :

(1) Hear ! how the nightingales, on every spray, Hail, in wild notes, the sweet return of May; — The gale that o'er yon waving almond blows, The verdant bank with silver blossoms strows; The smiling season decks each flowery glade. Be gay: too soon the flowers of Spring will fade. (2) What gales of fragrance scent the vernal air! Hills, dales, and woods, their loveliest mantles wear, Who knows what cares await that fatal day, When ruder gusts shall banish gentle May? Ev'n death, perhaps, our vallies will invade. Be gay: too soon the flowers of Spring will fade. (3) The tulip now its varied hue displays, And sheds, like Ahmed's eye, celestial rays. Ah, nation ever faithful, ever true, The joys of youth, while May invites, pursue! Will not these notes your timorous minds persuade? Be gay: too soon the flowers of Spring will fade. (4) The sparkling dewdrops o'er the lilies play, Like orient pearls, or like the beams of day. If love and mirth your wanton thoughts engage, Attend, ye nymphs! a poet's words are sage; While thus you sit beneath the trembling shade, Be gay: too soon the flowers of Spring will fade. (5) The fresh-blown rose like Zeineb's cheek appears, When pearls, like dewdrops, glitter in her ears. The charms of youth at once are seen and past: And nature says, " They are too sweet to last." So blooms the rose; and so the blushing maid. Be gay: too soon the flowers of Spring will fade. (6) See! yon anemonies their leaves unfold, With rubies flaming and with living gold. — While crystal showers from weeping clouds descend, Enjoy the presence of thy tuneful friend: Now, while the wines are brought, the sofa's lay'd, Be gay: too soon the flowers of Spring will fade. (7) The plants no more are dried, the meadows dead, No more the rose bud hangs her pensive head: The shrubs revive in valleys, meads, and bowers, And every stalk is diadem'd with flowers; In silken robes each hillock stands array'd. Be gay: too soon the flowers of Spring will fade. (8) Clear drops, each morn, impearl the rose's bloom, And from its leaf the zephyr drinks perfume; The dewy buds expand their lucid store: Be this our wealth: ye damsels, ask no more. Though wise men envy, and though fools upbraid, Be gay: too soon the flowers of Spring will fade. (9) The dewdrops sprinkled, by the musky gale, Are chang'd to essence ere they reach the dale. The mild blue sky a rich pavilion spreads, Without our labour, o'er our favour'd heads. Let others toil in war, in arts, or trade; — Be gay: too soon the flowers of Spring will fade. (10) Late, gloomy winter chill'd the sullen air, Till Soliman arose, and all was fair. Soft in his reign, the notes of love resound, And pleasure's rosy cup goes freely round. Here on the bank, which mantling vines o'ershade, Be gay: too soon the flowers of Spring will fade. (11) May this rude lay from age to age remain, A true memorial of this lovely train. Come, charming maid! and hear thy poet sing, Thyself the rose, and he the bird of spring; Love bids him sing, and Love will be obey'd. Be gay: too soon the flowers of Spring will fade.