Julio Varesko
| Julio Varesko | |
|---|---|
 | |
| Datum rođenja | 28. decembar 1896. |
| Mesto rođenja | Usora, kod Doboja Austrougarska |
| Datum smrti | 11. januar 1937. (40 god.) |
| Mesto smrti | Madridski front Republika Španija |
| Supruga | Marica Varesko |
| Profesija | tipograf |
| Član KPJ od | 1919. |
| Učešće u ratovima | Španski građanski rat |
| Služba | Internacionalne brigade |
Julio Varesko (Usora, 28. decembar 1896 – Madrid, 11. januar 1937) je bio bosanski revolucionar i komunista italijanskog porekla, član KPJ od osnivanja i španski borac.
Biografija[uredi | uredi kod]
Rani život[uredi | uredi kod]
Rođen je 28. decembra 1896. u Usori kod Doboja. Oca nikada nije upoznao, a majka, poreklom Italijanka, umrla je nedugo nakon njegovog rođenja. Odrasta u teškim uslovima, te već kao adolescent odlazi u Tuzlu da uči tipografski zanat. Tamo dolazi u dodir sa revolucionarnim radničkim pokretom i socijalističkim idejama. 1. maja 1912. godine istovremeno dobija svedočanstvo kvalifikovanog slagara i legitimaciju člana Tipografskog društva, te tako i zvanično, sa samo 16 godina, postaje član radničkog pokreta. Kada je izbio Prvi svetski rat, mobilizovan je u Austro-ugarsku vojsku, ali je kao protivnik rata dezertirao. Sa suprugom Maricom imao je troje dece.[1]
Partijski rad[uredi | uredi kod]
Varesko je bio kompletna ličnost koja je nasuprot svoje, na prvi pogled krhke fizičke konstrukcije, bila puna eruptivne energije entuzijaste. Bio je to čovjek od akcije sposoban da se oduševi i žrtvuje i da druge inspiriše na pregalaštvo. Ideali su se u njemu razgarali do zanosa. Time nije bio umanjen njegov smisao za realnost, za trijezno rasuđivanje i praktičan rad, napose za ilegalno djelovanje koje je uvijek efikasno, ali za progonitelja nedokučivo. Duboko ubjeđenje u pravednost i perspektivnost borbe komunista i žar kojim se njoj predavao učinili su od Vareska dosljednog i neiscrpnog revolucionara, pravog kosmopolitu i junaka rijetke moralne snage. Tonovi refleksa tako svijetle figure još jače su se isticali na tamnoj podlozi tadašnje društvene stvarnosti koju Varesko kao pripadnik revolucionarnog pokreta želi temeljito da mijenja.[2]
– Nedim Šarac o Juliju Varesku
Kraj rata ga zatiče u Sarajevu, gde postaje član novoosnovane Komunističke partije Jugoslavije. Bio je vođa ilegalne partijske ćelije tipografa nakon Obznane i aktivno je radio u sindikatima. Bio je predsednik tarifne komisije Sindikata grafičara i jedan od predvodnika leve struje u Centralnoj upravi Saveza grafičkih radnika Jugoslavije. Sindikat grafičara u Sarajevu bio je u to vreme najuspešniji od svih gradskih sindikata, te se izborio za visoke plate, osmočasovno radno vreme, zdravstveno i penziono osiguranje i podršku za nezaposlene grafičare. Uprkos tome, nije bio ništa manje radikalan od ostalih sindikata, prvenstveno zahvaljujući aktivnosti Julija Vareska.[3] Aktivno sarađuje sa Đurom Đakovićem, te 1925. biva uhapšen zbog štampanja kandidatskih izbornih lista za njega. 1927. godine postaje član Pokrajinskog sekretarijata KPJ za Bosnu i Hercegovinu. U tom svojstvu je trebao da prisustvuje Drezdenskom kongresu, ali je bio sprečen jer je ponovo uhapšen, ovaj put zbog posedovanja radničkih novina. Jugoslovenske vlasti su više puta bezuspešno pokušavale da ga deportuju u Italiju, pošto je nominalno bio italijanski državljanin.
Nakon uspostavljanja diktature 1929. godine, Varesko je uhapšen i mučen u sarajevskom zatvoru zajedno sa još 90 istaknutih komunista. Nakon dugotrajnog mučenja, ništa nije priznao, te je Pred sudom za zaštitu države 1930. oslobođen optužbi zbog nedostatka dokaza. Uprkos tome, jugoslovenska policija uspela je da ga konačno protera iz zemlje. Avgusta 1931. proteran je u Italiju, gde je kao komunista odmah proteran u jedno planinsko selo na severu države koje nije smeo da napusti. Tamo se dve godine izdržavao tako što je obavljao teške fizičke poslove. 1933. godine, zahvaljujući Crvenoj pomoći je prebačen u Čehoslovačku, a odatle u Sovjetski Savez, gde radi u štampariji. 1936. godine po nalogu Partije odlazi u Belgiju i Francusku, gde deluje među jugoslovenskim ekonomskim emigrantima.
Španski građanski rat[uredi | uredi kod]
U Španski građanski rat dolazi među prvim jugoslovenskim dobrovoljcima, 5. oktobra 1936. godine. Tamo deluje pod imenom Huan Romero i novembra 1936. biva raspoređen u 12. internacionalnu brigadu. Postavljen je za političkog komesara Balkanske čete unutar bataljona "Dombrovski", koji se sastojao prvenstveno od poljskih komunista. Borio se na Madridskom frontu, gde je i poginuo 11. januara 1937, tokom borbi za madridsko predgrađe Las Rozas. Proleter, zvanično glasilo CK KPJ, odao mu je poštu, napisavši da je spadao u "plejadu sjajnih partijaca, koja se u Bosni vaspitavala pod rukovodstvom neumrlog Đure Đakovića."
Nasleđe[uredi | uredi kod]
Posle rata, jedno kulturno-umetničko društvo u Sarajevu ponelo je njegovo ime. Današnja ulica Fra Antuna Kneževića u Sarajevu takođe je nekad nosila ime Julija Vareska.
Literatura[uredi | uredi kod]
- Nedim Šarac, “Julio Varesko,” u Čedo Kapor, ur. Španija 1936-1939: Zbornik sećanja jugoslovenskih dobrovoljaca u Španskom građanskom ratu, Tom 5 (Beograd: Vojnoizdavaĉki zavod, 1971), 148-151.
Izvori[uredi | uredi kod]
- ↑ Adela Bohunicka, “Španska poznanstva u Pragu,” u Čedo Kapor, ur. Španija 1936-1939: Zbornik sećanja jugoslovenskih dobrovoljaca u Španskom građanskom ratu, Tom 1 (Beograd: Vojnoizdavaĉki zavod, 1971), 413.
- ↑ Nedim Šarac, “Julio Varesko,” u Čedo Kapor, ur. Španija 1936-1939: Zbornik sećanja jugoslovenskih dobrovoljaca u Španskom građanskom ratu, Tom 5 (Beograd: Vojnoizdavaĉki zavod, 1971), 148.
- ↑ Albert Altarac i Karlo Andrijević, "U Savezu grafičara," u "Sarajevo u Revoluciji" knjiga I, 1976, str. 460.