Stjepan grad

Stari grad Blagaj

Stjepan grad je tvrđava na području naselja Blagaj, opština Mostar, Bosna i Hercegovina.

Lokacija

Stari grad Blagaj ili Stjepan-grad je sagrađen na najistaknutijem mjestu visokog i teško pristupačnog kraškog brda, na 310 m nadmorske visine i iznad vrela rijeke Bune od kojeg je udaljen 266 m.

Istorija

U drugoj polovini XX stoljeća grad je sistematski istraživan. Ispitano je oko 1000 m2 površine što je nešto više od jedne trećine prostora opasanog gradskim bedemima. Utvrđeno je da je područje Starog grada Blagaj neprekidno bilo naseljeno od željeznog doba pa sve do 1835. godine, kada su ga Turci napustili.

Najprije su Iliri ovdje sagradili svoju Gradinu. Rimljani su nakon osvajanja ilirske teritorije osnovali svoje naselje. U fazi gradnje, koja je trajala između 535. i 600. godine, zidovi su popravljeni i dograđeni mjestimično od 1 do 3 m visine, u tehnici koso položenog kamena u redovima od 20 do 25 cm (opus spicatum). Ova je tehnika vezana za period vladavine vizantijskog cara Justinijana I (527-565). i njegovih borbi sa kraljevstvom Istočnih Gota.

Slaveni ovdje osnivaju župu Hum. Prvi indirektni pisani izvori o gradovima Zahumljana, pa prema tome i o Blagaju, potječu iz “Spisa o narodima” bizantijskog cara i pisca Konstantina Porfirogenita nastalog između 948. i 952. godine u kojima se spominju dva grada - Bona i Hum.

U Blagaju je stolovao humski knez Miroslav, Nemanjin brat, u čije vrijeme se gradi Crkva sv. Kozme i Damjana. O gradnji crkve govori ploča sa ćiriličnim natpisom koja je 1912. godine pronađena u blizini ruševina starog dvorca Bišća i lokaliteta Vrači. Ploča se danas nalazi u Zemaljskom muzeju Bosne i Hercegovine.

Bosanski ban Stjepan II Kotromanić 1326. godine prvi put uključuje ovo područje u bosansku državu. Postoji nekoliko povelja koje izdaju bosanski vladari u Blagaju, još od vremena kralja Tvrtka I Kotromanića. U maju 1404. godine Blagaj postaje jedno od sjedišta vojvode Sandalja Hranića, a zatim i hercega Stjepana Vukčića Kosače. Osmanlije su zauzele Blagaj 1465. godine, a već 1473. godine spominje se blagajski kadija. Grad su popravljali dva puta: 1699. godine, kada je sanirana zapadna kula, a zatim 1827. godine. Posada je boravila ovdje sve do 1835. godine.

Arheologija

Arheološko iskopavanje obavljeno je 1965. godine. Radovima je rukovodio dr. Pavao Anđelić. Ispitano je oko 1000 m2 površine, što je nešto više od jedne trećine prostora opasanog gradskim bedemima. U toku 1990. godine izvedena su arheološka ispitivanja pod rukovodstvom A. Ratkovića. Pokretni arheološki materijal je deponiran u Zemaljskom muzeju Bosne i Hercegovine i Muzeju Hercegovine u Mostaru.

Opis

Blagajska tvrđava je situirana na prirodno zaravnjenom terenu, nad okomitim liticama sa južne, zapadne i sjeverne strane. U osnovi grad je nepravilnog, poligonalnog oblika, logično prilagođenog konfiguraciji terena. Pristup u vidu oštrih serpentina, 2 m uska i 900 m duga konjska staza, vodi do ulaza u najčvršćem istočnom zidu predvorja. Zidovi su dobrim dijelom sačuvani do 12 m, odnosno 14 m visine, a debljina se kreće od 1,5 do 2,0 m, dok na južnoj strani ne prelazi 1,5 m. Unutrašnji branjeni prostor je relativno male površine od oko 1700 m2.

Stjepan grad je nacionalni spomenik BiH.

Literatura

• Hamdija Kreševljaković, Hamdija Kapidžić, Naše starine II, Zavod za zaštitu spomenika kulture R BiH, Sarajevo, 1954, 9-21 -Stari hercegovački gradovi.
• Pavao Anđelić, Arheološki pregled 7, Beograd, 1965, 178-180. -Blagaj-srednjevjekovni grad,