Sogomon Tejlirjan
Sogomon Tejlirjan (armenski: Սողոմոն Թեհլիրեան; Çadırkaya, 2. travnja 1896. – San Francisco, CA, 23. svibnja 1960.), armenski vojnik i revolucionar koji je najpoznatiji po tome što je 15. ožujka 1921. godine u Berlinu u atentatu ubio Talat-pašu, bivšeg velikog vezira Osmanskog Carstva. Ranije, Tejlirjan je ubio Harutija Mgrditičijana,[1][2] suradnika osmanske tajne policije koji je pomogao u sastavljanju liste armenskih intelektualaca koji su deportirani 24. travnja 1915., što je događaj koji se tradicionalno smatra početkom Armenskog genocida. Talat-paša odabran je kao meta jer se smatrao glavnim odgovornim za genocid, u kojemu je samo Tejlirjan izgubio 85 članova uže i šire obitelji.[3]
Atentat na Talat-pašu bio je dio šire operacije Nemeza, osvetničke operacije Armenskog revolucionarnog saveza protiv članova osmanske vlade koji su bili odgovorni za Armenski genocid u sklopu Prvog svjetskog rata. Talat-paša je u sklopu Istanbulskog procesa (1919. – 1920.) osuđen na smrt in absentia kao glavni orkestrator genocida. Tejlirjan je uhapšen te mu se sudilo za ubojstvo u Njemačkoj, ali ga je porota nakon nešto više od sat vremena oslobodila krivnje.[4] Nakon suđenja, Tejlirjan se preselio u Cleveland, OH;[5] kasnije je živio u Marseilleu i u tadašnjoj FNR Jugoslaviji (za vrijeme rata je jedno vrijeme živio u Valjevu),[6] točnije u Beogradu, odakle je sa suprugom Anahit Tatikijan[7] otišao 1950. godine. Obitelj se prvo preselila u Casablancu, pa u Pariz i naposlijetku u San Francisco,[8] gdje je Tejlirjan radio kao poštar i koristio ime Saro Melikijan.[9] Preminuo je u San Franciscu 1960. godine od posljedica krvarenja u mozgu te je pokopan u Fresnu, CA.
U Armeniji se danas smatra nacionalnim junakom.[4][10]
Reference
- ↑ MacCurdy, Marian Mesrobian (2015) (en). Sacred Justice: The Voices and Legacy of the Armenian Operation Nemesis. Routledge. str. 177, 186. ISBN 978-1-351-49218-8.
- ↑ Hofmann, Tessa (2020). „A Hundred Years Ago: The Assassination of Mehmet Talaat (15 March 1921) and the Berlin Criminal Proceedings against Soghomon Tehlirian (2/3 June 1921): Background, Context, Effect”. International Journal of Armenian Genocide Studies 5 (1): 67–90 [77]. DOI:10.51442/ijags.0009. ISSN 1829-4405. Arhivirano iz originala na datum March 21, 2021. Pristupljeno March 28, 2021.
- ↑ Tehlirian, Recollections, p. 8.
- ↑ 4,0 4,1 Vartabedian, Sarah (2007). Commemoration of an Assassin: Representing the Armenian Genocide (Master of Arts). University of North Carolina. pp. 7. Pristupljeno April 25, 2021.
- ↑ Fisk, Robert (June 20, 2016). „My conversation with the son of Soghomon Tehlirian, the man who assassinated the organiser of the Armenian genocide”. The Independent. Pristupljeno May 21, 2019. – Also posted at Horizon Weekly
- ↑ Šablon:In lang Tehlirian, Soghomon. Վերյիշումներ [Recollections], Cairo: Husaper, 1956, pp. 43–44.
- ↑ „Along Armenian Footsteps in Serbia”. Armenian Weekly. July 8, 2009. Pristupljeno May 25, 2013.
- ↑ „AGMI received rare photos of Soghomon Tehlirian”. The Armenian Genocide Museum-institute. Pristupljeno December 12, 2012. »[...]afterwards graduated in the Kedronakan (Central) college of Constantinople.«
- ↑ „Milestones”. Time. June 6, 1960. Arhivirano iz originala na datum June 18, 2008. Pristupljeno June 15, 2019.
- ↑ Von Voss, Huberta (2007). Portraits of Hope: Armenians in the Contemporary World. New York: Berghahn Books. str. 6. ISBN 9781845452575.
Literatura
- Bass, Gary Jonathan. Stay the Hand of Vengeance: The Politics of War Crimes Tribunals. Princeton University Press, 2001.
- Bogosian, Eric. Operation Nemesis: The Assassination Plot that Avenged the Armenian Genocide. New York: Little, Brown & Company, 2015.
- Ihrig, Stefan. "Genocide Denied, Accepted, and Justified: The Assassination of Talât Pasha and the Subsequent Trial as a Media Event in the Early Weimar Republic," Journal of the Society for Armenian Studies 22 (2013), pp. 153–77.
- Šablon:In lang Tehlirian, Soghomon. Վերհիշումներ ["Recollections" or "Memories"], Cairo: Husaper, 1953. Recorded in writing by Vahan Minakhorian
- Yeghiayan, Vartkes. The Case of Soghomon Tehlirian. Glendale, CA: Center for Armenian Remembrance; 2nd edition, 2006.
- Jacobs, Stephen Leonard (2019). „The Complicated Cases of Soghomon Tehlirian and Sholem Schwartzbard and Their Influences on Raphaël Lemkin's Thinking About Genocide”. Genocide Studies and Prevention 13 (1): 33–41. DOI:10.5038/1911-9933.13.1.1594. - Profile page
- Tehlirian, Soghomon, Vahan Minakhorian. “Remembrances:The Assassination of Talaat Pasha”. Demirdjian, Bedros (translator). London: Gomidas Institute, 2022. ISBN 978-1909382541
