Manastir Vranjina
 | |
| Osnovni podaci | |
|---|---|
| Jurisdikcija | Mitropolija crnogorsko-primorska |
| Osnivanje | 13. vijek |
| Osnivač | Ilarion |
| Mesto | Vranjina (ostrvo) |
| Država |  Crna Gora |
Manastir Vranjina je manastir Srpske pravoslavne crkve iz 13. vijeka. Nalazi se na istoimenom ostrvu Vranjina i pripada Mitropoliji crnogorsko-primorskoj.
Smešten je na uzvišici iznad ušća reke Morače u Skadarsko jezero. Od tri nekadašnje manastirske crkve sačuvana je jedna, posvećena Svetom Nikoli. Zajedno sa još nekoliko manastira na području jezera, Vranjina čini celinu koja se u narodu sa pravom Zetska Sveta gora.[1]
Manastir Vranjina je sagrađen po blagoslovu Svetog Save, početkom 13. vijeka, a sagradio ga je njegov učenik Ilarion, prvi episkop zetski. Po predanju, Sveti Sava je Ilariona sreo kako čuva ovce sa ostalom seoskom decom, prepoznao u njemu dostojnog učenika i poveo ga sa sobom u manastir Hilandar. Ilarion se tamo zamonašio. Sa Hilandara je poslat u tadašnju Zetu, gdje je postavljen za prvog episkopa, sa sedištem na Miholjskoj prevlaci. Nakon smrti Ilario je sahranjen u manastiru Vranjina.[2]
Prvobitni manastir je osnovan 1223. godine i imao je tri crkve posvećen Svetom Nikoli, Svetom Savi i Uspenju Presvete Bogorodice. Sačuvana je samo crkva Svetog Nikole, a i ona je više puta obnavljana.[3]
Manastir je u vreme Nemanjića, bogato darivan. Najveći uspon je imao u vreme cara Dušana u prvoj polovini XIV veka. Manastir je u to vreme pripojen srpskom manastiru Svetog Arhangela Mihaila u Jerusalimu, čime je car Dušan završio ideju svog deda i oca kralja Milutina i Stefana Dečanskog. Manastir Vranjina je postao metoh manastira Arhangela Mihaila i pola svojih godišnjih prihoda odvajao je za izdržavanje ove svetinje u Jerusalimu. Po propasti Dušanovog carstva, Grci su preuzeli jerusalimski manastir, otkupivši prethodno narasle dugove.
Manastir Vranjina, kasnije su darivale zetske dinastije Balšića i Crnojevića, o čemu svjedoče sačuvane povelje.
Tokom XVI veka manastir je više puta stradao od Turaka Osmanlija. Odolevao je do 1714. godine, kada ga Numan paša Ćuprilić napada sa velikom vojskom i sravnjuje ga sa zemljom. Od tog vremena manastir se gotovo nikada nije obnovio.
1843. godine Osman paša Skopljak u ratu sa Crnom Gorom, iznenada je napao manastir Vranjinu i u krvavom okršaju pobio je sve koji su ga branili, zajedno sa igumanom i monasima i tada je manastir ponovo sravnjen sa zemljom.
Nakon Berlinskog kongresa i oslobođenja ovih krajeva od Osmanlija, knjaz Nikola je uspeo da uz pomoć cara Aleksandra III Romanova obnovi manastir Vranjinu. Tada je izgrađena nova crkva Svetog Nikole na starom crkvištu i veliki konak, koji je često služio i kao dvor vladarske porodice Petrovića. Tada je urađen i ikonostas.
Po završetku Drugog svjetskog rata manastir je ponovo počeo da tone u nemaštinu. Nakon smrti igumana Romana Vukmanovića 1960. godine manastir Vranjina je ponovo opusteo.
Manastir je ponovo obnovljen 1998. godine.
- ↑ Marković 1920: str. 78
- ↑ P. Jovićević 2011: str. 27
- ↑ Simić, Pribislav (1994). Crkvena umetnost: pregled razvoja graditeljstva i živopisa. Sv. arhijerejski sinod Srpske pravoslavne crkve. str. 326. Pristupljeno 22. 4. 2013. »Među najstarije manastire u Crnoj Gori spada manastir VRANJINA sa crkvom Sv. Nikole, na ostrvu u Skadarskom jezeru kod Virpazara.«
- Simić, Pribislav (1994). Crkvena umetnost: pregled razvoja graditeljstva i živopisa. Sv. arhijerejski sinod Srpske pravoslavne crkve. str. 326. Pristupljeno 22. 4. 2013. »Među najstarije manastire u Crnoj Gori spada manastir VRANJINA sa crkvom Sv. Nikole, na ostrvu u Skadarskom jezeru kod Virpazara.«
- Marković, Vasilije (1920). Pravoslavno monaštvo i manastiri u srednjevekovnoj Srbiji. Srpska Manastirska Štamp.. str. 78. Pristupljeno 22. 6. 2013.