Manastir Starčeva Gorica

Starčeva Gorica

Osnovni podaci
Jurisdikcija	SPC
Osnivanje	14. vijek
Osnivač	Đurađ I Balšić
Mesto	Skadarsko jezero
Država	Crna Gora

Hram Uspenija Presvete Bogorodice na Starčevom ostrvu na Skadarskom jezeru iz vremena Balšića (1378. g.). Osnivač starac Makarije, isihasta i ugledni duhovnik onoga vremena.

Prošlost

Manastir Uspenija Presvete Bogorodice ili manastir Starčevo, kako je odomaćeni naziv, nalazi se na Starčevoj Gorici, ostrvu pored zapadne obale Skadarskog jezera. Manastir na Stračevoj gorici, odnosno Gorici Starca Makarija, bivši metoh manastira Hilandara, podignut je, odnosno obnovljen sedamdesetih godina 14 vijeka. Najvjerovatnije da je izgrađen između 1376. i 1378, u vrijeme vladavine Đurđa I Balšića i da mu je ktitor bio tada već poznati Starac Makarije, isihasta i ugledni duhovnik onoga vremena, jer odmah dobija ime „Gorica Svetoga starca Makarija“, a kasnije Starčevo ili Starčeva gorica. Prolog pisan sedamdesetih godina 14. vijeka sa zapisom “ U Gorici Svetoga starca Makarija v dni blagočestivago gospodina Balše i hristoljubivago gospodina Đurđa Balšića“, danas se nalazi u Državnoj bibilioteci u Berlinu. Veliko Četvorojevanđelje koje je nekada pripadalo vladici Stefanu, a sada je u biblioteci Markijana u Veneciji sadrži zapis „sije jevangelije Starčevi Gorice“. Starčevo se pominje i u turskim popisima krajem 15. i 16. vijeku i kod Marjana Bolice.

Sačuvani ostaci manastirskih prostorija i utvrđenja upućuju na njegov izvanredan značaj i arhitektonske specifičnosti u obliku i načinu gradnje. Bio je opasan visokim zidom. Imao je malu luku za prilaz sa južne strane, od koje je vodio ozidan put i stepenice do glavne kapije. Od svih trikonhosnih crkava na Skadarskom jezeru starčevačka je u arhitektonskom pogledu najjednostavnije i najčistije riješena. Uz južnu stranu priprate proteže se paraklis, možda posvećen Vaznesenju kako je to nagovjestio Vojvoda Božidar Vuković Podgoričanin u svom testamentu. Tokom vremena nestalo je iz sjećanja kojem Bogorodičinom prazniku je crkva bila posvećena i od 2000. praznuje se Presveta Bogorodica – Živonosni Istočnik.

Od osnivanja i tokom 14. vijeka bio je poznat kao škola prepisivačkog i iluminatorskog rada i jedan je od vodećih među onima na drugim ostrvima i u priobalnom dijelu Skadarskog jezera. Starčeva gorica je bilo jedno od mjesta prepisivačkog rada Skriptorija Skadarskog jezera, pored Vranjine, Beške, Moračnika, Goričana i drugih mjesta u priobalnom dijelu jezera, o čemu svjedoče sačuvani poznati rukopisi sa kraja 14. i iz 15. vijeka. Prepisivački rad na Skadarskom jezeru odvijao se više od 100 godina sve do prenošenja prestonice Crne Gore na Cetinje i do osnivanja Cetinjskog manastira i u njemu prve štamparije 90-tih godina 15. vijeka.

Iako uz stalne borbe za opstanak, na Skadarskom jezeru su se naglo i uspješno razvijali raznovrstan umjetnički rad i graditeljstvo. Više od jednog vijeka ovaj prostor bio je centar umjetničkog razvoja, na specifičan način i u specifičnim uslovima, kao sinteza prethodnih kultura, autohtonog senzibiliteta stvaralaca i uticaja novih savremenih kultura koje su se razvijale u Evropi. Nažalost, ovaj sveopšti razvoj i uspon dugo nije mogao biti nastavljen. Jedino su knjiga, književnost i umjetničko zanatstvo nalazili mogućnosti za stalni razvoj i uspon, pa makar i van njenih granica.

Spoljašnje veze

• [1]
• [2] Arhivirano 2011-05-08 na Wayback Machine-u
• [3] Arhivirano 2016-08-22 na Wayback Machine-u
• [4]