Gradine u Sarajevskom polju
Gradine u Sarajevskom polju su svjedočanstvo o naseljenosti u bronzanom i željeznom dobu u vrijeme kada su na teritoriji srednje Bosne živjeli pripadnici ilirskog plemena Dezitijata, sa svojih 103 dekurije u predrimsko vrijeme.[1] Dezidijati su poznati kao nosioci razvoja srednjobosanske kulturne grupe.[2]
Registrovano je ukupno oko 120 naselja, uglavnom gradinskog tipa, istovjetnih onima na cjelokupnom ilirskom području. Građene su prvenstveno na uzvišenjima, sa oblikom koji se prilagođavao konfiguraciji terena, dok je jedan dio zaštićen sa jednim ili višestrukim bedemima.[3]
Na 20 srednjebosanskih gradina ilirskog doba utvrđen je nastavak života i u antičkio doba. Predpostavlja se da se na jednom od tih 20 lokaliteta nalazila i dezitijatska gradina HE ...?ASTEL...?DAESITIATIVM, poznata na natpisu iz Salone. Po tom natpisu ova gradina bila je udaljena 151-155 km od Bistue Vetus i 85-87 od Bistue nova. To odgovara prostoru Sarajevskog polja.[4]
Sarajevo[uredi | uredi kod]
Na području današnjeg grada Sarajeva, gradine su bile raspoređene na sjevernoj, sunčanoj strani, uz potoke koji se spuštaju u Miljacku. Južna strana je nepristupačna zbog Trebevića. Registrovane su slijedeće gradine na sjevernoj strani:
Čavljak, Hreša – Gradac Hodidjed – Velika Gradina, Faletići, Fortiva - Donje Biosko, Gradac - Mrkovići, Stari Grad - Centar, Kokorevac - Nahorevo, Gradac Dvor - Nahorevo, Grad Svrake, Novi Grad, Rečica, Vogošća – Rečica, Lokve, Novi Grad, Gornja Jošanica - Vogošća, Kamenjača – Krivoglavci, Vogošća.
Debelo Brdo[uredi | uredi kod]
Južno od Miljacke, na krajnjim padinama Trebevića bio je naseobinski gradinski kompleks Zlatište-Debelo Brdo-Soukbunar kao najvažniji kompleks metalnog doba. Gradina Debelo brdo prema bogatstvu, vrsti, tipu i obliku nalaza, predstavljala je značajno produkcijsko središte sa razvijenom metalurgijom, zanatstvom i kulturom stalne naseljenosti oko 2000 godina.[5] Nije to bilo naselje u kojem se smještalo samo poljoprivredno stanovništvo već i stanovništvo sa izdiferenciranim zanimanjima, pa čak i duhovnošću i umjetnošću. Debelo brdo je bio i upravni centar lokalnog ili plemenskog karaktera, na razmeđu Glasinačke i Srednjobosanske kulturne grupe, međusobno povezanih komunikacijom kroz Sarajevsko polje, pa je naselje bilo i trgovački centar. Kontinuitet naseljenosti naselje produžio se i u rimsko doba.
Ilidža[uredi | uredi kod]
Prepoznate su slijedeće gradine: Gradina Ilinjača, Gornji Kotorac - Crnač, Donji Kotorac – Crkvina, Donji Kotorac – Velika gradina, Zenik – Naklo, Vojkovići – Lasica, Hrasnica – Blažuj – Rogoš, Blažuj – Gubavac, Vrelo Bosne - Crkvine Šamin Gaj, Rakovica – Despića njive, Rakovica – Bjeluše, Rakovica.
Stanovnici ovih naselja posjećivali su sumporno vrelo na području današnje Ilidže i uočili su njegovu ljekovitu vrijednost, i uz to razvili svoje prvo kultno mjesto na kojem su podizani prvi jednostavni oltari. [6]
Gradine na Ilidži pokazuju da je ovo područje bilo naseljeno i u predrimsko doba i da je svoj kontinuitet nastavilo naseljem Aquae S...
Hadžići[uredi | uredi kod]
Gradac, Hadžići – Borak, Tarčin
Izvori[uredi | uredi kod]
- ↑ „Ivo Bojanovski: BOSNA I HERCEGOVINA U ANTIČKO DOBA - Petrovačko polje”. Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, 1988. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ↑ „Borivoj Čović: OD BUTMIRA DO ILIRA – JAPODI, s.136”. Kulturno naslijeđe, Sarajevo, 1976. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ↑ „Arheološki leksikon Bosne i Hercegovine, Tom 2”. Filozofski fakultet, Sarajevo, 2011. Pristupljeno 9. 2. 2023.
- ↑ „Ivo Bojanovski: Dolabellin sistem cesta u rimskoj provinciji Dalmaciji”. Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, 1974. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ↑ „Alojz Benac-Đuro Basler-Borivoj Ćović-Esad Pašalić-Nada Miletić-Pavao Anđelić - KULTURNA ISTORIJA BOSNE I HERCEGOVINE”. Veselin Masleša, Sarajevo, 1966. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ↑ Monografija Ilidža