Crkva svetog Ahilija u Arilju
- Za crkvu posvećenu istom svecu u Prespi, pogledajte članak crkva Svetog Ahilija.
| Crkva Svetog Ahilija | |
|---|---|
 Pogled na crkvu Svetog Ahilija | |
| Osnovni podaci | |
| Mesto: | Arilje, Opština Arilje SRB
|
| Vrsta spomenika: | utvrđeni manastir (danas crkva) |
| Vreme nastanka: | XIII vek |
| Tip spomenika: | Spomenik kulture od izuzetnog značaja |
| Stepen zaštite: | |
| Vlasnik: | Republika Srbija |
| Nadležna ustanova za zaštitu: | |
| Nadležna institucija | |
| Sedište: | |
| Adresa: | |
| Internet strana: | [http:// ] |
 Vikimedija ostava ima multimedijalnefajlove vezane za Crkva Svetog Ahilija
| |
Crkva Svetog Ahilija je smeštena na uzvišenju u središtu današnjeg Arilja i zadužbina je kralja Dragutina (kralj Srbije 1276 — 1282, kralj Srema 1282 — 1316) sa kraja XIII veka. Ima osnovu jednobrodne građevine sa narteksom i egzonarteksom, a podignuta je u Raškom stilu, u kome jedinstvena po svojim vitkim, izduženim proprocijama i fasadama raščlanjenim pilastrima i slepim arkadama[1]. Izrada freskopisa je završena 1296. godine i izrađen je tradicijama monumentalnog stila srpskog freskoslikarstva XIII veka, a u njemu se ističu portreti samog Dragutina, zatim njegove supruge Kataline i njihovih sinova (Urošic i Vladislav), kao i njegovog brata, kralja Milutina (1282 — 1321). Manastir je postojao i pre Dragutinovog doba, a u njemu je od 1219. godine[2] bilo sedište Moravičkog episkopa. Sam lokalitet je možda kao manastir postojao još od doba cara Samuila (976 — 1014), koji je svetom Ahiliju podigao veliki manastir u svojoj prestonici Prespi. Manastir je bio episkopsko sedište i 1433. godine, a 1650. godine se pominje kao zapusteo. Krajem XIX veka u crkvi se nalazio prazan grob svetog Ahilija, a srpski rodoslovi navode da je u njoj bio sahranjen i Dragutinov sin Urošic, iz čijih moštiju je teklo miro[2].
Konzervatorski radovi na crkvi su okončani 1996. godine, a sama građevina se nalazi pod zaštitom Republike Srbije, kao spomenik kulture od izuzetnog značaja[1][3].
Crkva svetog Ahilija je podignuta na ostacima manastirske crkve u kojoj je bilo sedište episkopije Moravičke od 1219. godine. Crkva osnovu jednobrodne građevine, nad kojom se uzdiže kupola, sa narteksom i nešto kasnije dograđenim egzonarteks, tako po osnovi odgovara crkvama Raškog stila, razvijene osnove. Oltarski deo joj je trodelan, pevnice imaju pravougaonu osnovu, a pojedina arhitektonska rešenja je čine jedinstvenom među crkvama Raškog stila. Sama kupola ima šest prozora, što je redak slučaj kod srpskih crkava[4].
Prema natpisu očuvanom u crkvi, njen živopis je završen 1296. godine i nadovezuje se na tzv. zlatni vek srpskog slikarstva, koji svoj vrhunac dostiže slikarstvom Sopoćana (1263 — 1268). Danas je u delimično očuvan, najviše u narteksu, u nešto manjoj meri u naosu, dok su u egzonarteksu očuvani samo mali fragmenti.
U prvoj zoni freskopisa u naosu prikazani su, u stojećem položaju, sveci iz dinastije Nemanjića sa srpskim episkopima i arhiepiskopima, kao svojevrsna potvrda jedinstva države i crkve u Nemanjićkoj Srbiji[1]. Iznad njih su prikazane scene iz života Presvete Bogorodice, Veliki praznici i Hristova stradanja. Đakonikon je ukrašen prizorima iz života svetog Nikole, dok su u apsidi predstavljene evharističke teme.
Ktitorski portret kralja Dragutina sa modelom crkve, nalazi se u donjoj zoni narteksa. U istom nivou se nalaze i portreti njegovog brata, supruge i sinova, dok su iznad njih prikazani vaseljenski sabori i teme iz Starog zaveta.
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Spomenici kulture u Srbiji: Crkva Sv. Ahilija (sajt SANU) (sh) (en)
- ↑ 2,0 2,1 Vasilije Marković, „Pravoslavno monaštvo i manastiri u srednjovekovnoj Srbiji“ (prvo izdanje), Sremski Karlovci, 1920.
- ↑ „Spomenici kulture od izuzetnog značaja“ Arhivirano 2008-10-15 na Wayback Machine-u (Ministarstvo kulture Republike Srbije) (sh)
- ↑ Aleksandar Deroko, „Monumentalna i dekorativna arhitektura u srednjovekovnoj Srbiji“ (treće dopunjeno izdanje), Beograd, 1985.
- Vasilije Marković, „Pravoslavno monaštvo i manastiri u srednjovekovnoj Srbiji“ (prvo izdanje), Sremski Karlovci, 1920.
- Aleksandar Deroko, „Monumentalna i dekorativna arhitektura u srednjovekovnoj Srbiji“ (treće dopunjeno izdanje), Beograd, 1985.
- Spomenici kulture u Srbiji: Crkva Sv. Ahilija (sajt SANU) (sh) (en)
