Aziz Keljmendi
| Aziz Keljmendi | |
|---|---|
 | |
| Biografski podatci | |
| Datum rođenja | 15. 1. 1967. |
| Mjesto rođenja | Lipljan, SFR Jugoslavija |
| Datum smrti | 3. 9. 1987. (dob: 20) |
| Mjesto smrti | Paraćin, SFR Jugoslavija |
| Nacionalnost | Albanac |
| Vojna karijera | |
| Godine u službi | 1986 - 1987 |
| Čin |  Vojnik
|
| Vojska |  Jugoslavenska narodna armija
|
| Rod vojske |  Kopnena vojska JNA
|
Aziz Keljmendi (alb. Aziz Kelmendi, Lipljan, 15. 1. 1967 - Paraćin, 3. 9. 1987), vojnik (regrut) Jugoslovenske narodne armije (JNA) albanske nacionalnosti poznat po tome što je 3. 9. 1987 naoružan automatskom puškom ubio četvoricu i ranio još pet regruta JNA. Taj je događaj poznat kao Paraćinski masakr.
Aziz Keljmendi je rođen 15. 1. 1967 u Lipljanu. Osnovnu i srednju školu je pohađao i završio u Prizrenu. U srednjoj školi je počeo pokazivati prve znake nezadovoljstva i netrpeljivost prema jugoslovenskom socijalizmu, te je kao 16-godišnjak pokušao bijeg u Albaniju. Pri tom pokušaju bijega Aziz je bio uhapšen i osuđen na 15 dana zatvora, no zbog dobrog vladanja i odličnog uspjeha u školi kaznu nije odslužio.[1] 1984 godine postao je član Saveza komunista Kosova (SKK). Posle toga je upisao Pravni fakultet Univerziteta u Prištini. Odslušao je jedan semestar i položio šest ispita pre nego što se u septembru 1986 odazvao na poziv za odsluženje vojnog roka. Službu u JNA je započeo u Leskovcu gdje je prošao osnovnu obuku, a nakon toga je premešten u Paraćin. Roditelji Aziza Keljmendija su dugi niz godina radili u Njemačkoj i nije zabilježeno da su se politički isticali.[1]
Ubistva su se dogodila u kasarni "Branko Krsmanović" u Paraćinu nekoliko sedmica prije nego što je Keljmendiju trebalo prestati služenje vojnog roka. Keljmendi je, naoružan automatskom puškom, ušao u zajedničku spavaonicu i otvorio vatru na druge vojnike. Ubio je na spavanju četiri vojnika i to: Srđana Simića iz Beograda, Hazima Džananovića iz Kočića kod Viteza, Safeta Dudakovića iz sela Orahovo u Bosanskoj Gradišci i Gorana Begića iz Zagreba. Ranio je i pet vojnika i to: Antu Jazića, Petra Đekića, Andreja Prešerna, Husu Kovačevića i Nedžida Mehmedovića. U nastaloj situaciji povređen je i vojnik Nazif Adžović. Nakon masakra, Keljmendi je iz kasarne pobegao na obližnje Karađorđevo brdo. Za njim je u poteru krenula vojna policija te ga opkolila. Tada je, po zvaničnoj verziji događaja, izvršio samoubistvo.
Vojna policija je posle tog događaja sprovela istragu. Ona nije dala odgovore na pitanje o motivima, iako neki izvori spominju nalaze lekara, prema kojima je Keljmendi mentalno rastrojena osoba.[2] Prema nalazima istrage, Keljmendi nije imao disciplinskih problema, iako je, prema nekim izvorima, optužen za krađu. Drugi izvori koji se pozivaju na istragu vojne policije navode da je bio u ozbiljnom sukobu sa ostalim vojnicima.
Ubistvo regruta u paraćinskoj kasarni je predstavljalo težak udarac za JNA,[3] s obzirom da je ona dotada, za razliku od ostalih institucija države i sistema, uglavnom bila održala određeni ugled kod javnosti. Tragedija bez presedana u bliskoj prošlosti je mnoge roditelje širom tadašnje države potakla da razmišljaju o određenim alternativama dotada rutinskom i ritualnom slanju svoje muške dece na jednogodišnje služenje vojnog roka. Ona je dala i snažan argument stavovima, koji su se tada sve glasnije čuli iz SR Slovenije, prema kojima se u Jugoslaviju mora uvesti civilno služenje vojnog roka, odnosno JNA u potpunosti profesionalizirati.
Mnogo ozbiljnije i dalekosežnije posledice su bile po opštu političku situaciju u tadašnjoj SFRJ. Iako službena istraga nije ni započela, odnosno nije dala nikakvog rezultata o motivima Keljmendijevog čina, sama činjenica da je bio kosovski Albanac je potakla spekulacije o tome da su oni bili politički, odnosno potaknuti mržnjom prema JNA i tadašnjoj Jugoslaviji uopšte. U tome je prednjačile novine u tadašnjoj Srbiji, a pogotovo Politika i druga izdanja na čijim su se naslovnicama nalazile reči "PUCANJ U JUGOSLAVIJU".[4] Neka od tadašnjih izdanja su čak išla toliko daleko da su objavljivani članci u kojima se tvrdilo da je Keljmendi javno izražavao podršku albanskim separatistima i iredentistima, odnosno zalagao za etničko čišćenje svih Srba sa Kosova i pripojenje te pokrajine Albaniji.
Takvi članci su također na ulici podgrevali i niz glasina koje su u sumnju dovodile zvaničnu verziju događaja, a prema kojima je Keljmendi imao pomagače, odnosno da je istraga JNA razotkrila duboko organizovanu mrežu albanskih ekstremista i terorista u njihovim redovima. Te su tvrdnje u glasinama proširile i na Albance - vlasnike slastičarskih i drugih radnji, odnosno tvrdilo da oni truju ili misle trovati srpsku decu. Zahvaljujući tome su nedugo nakon u Beogradu, Paraćinu, Valjevu i Subotici neidentifikovane osobe su kamenovale radnje Albanaca.
Nekoliko sedmica kasnije, dok još nije jenjavalo antialbansko raspoloženje u Srbiji, je pred televizijskim kamerama održana Osma sednica CK SK Srbije na kojoj je prevagu u SK Srbije odnela nacionalistička frakcija na čelu sa Slobodanom Miloševićem. Ta koincidencija je kasnije poslužila kao građa za brojne teorije zavere vezane uz celi slučaj.
- ↑ 1,0 1,1 Pokolj u Paraćinu. banjalukain.com (Depo portal) (2. 2. 2010). Preuzeto 6. 8. 2014
- ↑ Kemal Kurspahić, Balkan media in war and peace
- ↑ Aleksandar Ćirić (21. 2. 2008). Uspon i sunovrat Jugoslovenske narodne armije. Vreme. Preuzeto 6. 8. 2014
- ↑ „"PARAĆINSKI SLUČAJ"”. Arhivirano iz originala na datum 2009-12-21. Pristupljeno 2009-11-28.