Aberdeen
Aberdeen
Obar Dheathain | |
|---|---|
 | |
| Koordinate: 57°9′N 2°6′W / 57.150°N 2.100°W | |
| Država |  Ujedinjeno Kraljevstvo
|
| Sastavna država | Škotska |
| Područni savjet | Gradsko vijeće Aberdena |
| Površina | |
| - Urbano područje | 56.46 km²[1] |
| - Područje utjecaja | 186 km²[1] |
| Stanovništvo (2011.) | |
| - Urbano područje | 195,021[1] |
| - Urbana gustoća | 3,454.1[1] |
| - Područje utjecaja | 227,130 |
| - Gustoća područja utjecaja | 1,221.1 |
| Vremenska zona | UTC+0 (UTC) |
| Poštanski broj | AB10-AB13 (djelomično), AB15, AB16, AB21-AB25 |
| Pozivni broj | 01224 |
| Karta | |
  Aberdeen | |
Aberdeen (škotsko-gelski: Obar Dheathain) je grad na istoku Škotske od 195,021 stanovnika[1] u užem centru, a sa svojih 227,130 stanovnika u metropolskom području je treći po veličini grad škotske. On je komercijalni centar i najveća luka sjeveroistočne Škotske. Danas ga zovu "Naftnom prijestolnicom Evrope", jer je 1970-ih postao centar za ekspolataciju nafte iz Sjevernog mora.
Aberdeen je i administrativni centar područnih vijeća (council area) i namjesništava (lieutenancy area) - Aberden i Aberdeenshire.
Geografske karakteristike[uredi | uredi kod]
Aberdeen leži na ušću rijeka Dee i Don u Sjeverno more.
Historija[uredi | uredi kod]
Aberdeen je nastao od dva razdvojena grada, Starog Aberdeena na ušću reke Don i Novog Aberdeena, koji je bio ribarsko i trgovačko naselje na ušću Denberna u estuarij Dia. Najranija povelja je iz 1179. od kralja Wilijama I od Škotske. Robert Bruce je velikom poveljom iz 1319. omogućio da Aberdeen postane finansijski nezavisna zajednica. Građani Aberdeena su bili zahvalni Robertu Bruceu, pa su ga sakrivali kad je bio progonjen, a i pomogli su mu u borbi protiv Engleza. Aberdeenu je dao i obližnju šumu Stoket. Engleski kralj Edward III je spalio grad 1336. Aberdeen je brzo ponovo izgrađen i zvao se Novi Aberdeen. Vekovima je grad bio na udaru okolnih plemića i zato je bio jako utvrđen. Za vreme Škotskog građanskog rata 1644.- 1647. obe strane su pljačkale grad. Posle bitke kod Aberdeena 1644. opljačkali su ga rojalisti. Kuga je izbila 1647 i četvrtina stanovništva je poglegla kugi.
U 18. vijeku sagrađena je nova gradska skupština, ukrašena mramornim kaminima iz Holandije. U 19. vijeku Aberdeen je značajno napredovao. Postao je značajan zbog brodogradnje i ribarstva, pa je luka bitno proširena i izgrađena. Zbog velikih građevinskih zahvata grad je 1817. dospeo na ivicu bankrotstva. Ali nakon napoleonskih ratova usledilo je razdoblje opšteg ekonomskog oporavka. Ulična rasveta popravlja se 1824. upotrebom plina, a vodoopskrba 1830. Zatvorena kanalizacija je izvedena 1865. Oko 1901. grad je imao 153.000 stanovnika.
Industrija i istorija industrije[uredi | uredi kod]
Aberdeen je jedan od najprosperitetnijih gradova Škotske. Dugo je bio poznat po jako trajnom sivom granitu, koji se seče već 300 godina. Izvozi se u sve krajeve sveta. Delovi parlamenta u Londonu i poznatih mostova bili su od toga granita. Kamenolom granita je prestao sa radom 1971. Ribolov je postao glavna grana i zbog unapređenja postojećih tehnologija donosio je sve veću zaradu. Međutim preveliki ulov i zagađenje luke naftnim brodovima smanjio je količinu ribe. Aberdeen je ipak ostao značajna ribarska luka, ali sada severnije luke pretiču Aberdeen u ribolovu. Rovetov istraživački institut je svetski poznat po izučavanjima hrane. Aberdeen je dosad imao tri nosioca Nobelove nagrade i ima veliku koncentraciju naučnika u oblasti biloških nauka. Vodeće industrije pre 1970. poticale su iz 18. veka, a to su bile prerada vune, pamuka i konoplje. Industrija papira je jedna od najstarijih, a započela je radom 1694. Dve velike fabrike papira su zatvorene 2001. i 2005. Aberdeen je bio poznat po brodogradnji, a poslednje veliko brodogradilište zatvoreno je kasnih osamdesetih.
Otkrićem rezervi nafte u Severnom moru Aberdeen je postao centar evropske naftne industrije. Aberdeenova luka je posluživala velike naftne platforme. Oko pola miliona zaposlenih je u i oko Aberdeena zaposleno u energetskom sektoru. Mnogo ljudi je 1988. stradalo u nesreći na jednoj naftnoj platformi.
Obrazovanje, i arhitektura[uredi | uredi kod]
Prvi univerziteti su osnovani 1495. i 1593. To su bili Kings koledž i Marišal koledž. Sadašnji univerzitet u Aberdeenu stvoren je spajanjem ta dva koledža 1860.
Marišal Koledž, otvoren 1905., predstavlja posle Eskorijala drugu najveću granitnu zgradu na svetu. Gradska skupština je građena u francusko-škotskom gotičkom stilu i predstavlja jednu od najveličanstvenijih granitnih građevina u Škotskoj.
Gradovi pobratimi[uredi | uredi kod]
Bjelorusija - Gomel (1990)
Norveška - Stavanger (1990)
Zimbabve - Bulavajo (1986)
Francuska - Clermont-Ferrand (1983)
Njemačka - Regensburg (1955)
