Vrela Sane
| Vrela Sane | |
|---|---|
IUCN kategorija III (spomenik prirode) | |
 | |
| Lokacija |  Bosna i Hercegovina |
| Najbliži grad | Mrkonjić Grad, Ribnik |
| Površina | 3,20 km² (1 mi² ) |
| Osnivanje | 2021.[1] |
| Upravitelj | Šumsko gazdinstvo “Lisina” iz Mrkonjić Grada i Šumsko gazdinstvo “Ribnik” iz Ribnika |
Vrela Sane nalaze se na teritorijama opština Mrkonjić Grad i Ribnik, Republika Srpska, Bosna i Hercegovina. Čine ih: tri kraška vrela rijeke, donji tok rijeke Korane sa vodopadom i Pećina “Mračaj”, na nadmorskim visinama između 420 i 525 metara.[2] Osnovne vrijednosti ovog zaštićenog područja su vodno bogatstvo te reljefne i pejzašne raznovrsnosti. Područje se stavlja se pod zaštitu radi očuvanja reprezentativnih hidrogeoloških, hidroloških i geomorfoloških obilježja.[3]
Vrela rijeke Sane, odnosno tri kraška vrela, karakteriše visoka varijabilnost, koja se u minimumu ne spušta ispod 1,14 m3/s pa sve do 50 m3/s. i prosječnom izdašnošću od 8 m3/s. Prihranjuju se podzemno, vodonosnicima kraško-pukotinske poroznosti iz Glamočkog polja, te karstnih područja Mliništa i dijelom Baraća. Sanska vrela dijele zonalnu podzemnu razvodnicu sa vrelima Plive, s obzirom da je utvrđeno da ponor Čardak livade prihranjuje oba vrela. Zona isticanja vrela, koja su uglavnom silazno-prelivnog mehanizma, je na kontaktu mezozojskih karbonata sa vodonepropusnim verfenskim i paleozojskim stijenama. Značajan faktor za formiranje vrela je rasjedna tektonika. Voda u izvorišnom dijelu odlikuje se najvišom, prvom klasom kvaliteta vode.[4]
Hidrološki aktivna pećina Mračaj je sa utvrđenom dužine kanala oko 400 metara. Iz pećine ističe i jedno od vrela Sane. U samoj izvorišnoj zoni u Sanu se sa njene desne strane, vodopadom ulijeva rijeka Korana, koja se ističe klisurom usječenom u karbonatnim stijenama na dužini od oko 2 kilometra donjeg dijela toka.
Vrela Sane proglašena su za zaštićeno područje, slijedećih karakteristika:
- zaštićeno je područje od: septembra 2021. godine.[1]
- IUCN kategorija zaštićenog područja: III - Spomenik prirode
- stepeni zažtite: II (267,48 ha) i III (53,21) nivoa
- površina: 320,69 ha
- upravljač: Šumsko gazdinstvo “Lisina” iz Mrkonjić Grada i Šumsko gazdinstvo “Ribnik” iz Ribnika
- mjesto: Mrkonjić Grad, Ribnik[2]
Proglašenje Spomenika prirode “Vrela Sane” je rezultat djelovanja udruženja Koalicija za Sanu osnovanog 2009. godine, kada su i počeli kampanju protiv izgradnje MHE “Medna” na rijeci Sani.
- ↑ 1,0 1,1 „Zakon o proglašenju spomenika prirode Vrela Sane”. Službene novine RS, broj 92, 14.10.2021.. Pristupljeno 10.10. 2021.
- ↑ 2,0 2,1 „Zaštićena područja u BiH- Spomenik prirode Vrela Sane”. cin.ba. Pristupljeno 10.10.2021.
- ↑ „"Vrela Sane" su i zvanično spomenik prirode”. Udruženje za zaštitu i održivi razvoj - uzoronline.com. Pristupljeno 10.10. 2021.
- ↑ „Izvori rijeke Sane proglašeni Spomenikom prirode 'Vrela Sane'”. www.bljesak.info. Pristupljeno 10.10. 2021.
