Veit Harlan
| Veit Harlan | |
|---|---|
 Harlan kao branjenik na poslijeratnom suđenju u Hamburgu 1948. godine | |
| Biografske informacije | |
| Rođenje | 22. 9. 1899. Berlin, Njemačko Carstvo |
| Smrt | 13. 4. 1964. (dob: 64) Capri, Italija |
| Supružnik | Dora Gerson (1992 - 1924) Hilde Körber (1929 - 1938, razvod, 3 djece) Kristina Söderbaum (1939 - 1964, njegova smrt) |
| Djeca | Thomas Harlan Maria Körber |
| Rodbina | Christiane Kubrick (nećaka) |
| Znamenita djela | |
Veit Harlan (22. septembar 1899 - 13. april 1964) bio je njemački filmski režiser, najpoznatiji po filmovima koje je snimao u doba i za račun nacističkog režima, uključujući Jevrej Süss, koji se smatra jednim od najzloglasnijih ostvarenja u historiji svjetskog filma.
Biografija[uredi | uredi kod]
Harlan se rodio u Berlinu kao sin dramskog pisca Waltera Harlana. Karijeru je započeo u teatru, studirajući kod Maxa Reinhardta. Karijeru mu je nakratko prekinuo Prvi svjetski rat, u kome je sudjelovao kao dobrovoljac u njemačkoj carskoj vojsci, boreći se na Zapadnom frontu.
Nakon završetka rata je nastavio nastupati u teatru. Godine 1922. se oženio za kabaretsku zabavljačicu Doru Gerson, a od koje se razveo 1924. godine (a koja će kasnije kao Jevrejka biti likvidirana u Holokaustu). Politički se orijentirao prema ljevici i neko vrijeme bio član Socijaldemokratske partije. Na filmu je počeo raditi 1926. godine. Godine 1929. se oženio za austrijsku glumicu Hilde Körber, sa kojom će imati troje djece - sina Thomasa i kćeri Mariju i Susanne.
Ključni događaj u Harlanovoj karijeri je bio dolazak nacista na vlast 1933. godine. Za razliku od svojih brojnih kolega, koji su nakon toga emigrirali, Harlan je odlučio ne samo ostati, nego i javno podržati novi režim, davši intervju za partijsko glasilo Völkischer Beobachter. Postepeno je stekao naklonost, odnosno postao jedan od favorita nacističkog ministra propagande Josepha Goebbelsa, i to zahvaljujući filmu Der Herrscher iz 1937. godine, gdje je književni predložak prilagodio načelima nacističke ideologije.
Godine 1939. se Harlan oženio za švedsku glumicu Kristinu Söderbaum, koja će postati njegova muza, odnosno nastupati u njegovim najpoznatijim, ali i najkontroverznijim ostvarenjima. To je uključivalo i Jud Süss iz 1940. godine, koji se danas često navodi kao eksplicitno antisemitski film, odnosno ostvarenje kojim je nacistički režim nastojao potaći njemačku i evropsku javnost da podrži Holokaust. Harlan se iskazao kao prilično talentiran sineast, a njegova ostvarenja stekla veliku gledanost, te je od strane Goebbelsa dobio povlašten status, a što se odrazilo i pristup tada prilično skupom Agfacolor filmu, odnosno snimanje Die goldene Stadt, prvog njemačkog cjelovečernjeg filma u boji. Povjerenje koje je Harlan uživao od režima se odrazilo i kroz korištenje desetina hiljada vojnika i druge opreme za historijski spektakl Kolberg 1945. godine, jedan od posljednjih filmova Trećeg rajha.
Nakon završetka rata, Harlan je upravo zbog svoje bliskosti prema režimu postao predmetom procesa denacifikacije od strane savezničkih vlasti. Godine 1948. je u Hamburgu zbog filma Jud Süss optužen za zločin protiv čovječnosti. Harlan se na suđenju branio time da nije bio upoznat sa krajnjim ciljevima nacističke politike, te poricao svaku odgovornost za progon i likvidacije Jevreja. Sud mu je na kraju izrekao oslobođajuću presudu.
To mu je omogućilo da nakon nekoliko godina pokuša nastaviti karijeru u Zapadnoj Njemačkoj, nastojeći svoju kontroverznu prošlost izbrisati ostvarenjima anti-nacističkog ili liberalnog karaktera. Među njima je najznačnije ostvarenje bilo Anders als du und ich, film iz 1957. godine u kome se kao jedan od prvih poratnih evropskih sineasta dotakao dotadašnje tabu teme homoseksualnosti. Godine 1964. je umro od srčanog udara na italijanskom otoku Capri, gdje je i sahranjen.
Kontroverze koje su Harlana pratile do kraja života su značajno uticale i na život njegove djece. Najmlađa kćer Susanne se udala za Jevreja čiji su roditelji bili preživjeli Holokaust, te preobratila na judaizam, prije nego što je život okončala samoubistvom. Sin Harlan je postao historičar i publicist, koji je veliki dio svog života posvetio proučavanju Holokausta, uključujući i razotkrivanje nekih kompromitirajućih podataka zbog kojih se sukobio sa vlastima Zapadne Njemačke. Njegova kćer Hilde Körber je postala glumica. Nećaka Christiane Harlan je, pak, također postala glumica, a nešto kasnije i supruga znamenitog američkog sineasta Stanleya Kubricka.
U popularnoj kulturi[uredi | uredi kod]
Godine 2008. je u Njemačkoj snimljen dokumentarni film Harlan - Im Schatten von Jud Süss (sh. Harlan - U sjeni Jevreja Sussa) koji život i kontroverznu karijeru Veita Harlana nastoji prikazati iz perspektive njegovih potomaka.
Dvije godine kasnije je snimanju Jevreja Süssa posvećen njemačko-austrijski igrani film Jud Süß – Film ohne Gewissen gdje je Harlanov lik tumačio Justus von Dohnányi.
Izabrana filmografija[uredi | uredi kod]
- The Master of Nuremberg (1927)
- The Trousers (1927)
- Somnambul (1929)
- Revolt in the Reformatory (1929)
- The Eleven Schill Officers (1932, glumac)
- Typhoon (1933)
- Paganini (1934)
- A Woman With Power of Attorney (1934)
- Trouble Backstairs (1935)
- Fräulein Veronika (1936)
- Kreutzersonate (1937)
- Der Herrscher (1937)
- Jugend (1938)
- Verwehte Spuren (1938)
- Das unsterbliche Herz (1939)
- The Journey to Tilsit (1939)
- Jud Süß (1940)
- Der große König (1941)
- Die goldene Stadt (1942)
- Immensee (1943)
- Opfergang (1944)
- Kolberg (1944/1945)
- Unsterbliche Geliebte (1950)
- Hanna Amon (1951)
- Die blaue Stunde (1952)
- Sterne über Colombo (1953)
- Verrat an Deutschland (Der Fall Dr. Sorge) (1954)
- Anders als du und ich alias Das dritte Geschlecht (1957)
Vanjske veze[uredi | uredi kod]
- Veit Harlan na sajtu IMDb
- Photographs of Veit Harlan