Marko Vipsanije Agripa

Marko Vipsanije Agripa (latinski Marcus Vipsanius Agrippa; 63. pne. - 12. pne.), rimski državnik i vojskovođa, jedan od najznamenitijih ljudi Augustova vremena i njegov zet. Najpoznatiji je po pobjedi protiv snaga Marka Antonija i Kleopatre u pomorskoj bitci kod Akcija.

Agripa je bio iz skromnog roda. Imao je jednako godina kao i Oktavijan (kao što su onda zvali cara) te je studirao s njim u Apoloniji kada su stigle vijesti o ubojstvu Julija Cezara (44. pne.). Po njegovom savjetu Oktavijan je odmah krenuo u Rim. Agripa je odigrao istaknutu ulogu u ratu protiv Lucija Antonija i Fulvije, odnosno brata i žene Marka Antonija, koji je završio osvajanjem Peruzije (40. pne.). Dvije godine kasnije ugušio je ustanak Akvitanaca u Galiji i prešao je Rajnu da kazni provale Germana. Na svojem povratku odbio je proslaviti trijumf ali je prihvatio službu konzula 37. pne.

Marko Vipsanije Agripa

U to je vrijeme Seksto Pompej, s kojim je rat bio neizbježan, zapovijedao morem na obalama Italije. Kako bi ga pobijedio, Agripa je prvo trebao osigurati luke za svoje brodovlje. To je postigao presjekavši kopnene veze koje su odvojile Lacus Lucrinus od mora te stvorivši vanjsku luku. Unutrašnju luku je također stvorio povezujući jezero Avernus s Lucrinusom (Dio Cassius xlviii. 49; Plinije, Nat. Hist. xxxvi. 24). Agripa je otprilike tada oženio Pomponiju, kćer Ciceronova prijatelja Tita Pomponija Atika. Čim je imenovan vrhovnim pomorskim zapovjednikom, započeo je s obukom svoje posade sve dok nije bio spreman suočiti se s Pompejevom mornaricom. 36. pne. je pobijedio kod Mila i Nauloha nakon čega je primio čast pomorskog vijenca za svoju službu. Kada je izabran za edila 33. pne. označio je razdoblje svoje službe stvarajući velike doprinose u gradu Rimu, obnavljajući i gradeći akvedukte, povećujući i čisteći Cloacu Maximu, gradeći kupališta i trijemove te zasađujući vrtove. Također je dao poticaj javnim izložbama umjetnina. Carevo hvalisanje da je preuzeo grad od cigli, a ostavio ga u mramoru ("marmoream se relinquere, quam latericiam accepisset", Svetonije, Augustov život 29) zapravo s velikom ispravnošću može izreći Agripa.

Kada je izbio rat s Antonijem opet je pozvan da preuzme zapovjedništvo nad mornaricom. Pobjeda kod Akcija (31. pne.), kojom je Oktavijan postao gospodar Rima i svjetskog carstva, uglavnom je Agripina zasluga. Oktavijan mu je u znak zahvalnosti ponudio ruku svoje nećakinje Marcele (28. pne.). To bi značilo da je njegova prva supruga Pomponija ili umrla ili se razvela. Agripa je 27. pne. po treći put izabran za konzula, a iste godine je i senat dodijelio Oktavijanu carski naslov Augustus ("Preuzvišeni").

Vjerojatno u spomen bitke kod Akcija Agripa je sagradio i posvetio zgradu koja je prethodila Hadrijanovu Panteonu u Rimu koji je ostao sačuvan. Natpis na kasnijoj zgradi koja je sagrađena oko 125 sadrži tekst natpisa s Agripine zgrade iz vremena njegova trećega konzulovanja. Godine koje su slijedile nakon svojega trećeg konzulovanja, Agripa je proveo u Galiji reformirajući provincijalnu administraciju i porezni sustav, a uz to je sagradio učinkoviti sustav cesta i akvedukta, čiji se sjajan primjer može vidjeti blizu današnjega Nimesa.

Hadrijanov Panteon

Čini se da je Agripino prijateljstvo s Augustom bilo zamračeno zavišću njegova šurjaka Marcela, kojeg su vjerojatno podbadale intrige Livije, druge Augustove žene, koja se bojala Agripinog utjecaja na njezina muža. Rezultat tome bio je Agripin odlazak iz Rima, navodno da preuzme upravljanje nad Sirijom. To je bila vrsta časnoga progonstva, ali zapravo je Agripa samo poslao svojeg poslanika na istok, dok je on sam ostao na Lezbosu. Nakon Marcelove smrti, koja se dogodila za manje od godinu dana, u Rim ga je pozvao August koji je shvatio da mu trebaju njegove usluge.

Govori se da je Mecenat savjetovao Augustu da priveže Agripu još bliže sebi tako da ga učini svojim zetom. U skladu s time August je nagovorio Agripu da se razvede od Marcele i oženi njegovom kćeri Julijom (21. pne.) koja je bila Marcelova udovica i jednako glasovita po svojoj ljepoti i sposobnostima kao i po svojoj besramnoj razuzdanosti. Agripi je povjereno 19. pne. gušenje ustanka Kantabrijaca u Španjolskoj. Po drugi put je imenovan upraviteljem Sirije (17. pne.) gdje je njegova pravedna i mudra administracija zadobila poštivanje i dobru volju stanovništva provincije, posebice Hebreja. Agripa je također ponovno uspostavio rimsku kontrolu nad Kimerijskim Hersonezom (današnji Krim) tijekom svojega upravljanja. Njegova zadnja javna služba bio je početak osvajanja područja gornjega Dunava, koje će kasnije postati rimskom provincijom Panonijom (13. pne.). Umro je u ožujku u Campaniji u svojoj pedeset i prvoj godini. August je u njegovu uspomenu priredio veličanstven pogreb.

Osim što je bio vojskovođa, Agripa je bio poznat kao pisac, posebice o geografiji. Pod njegovim nadzorom ostvarena je Cezarova zamisao o potpunoj izmjeri carstva. Od priručnih sredstava napravio je okruglu kartu svijeta (Orbis pictus) koju je August urezao u mramor i nakon toga je smještena u kolonade koje je izgradila njegova sestra Polla. Uz njegove rukopise nalazila se i autobiografija koja se izgubila. Agripa je imao nekoliko djece; s Pomponijom kćer Vipsaniju koja je postala prva žena cara Tiberija; s Klaudijom Marcelom kćer Vipsaniju Marcelu; s Julijom Cezaris tri sina Gaja Cezara, Lucija Cezara i Agripu Postumusa i dvije kćeri Agripinu stariju, kasnije Germanikovu ženu, i Vipsaniju Juliju, koja se udala za Lucija Emilija Paula.

Po jednoj legendi, Lovran, gradić na Kvarneru, je nastao kada je Marko Vispanije Agripa na mjestu današnjega Lovrana izgradio svoju ljetnu rezidenciju vilu rusticu.

Više informacija

• Julio-Klaudijevsko rodoslovno stablo

Eksterni linkovi

Marko Vipsanije Agripa na Wikimedijinoj ostavi