Ivan Matuzović
| Ivan Matuzović | |
|---|---|
 | |
| Datum rođenja | 1886. |
| Mesto rođenja | Gornja Dubica, kod Bosanskog Šamca Austrougarska |
| Datum smrti | 5. april 1938. (52 god.) |
| Mesto smrti | Butovo kod Moskve Sovjetski Savez |
| Član KPJ od | 1919. |
| Član KPSS od | 1918. |
Ivan Matuzović (1886-1938) je bio bosanskohercegovački revolucionar i komunista, učesnik oktobarske i mađarske revolucije.[1][2]
Bio je blizak prijatelj mađarskog revolucionara Bele Kuna i komandant Jugoslavenske Crvene armije u Sovjetskoj mađarskoj komuni.[3] Jedan je od glavnih protagonista afere Dijamantštajn, odnosno pripreme prevrata u Kraljevini SHS 1919.
Ubijen je tokom Staljinove čistke u SSSR.
Ivan Matuzović rođen je u Gornjoj Dubici kod Bosanskog Šamca. Po zanimanju pekarski radnik. Pre rata je bio socijaldemokrata. Kao austrougarski vojnik 1915. pao je u rusko zarobljeništvo. U logoru se povezao sa ruskim boljševicima i priključio oktobarskoj revoluciji.[4] Posle pobede revolucije radi u Moskvi na organizaciji Jugoslovenske komunistričke grupe pri RKP(b).
Krajem 1918. odlazi u Mađarsku, gde učestvuje u borbi za uspostavljanje Mađarske Sovjetske Republike. Po dolasku u Mađarsku, organizirao je „Jugoslovensku komunističku frakciju" pri Komunističkoj partiji 20. novembra 1918.[5] Ova Frakcija razvila je živu djelatnost za pripremu revolucije u Jugoslaviji; štampala je velik broj letaka i brošura. Frakcija je izdavala list „Crvena zastava", koji je rasturan i u Jugoslaviji. U mađarskoj revoluciji je vodio odred jugoslavenskih crvenoarmejaca.[6] Bio je blizak prijatelj Bele Kuna.[7]
Posle sloma mađarske komune živi u Beču, gde je uhapšen. Bio je aktivan u klubu jugoslovenskih studenata marksista u Beču, osnovanom 1919. godine.[8] Matuzović je sudjelovao u pripremanju revolucije u Jugoslaviji, koja je navodno trebala započeti 1. svibnja 1919. godine.[9] Bilo je predviđeno da priteknu u pomoć jugoslavenskom proletarijatu i jedinice mađarske Crvene armije.[9] Međutim, vlasti Kraljevine SHS su saznale da se priprema ustanak.
Po povratku u Kraljevinu SHS, Matuzović je uhićen.[3] Jedan je od optuženih u aferi Diamantstein, prvom antikomunističkom procesu u Kraljevstvu Srba, Hrvata i Slovenaca 1919. godine.[10]
Po izlaska iz zatvora, odlazi u Beč. Jugoslavenska je policija doznala 1921. godine da komunisti iz Mađarske i Jugoslavije koji su se nalazili u emigraciji, pripremaju akciju na Balkanu, a da je Ivan Matuzović izjavio, u povodu ženidbe Aleksandra Karađorđevića:
Ženi se Aleksandar Poslednji, ali će mu ženidba presesti, jer Matuzović još nije umro[9].
Iz Beča ubrzo odlazi u Sovjetski Savez. Vraća se u Moskvu, gde živi i radi kao politički emigrant. Radio je kao inspektor u fabrici hleba na periferiji Moskve. Uhapšen je 17. februara 1938. i osuđen na smrt zbog "špijunske i diverzantske delatnosti". Streljan je 5. aprila 1938. godine na Butilovskom poligonu kraj Moskve.[11]
Posmrtno je rehabilitovan septembra 1957. godine.[11]
- Tekst grupe autora u Općoj enciklopediji JLZ Zagreb 1979. tom 5 str. 373.
- ↑ http://books.google.rs/books?id=UB8DAAAAMAAJ&q=IVAN+MATUZOVI%C4%86&dq=IVAN+MATUZOVI%C4%86&hl=en&sa=X&ei=8l7MU5awC-b54QSRlIGgCw&ved=0CEMQ6AEwBg
- ↑ http://books.google.rs/books?id=MBm5AAAAIAAJ&q=IVAN+MATUZOVI%C4%86&dq=IVAN+MATUZOVI%C4%86&hl=en&sa=X&ei=8l7MU5awC-b54QSRlIGgCw&ved=0CCEQ6AEwAQ
- ↑ 3,0 3,1 Ivan Očak, Iz povijesti jugoslavenske emigracije u SSSR-u između dva rata
- ↑ http://books.google.rs/books?id=d3UuAQAAIAAJ&q=IVAN+MATUZOVI%C4%86&dq=IVAN+MATUZOVI%C4%86&hl=en&sa=X&ei=8l7MU5awC-b54QSRlIGgCw&ved=0CJ4BEOgBMBQ
- ↑ http://books.google.rs/books?id=S1U9AAAAMAAJ&q=IVAN+MATUZOVI%C4%86&dq=IVAN+MATUZOVI%C4%86&hl=en&sa=X&ei=8l7MU5awC-b54QSRlIGgCw&ved=0CCgQ6AEwAg
- ↑ http://books.google.rs/books?id=-7VnAAAAMAAJ&q=IVAN+MATUZOVI%C4%86&dq=IVAN+MATUZOVI%C4%86&hl=en&sa=X&ei=8l7MU5awC-b54QSRlIGgCw&ved=0CIUBEOgBMBA
- ↑ http://books.google.rs/books?id=J_AfAQAAMAAJ&q=IVAN+MATUZOVI%C4%86&dq=IVAN+MATUZOVI%C4%86&hl=en&sa=X&ei=8l7MU5awC-b54QSRlIGgCw&ved=0CIwBEOgBMBE
- ↑ http://books.google.rs/books?id=enNLAQAAIAAJ&q=IVAN+MATUZOVI%C4%86&dq=IVAN+MATUZOVI%C4%86&hl=en&sa=X&ei=8l7MU5awC-b54QSRlIGgCw&ved=0CGEQ6AEwCw
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Petar Požar, Jugosloveni žrtve staljinskih čistki (str. 122-124), Beograd, 1989.
- ↑ http://books.google.rs/books?id=SqkMAAAAIAAJ&q=IVAN+MATUZOVI%C4%86&dq=IVAN+MATUZOVI%C4%86&hl=en&sa=X&ei=8l7MU5awC-b54QSRlIGgCw&ved=0CFUQ6AEwCQ
- ↑ 11,0 11,1 Podaci o pogubljenju Ivana Matuzovića