Toma Devald
| Toma Devald | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Datum rođenja | 28. decembar 1921. | ||
| Mesto rođenja | Zemun Jugoslavija | ||
| Datum smrti | 7. februar 1995. (73 god.) | ||
| Mesto smrti | Beograd SR Jugoslavija | ||
| Profesija | Generalni direktor Direkcije za izgradnju Novog Beograda | ||
| Član KPJ od | 1941. | ||
| Učešće u ratovima | Narodnooslobodilačka borba | ||
| Odlikovanja |
| ||
Toma Devald - Švaba (Zemun, 28. decembar 1921 — Beograd, 7. februar 1995), bio je jugoslovenski revolucionar i komunista nemačkog porekla. Posle rata je kao Generalni direktor Direkcije za izgradnju Novog Beograda bio zadužen za urbanističko formiranje tog dela grada.
Biografija[uredi | uredi kod]
Rani život[uredi | uredi kod]
Thomas Dewald rođen je u Zemunu 28. decembra 1921. godine, u radničkoj porodici. Njegov otac Toma Devald stariji (1889-1943) bio je krojač i, kao delegat zemunskih radnika na Kongresu ujedinjenja, jedan od osnivača Komunističke partije Jugoslavije. Njegova majka Franciska Devald (1901-1943) bila je radnica i članica KPJ. Oboje su ubijeni u Logoru Sajmište 1943. godine.[1][2] Njegov mlađi brat Aleksandar - Šamika bio je član SKOJ-a od 1939. i KPJ od 1941. godine. Poginuo je novembra 1941. godine kao borac Posavskog partizanskog odreda u blizini Užica. Mlađa sestra Tereza je takođe bila ilegalka. Uhapšena je u Beogradu i odvedena u Logor Banjica, a potom do kraja rata bila u logoru Rabensbrik.[3] U mladosti je od svojih prijatelja Branka Pešića i Jaše Rajtera dobio nadimak "Švaba".
Drugi svetski rat[uredi | uredi kod]
Po početku okupacije Jugoslavije, bio je tesno povezan sa Jankom Lisjakom, koji je bio sekretar Sreskog komiteta KPJ za Zemun. Po nalogu Pokrajinskog komiteta KPJ za Srbiju, postao je pripadnik organizacije Dojčemanšaft, koja je okupljala Nemce folksdojčere. Bio je saradnik lista Donaucajtung, što mu je omogućilo da slobodno prelazi iz okupirani Beograd u Zemun, koji se nalazio u sastavu NDH. Takođe, sa propusnicom ovog lista slobodno se kretao sremskim selima, uporedo raznoseći partijsku i drugu ilegalnu poštu.
Kasnije je bio mobilsan u SS diviziju u Berlinu i unapređen za podoficira Hitlerove telesne garde, SS Hitlers-Leibwache. Gestapo je tamo otkrio da je on komunista i osudio ga na smrt, ali je pomilovan i poslat u Dahau. Iz Dahaua je poslat na Istočni front, gde je bio pripadnik kažnjeničke Brigade smrti. Sa grupom kažnjenika uspeva da prebegne na sovjetsku stranu i tek početkom 1946. godine se vraća u Jugoslaviju iz zarobljeništva. Tokom poslednjih dana rata unapređen je u oficira Jugoslovenske armije.
Posleratna karijera[uredi | uredi kod]
Posle rata radio je u Štampariji u Zemunu i u Ministarstvu građevine. Nakon toga postao je direktor građevinskog preduzeća "Trudbenik" u Beogradu. 1961. je postao generalni direktor Direkcije za izgradnju Novog Beograda. Od 1963. pa sve do smrti i sam je živeo na Novom Beogradu. Više puta je prezentovao makete i nove objekte Novog Beograda predsedniku Titu i drugim državnicima iz sveta (Sava centar, most Gazela, Zgrada CK, Hotel Jugoslavija, zgrada Geneksa, zgrada SIV-a, Kej Oslobođenja, Park Prijateljstva, i početak velike stambene gradnje novobeogradskih blokova sa školama i vrtićima).
Imao je šestoro dece. Umro je 7. februara 1995. na Novom Beogradu, posle kraće bolesti. Jedna ulica u Zemunu nosi ime Ulica Devaldovih po Tomi Devaldu i njegovoj porodici.