Sergej Mašera
| Sergej Mašera | |
|---|---|
| |
| Datum rođenja: | 11. maja 1912. |
| Mesto rođenja: | Gorica, Austro-Ugarska |
| Datum smrti: | 17. aprila 1941. |
| Mesto smrti: | Boka kotorska, Kraljevina Jugoslavija |
| Profesija: | mornarički oficir (Kraljevska jugoslavenska vojska) |
| Za narodnog heroja proglašen: | 10. septembra 1973. |
Sergej Mašera (Gorica, 11. maja 1912. – Dobrota, Boka kotorska, 17. aprila 1941.), jugoslavenski mornarički oficir. Za Aprilskog rata zajedno sa svojim kolegom Milanom Spasićem potopio je razarač Zagreb da ne padne u ruke talijanske mornarice i pritom zajedno sa Spasićem poginuo.
Nakon završetka Prvog svjetskog rata, njegova obitelj je zbog političkih razloga pobjegla iz Italije i nastanila se isprva u Koruškoj te potom u Ljubljani, tu je završio osnovnu i srednju školu. Nakon toga upisao se u VII klasu Pomorske vojne akademije, koja je tada bila u Dubrovniku i trajala tri godine. Po završetku Akademije - 1932 stekao je čin poručnika korvete.
U trenutku izbijanja kratkotrajnog Aprilskog rata 1941. godine Mašera je bio poručnik bojnog broda II. klase na razaraču Zagreb, stacioniranom u Dobroti (Boka kotorska), prvi oficir zadužen za brodsku artiljeriju. Razarač Zagreb je uz razarače Beograd i Dubrovnik bio najmoderniji brod tadašnje mornarice, te je stoga bio cilj zračnog napada pet talijanskih bombardera već 6. aprila, ali kako je napad izvršen s velike visine - nije pretrpio nikakva oštećenja. Talijanski avioni, bombardirali su Boku i 13.aprila, ali ni tad nisu oštetili Zagreb. No već 15.aprila demoralizirana i razbijena vojska Kraljevine Jugoslavije zatražila je primirje, te je posadama brodova stacioniranim u Boki kotorskoj naređeno da ne otvaraju vatru na osovinske snage, te da brodove i opremu mirno predaju osovinskim snagama. Dapače naređeno im je da ništa ne uništavaju. Veći dio mornara iskrcan je na kopno, a 17.aprila u Boku kotorsku počele su ulaziti talijanske snage, tad je i preostalim članovima posade razarača Zagreb (oko 14 h) naređeno da napuste brod.
No Mašera je zajedno sa svojim školskim kolegom poručnikom Spasićem odlučio da brod nikako ne preda Talijanima i odbio je naredbu svog prepostavljenog zapovjednika kapetana bojnog broda Nikole Krizomalija da se ukrca u čamac i ostao je na brodu.
Oni su ga nešto kasnije minirali običnim štapinima i potopili, ali uz najveću moguću žrtvu - vlastiti život. Nakon dvije eksplozije razarač Zagreb teško oštećen potonuo je na plitko dno. Tijelo Sergeja Mašere nije pronađeno (za razliku od Milana Spasića), ali je i on sahranjen 19. aprila 1941. na mornaričkom groblju u Savini pokraj Herceg Novog, na posljednji ispraćaj došli su brojni stanovnici, ali i odred talijanske vojske, - koji su bili impresionirani herojstvom Sergeja Mašere i Milana Spasića te su ih ispratili uz uobičajene vojne počasti. 24. aprila, sedam dana poslije eksplozije - pronađen je u moru samo torzo Mašere.[1]
Njihovo žrtvovanje, taj iz današnje perspektive pomalo romantičarski čin, nalik na antičke junake poput Leonide, mladih jugoslavenskih oficira, izazvao je i veliku pažnju britanske štampe - koja je puno pisala o tom činu. Britanci su već 1942. u krugu svojih kasarni na Malti podigli spomen ploču posvećenu Mašeri i Spasiću.[1] Britanski publicist David Divine, je u svojoj knjizi “Navies in Exile“ (London : John Murray, 1944.) posebno istakao podvig Spasića i Mašere. Oni i njihov čin su već za Drugog svjetskog rata divinizirani ali gotovo isključivo po Zapadnoj Europi. U FNR Jugoslaviji o tom činu se prvih poslijeratnih godina - uopće nije ništa govorilo, pisalo (a ni znalo) - oni se valjda nisu uklapali u ideološki obrazac da su jedino komunisti imali ispravnu koncepciju i dovoljno patriotizma da pruže otpor okupatorima. Spasić i Mašera se valjda nisu uklapali u taj kalup - jer kako objasniti da su oficiri kraljevske vojske (kralj Petar II je upravo tih godina optuživan za kolaboraciju s okupatorima preko četnika) bili u stanju napraviti takav akt. O njima se počelo pisati tek 1960-ih nakon demokratizacije zemlje nakon Privredne reforme 1964.. Francuzi su snimili 1968 igrani film Flammes sur l'Adriatique (Plamen nad Jadranom), posvećen tom događaju po scenariju Meše Selimovića u režiji Alexandra Astruca i Stjepana Čikeša.[2][3] Na valu tih procesa su proglašeni narodnim herojima SFR Jugoslavije ukazom predsjednika Tita 10. septembra 1973. godine, povodom 30 godišnjice osnutka JRM.[4] Nakon toga Spasić i Mašera dobili su po neku ulicu u većim jugoslavenskim gradovima, u novozagrebačkom naselju Sopot do 1990-ih postojala je ulica Mašerin prilaz, a u Tivtu im je podignut spomenik u gradskom parku. Od 1967. Pomorski muzej u Piranu nosi ime Sergej Mašera.
Danas se po njihovim imenima zove hostel i đački dom pored Kotora.[5]
- Narodni heroji Jugoslavije, Mladost Beograd, 1975. godina
- Opća enciklopedija Jugoslavenskog leksikografskog zavoda, Zagreb 1980. godina
- Tomislav Grgurević: Podvig Spasića i Mašere, 1983. Centar za kulturu, informisanje i dokumentaciju, Tivat.
- ↑ 1,0 1,1 „Spasić i Mašera - put ka besmrtnosti, na portalu Brodovi.net”. Spasić i Mašera - put ka besmrtnosti, na portalu Brodovi.net. Arhivirano iz originala na datum 2009-12-14. Pristupljeno 2010-09-16.
- ↑ O filmu Flammes sur l'Adriatique, na portalu Cinema-francais
- ↑ O filmu Flammes sur l'Adriatique, na portalu Imdb
- ↑ Mašera Frana Sergej na portalu Narodni heroji Jugoslavije
- ↑ „Youth Hostel „Spasić –Mašera” na portalu kongresniturizam.com”. Youth Hostel „Spasić –Mašera” na portalu kongresniturizam.com. Arhivirano iz originala na datum 2011-07-13. Pristupljeno 2010-09-16.
