Rusko-švedski rat (1741–1743)
| Rusko-švedski rat 1741. - 1743. | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Segment Rusko-švedskih ratova | |||||||
 Karta frontova toga rata | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 Rusko Carstvo
|
 Kraljevina Švedska
| ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
| Peter Lacy | Charles Emil Lewenhaupt | ||||||
| Snage | |||||||
| oko 26.000 vojnika | oko 18.000 vojnika | ||||||
Rusko-švedski rat 1741. - 1743. kog Šveđani zovu hattarnas ryska krig (Ruski rat šeširske partije) odigrao se od 1741. do 1743. na kraju tog rata Kraljevina Švedska je bila prisiljena potpisati Aboski mir kojim je izgubila dio teritorija uz Finski zaljev (jugoistočne dijelove današnje Finske) i prepustiti ih Carskoj Rusiji, i pristati na vazalni odnos sa ruskim dvorom.[1]
Iako je tada Kraljevinom Švedskom formalno vladao Frederik I, stvarna vlast bila je u rukama staleškog parlamenta (Riksdag) u kojem su značajnu ulogu imali Hattarne, jedna od političkih frakcija, nazvane tako zbog šešira (Hatt) koje su nosili. Oni su bili užasno frustrirani posljedicama Velikog sjevernog rata i sporazumom (Ništatski mir) sklopljenim nakon njega 1721. [1]
Na osnovu tog sporazuma Švedska je izgubila svoje dotadašnje teritorije Estoniju, Livoniju, Ingriju i dio Karelije koje su pripale Carskoj Rusiji. Hattarna je na sve načine želila vratiti te teritorije.
Oni su 1741. uspjeli preko francuskih posrednika doći do kćeri Petra Velikog - Elizabete, i sklopiti s njom urotu, da Švedska pomogne njoj da ukloni infanta Ivana VI i tako se domogne trona, uz Elizabetin pristanak kao protuslugu, da Švedska silom vrati izgubljene baltičke teritorije.[1]
Šveđani su objavili rat Rusiji u julu 1741., obećavši Elizabeti da će se povući kad Elizabeta postane ruska carica. Iako su u augustu 1741. izgubili veliku bitku kod Vilmanstranda ipak su nastavili napredovati prema Sankt Peterburgu; pa je njihova prijetnja ruskoj prijestolnici omogućila je Elizabeti da 6. januara 1741. (25. novembar po Julijanskom kalendaru) organizira uspješan državni udar, nakon kojeg su se Šveđani povukli u Finsku.[1]
Ali je Elizabeta prekršila dogovor, pa je ruska vojska nastavila sa ratom i uskoro zauzela Helsingfors (Helsinki) i Åbo (današnji Turku, tadašnju finsku prijestolnicu i veliki dio Finske. Do septembra 1742. Rusi su zauzeli i arhipelag Åland, koji su Šveđani nakratko povratili u martu 1743. ali ponovno izgubili u julu 1743.
Neprijateljstva na kopnu završila su još krajem 1742. Rusija je velikodušno ponudila Švedskoj da joj vrati većinu okupiranih teritorija u zamjenu za prihvaćanje Elizabetinog favorita - Adolfa Fredericka iz njemačke dinastije Holstein-Gottorp kao budućeg švedskog monarha.
Šveđani su na to pristali, pa je mirovni sporazum potpisan u Turku (Åbo) u augustu 1743., Rusiji je pripao uski pojas zemlje uz granicu sa Finskom sa gradovima Vilmanstrand (Lappeenranta) i Frederikshamn (Hamina).[1]
Ruska vojska povukla se iz dijela okupirane Finske tek kad je švedski parlament službeno proglasio Adolfa Fredericka prijestolonasljednikom.[1]
To je bilo vrijeme kad je Elizabeta imala golem utjecaj na švedsku politiku. Ali nije dugo potrajalo, jer su odmah nakon potpisivanja mirovnog sporazuma, i stupanja Adolfa Fredericka na tron, posljednji ruski vojnici povučeni u Rusiju do jula 1744., a Adolf Frederick je brzo prekinuo suradnju sa Rusijom.[1]
