Prekomorske brigade NOVJ

Prekomorske brigade Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije (ital. Brigate d'oltremare dell'Esercito popolare di liberazione della Jugoslavia) bile su formirane u Italiji nakon kapitulacije u septembru 1943. godine, a sačinjavali su ih slovenački, hrvatski i crnogorski politički zarobljenici, koji su do tada robijali u koncentracionim logorima, te Slovenci i Istrani koji su bili vojnici Italijanske vojske. Neposredno nakon osnutka, u brigadama se nalazilo oko 8 000 boraca.

Nastanak i delovanje brigada

U italijanskom gradu Bariju delovala je prijemna baza, a Vrhovni štab NOV i PO Jugoslavije uspeo je da u prekomorske brigade, koje su bile pod njezinom komandom, uključi bivše pripadnike italijanske i nemačke vojske, internirce, pripadnike Specijalnih bataljona (ital. Battaglioni speciali) i jugoslovenske prebege Saveznicima (pripadnici Jugoslovenske vojske van otadžbine u severnoj Africi i drugde) koji su se želeli da se priključe NOVJ. Među pre navedenim pripadnicima brigade, bilo je i oko 1800 Italijana i 450 antifašista iz drugih država.

Prekomorci su bili većina u novim, tehnički zahtevnijim jedinicama NOVJ (artiljerija, vazduhoplovstvo, mornarica). Od pet formiranih brigada, Prva i Druga prekomorska brigada NOVJ ratovale su širom Jugoslavije, Treća je bila deo Osmog korpusa i Četvrte armije JA u dejstvovanju prema Trstu, Četvrta je u Monopoliju bila zadužena za logistiku, Peta je učestvovala u oslobađanju istočne Slovenije i Ljubljane.

Od oktobra 1943. do kraja rata u maju 1945. godine, prekomorske su brigade učestvovale u 120 borbenih operacija. U ratu je poginulo ukupno 3 200 boraca, dok je ranjenih bilo više od 7 000. Osim borbenog dejstvovanja, u njihovim je jedinicima pokrenuto mnogo kulturnih delatnosti, pa su bila organizovana i 22 pevačka hora. Pri kraju rata, u prekomorskim brigadama se nalazilo 26 000 boraca.

Nasleđe

Put prekomorskih brigada u Puli, koji prati trasu stare pulske obilaznice, nazvan je u čast prekomorskih brigada NOVJ.

U Sloveniji, prekomorske brigade su odlikovane „Zlatnim časnim znakom svobode Republike Slovenije“.

Spisak prekomorskih brigada

naziv	datum formiranja	mesto formiranja	odlikovanja
Prva prekomorska brigada	20. oktobar 1943.	Karbonar, Italija
Druga prekomorska brigada	7. decembar 1943.	Hvar
Treća prekomorska brigada	17. decembar 1943.	Gravina, Italija
Četvrta prekomorska brigada	7. septembar 1943.	Gravina, Italija
Peta prekomorska brigada	septembar 1944.	Gravina, Italija

Literatura

• Vojna enciklopedija (knjiga druga). Beograd 1971. godina.

Spoljašnje veze

• Prekomorske brigade na Vojska.net (en)
• Istarska enciklopedija: Prekomorske brigade NOVJ (sh)