Nekropola Grčko groblje u Novakovićima
| Nekropola Grčko groblje u Novakovićima | |
|---|---|
 Svjetska baština – UNESCO | |
 | |
Žabljak,  Crna Gora | |
| Registriran: | 2016 |
| Vrsta: | Kulturno dobro |
| Mjerilo: | iii, vi |
| Ugroženost: | no |
| Referenca: | UNESCO |
Nekropola Grčko groblje u Novakovićima nalazi se u opštini Žabljak, Crna Gora. Nekropola je na listi 28 srednjovjekovnih nekropola stećaka koje su 2016. godine proglašene Svjetskom baštinom UNESCO-a. Na listi je 20 (od 22 nominovane) nekropole u Bosni i Hercegovini, po 3 u Srbiji i Crnoj Gori, a 2 u Hrvatskoj.[1][2]
U obrazloženju se, između ostalog, navodi:
- Stećci su srednjovjekovni nadgrobni spomenici, nastali od XII-XVI vijeka na teritoriji jugoistočne Evrope na kojoj su danas Bosna i Hercegovina, zapadna Srbija, zapadna Crna Gora i srednja i južna Hrvatska.[3] Značajni su po svojoj interkonfesionalnosti, i korišteni su kod ukopa pripadnika sve tri srednjovjekovne hrišćanske zajednice (Pravoslavna crkva, Katolička crkva i Crkva bosanska).[4]
Grčko groblje[uredi | uredi kod]
U mnogim krajevima nekropole stećaka se pripisuju "grčkom" stanovništvu. Mještani ne pamte ko se tu sahranjivao. Zaboravljena tradicija dovela je do toga da se ovi spomenici poimaju kao obilježja nekih drugačijih i tuđih pokojnika. Prema narodnom predanju, navodno su ti "Grci" poslije niza gladnih godina i teških zima napustili svoja ognjišta, a iza njih su ostala "grčka" groblja. Naučno objašnjenje naziva je da nije riječ o groblju Grka nego ljudi s ovih prostora. Stećci su kasnije generacije podsjećali na nešto "daleko i staro", za šta im je sinonim bila Stara Grčka, te je tako nastalo "grčko groblje".[5]
Sudeći po prirodnom ambijentu u kojem je nekropola podignuta, dizajnu i ornamentaciji stećaka, broju grobova, može se pretpostaviti da su pripadnici feudalnog plemstva sa tog područja sa svojim porodicama sahranjeni na nekropoli kod Ribljeg jezera u 14. i prvoj polovini 15. vijeka.
Drugi period trajanja i razvoja nekropole odnosi se na njenu stagnaciju i gašenje tokom duge vladavine Osmanskog carstva na tom i drugim prostorima od kraja 15. do kraja 19. veka i efekat oslobodilačkih težnji i ratova stanovništva na ovim prostorima Drobnjaka i drugih, posebno hercegovačkih područja.
Lokacija i opis[uredi | uredi kod]
Nekropola se nalazi unutar područja Nacionalnog parka Durmitor (1952), sliva rijeke Tare kao Svjetskog rezervata biosfere (UNESCO, 1977). Nalazi se u zaseoku Novakovići, oko 2.230 metara jugozapadno od nekropole Žugića Bare. Ovo područje su u prošlosti nastanjivali pripadnici plemena Drobnjaka. S obzirom da se ove dvije nekropole nalaze na istom području planine Durmitor, njihov kulturno-istorijski razvoj bio je identičan.[6]
Nekropola se nalazi oko 200 metara sjeverozapadno od Ribljeg jezera a cijeli kraj pripadao je plemenu Drobjaka. Prva faza razvoja lokaliteta može se označiti kao period srednjeg vijeka. Ime Drobnjak se prvi put spominje u dubrovačkim dokumentima iz 1285. godine, dok se u historijskim izvorima Drobnjak prvi put spominje kao oblast 1354. godine, a kao pleme 1390. godine. Od 1356. godine spominje se ime Drobnjak i ime roda Drobnjaci, obično za označavanje katuna (pastirskog naselja). Od 1411. godine naziv katun nestaje iz istorijskih izvora. U defteru (turskoj zemljišnoj knjizi) iz 1477. godine ovo područje je upisano kao nahija Komarnica sa 18 džemata (sela).
Stećci[uredi | uredi kod]
Stećci su položeni na blago uzdignutoj, izduženoj elipsoidnoj površini od oko 500 m2. Registrovano je 49 stećaka orijentiranih istok-zapad i to: 10 ploča, 27 sanduka i 12 dvosvodnih nadgrobnih spomenika. Uočena je dekoracija na 22 nadgrobna spomenika: 12 sanduka i 10 dvosvodnih nadgrobnih spomenika. Najčešći ukrasni motivi su arkade, tordirane trake, frizovi, okviri ili ivice s paralelnim kosim sitnim linijama, upletene loze sa spiralama ili trolistima ili samo sa vijencima, palmetama.[7]
Tokom 20. i početkom ovog vijeka, nekropola Grčko groblje na planini Durmitor nije bila podložna značajnijim promjenama, osim vremenskih i prirodnih uslova. Crna Gora je sačuvala tradicionalno mišljenje i praksu prema kojoj se stara groblja ne smiju uništavati i zaslužuju posebno poštovanje. Često su predmet i motiv datiranja u daleku prošlost stanovništva i mitskih i legendarnih priča o ljudima koji su živjeli na ovim prostorima. Stećci su kao nadgrobni spomenici spontano sačuvani u Crnoj Gori sve do institucionalnog osnivanja ustanove za zaštitu kulturnog naslijeđa Crne Gore 1948. godine.[8]
Reference[uredi | uredi kod]
- ↑ „Stećci srednjovjekovni nadgrobni spomenici - 1504”. UNESCO: Svjetska baština - whc.unesco.org. Pristupljeno 9. 2. 2021.(en)
- ↑ „Državna komisija”. Arhivirano iz originala na datum 2020-01-17. Pristupljeno 2022-03-23.
- ↑ „Šefik Bešlagić: STEĆCI – KULTURA I UMJETNOST”. Veselin Masleša. 1971. Pristupljeno 9. 2. 2017.
- ↑ „Stećci Medieval Tombstone Graveyards”. UNESCO, WORLD HERITAGE LIST. Pristupljeno 13. 9. 2018.
- ↑ Stećci - Jedini zaštićeni crnogorski kamen - www.caffemontenegro.me, 15.3.2022
- ↑ - MINISTRY OF CULTURE - Mr. Prof Branislav Micunovic, Minister: Stećci medieval tombstones - Menadžment plan- www.stecciwh.org, 15.3.2022(en)
- ↑ „PREDRAG MALBAŠA I TIJANA SAMARDŽIĆ: STEĆCI U CRNOJ GORI”. MONTENEGRINA - DIGITALNA BIBLIOTEKA CRNOGORSKE KULTURE. Pristupljeno 9. 2. 2022.
- ↑ „Nekropola Grčko groblje u Novakovićima”. UNESCO: Svjetska baština - whc.unesco.org. Pristupljeno 9. 2. 2021.(en)
