Nekropola Grčko groblje u Novakovićima
| Nekropola Grčko groblje u Novakovićima | |
|---|---|
 Svjetska baština – UNESCO | |
 | |
Žabljak,  Crna Gora | |
| Registriran: | 2016 |
| Vrsta: | Kulturno dobro |
| Mjerilo: | iii, vi |
| Ugroženost: | no |
| Referenca: | UNESCO |
Nekropola Grčko groblje u Novakovićima nalazi se u opštini Žabljak, Crna Gora. Nekropola je na listi 28 srednjovjekovnih nekropola stećaka koje su 2016. godine proglašene Svjetskom baštinom UNESCO-a. Na listi je 20 (od 22 nominovane) nekropole u Bosni i Hercegovini, po 3 u Srbiji i Crnoj Gori, a 2 u Hrvatskoj.[1][2]
U obrazloženju se, između ostalog, navodi:
- Stećci su srednjovjekovni nadgrobni spomenici, nastali od XII-XVI vijeka na teritoriji jugoistočne Evrope na kojoj su danas Bosna i Hercegovina, zapadna Srbija, zapadna Crna Gora i srednja i južna Hrvatska.[3] Značajni su po svojoj interkonfesionalnosti, i korišteni su kod ukopa pripadnika sve tri srednjovjekovne hrišćanske zajednice (Pravoslavna crkva, Katolička crkva i Crkva bosanska).[4]
U mnogim krajevima nekropole stećaka se pripisuju "grčkom" stanovništvu. Mještani ne pamte ko se tu sahranjivao. Zaboravljena tradicija dovela je do toga da se ovi spomenici poimaju kao obilježja nekih drugačijih i tuđih pokojnika. Prema narodnom predanju, navodno su ti "Grci" poslije niza gladnih godina i teških zima napustili svoja ognjišta, a iza njih su ostala "grčka" groblja. Naučno objašnjenje naziva je da nije riječ o groblju Grka nego ljudi s ovih prostora. Stećci su kasnije generacije podsjećali na nešto "daleko i staro", za šta im je sinonim bila Stara Grčka, te je tako nastalo "grčko groblje".[5]
Sudeći po prirodnom ambijentu u kojem je nekropola podignuta, dizajnu i ornamentaciji stećaka, broju grobova, može se pretpostaviti da su pripadnici feudalnog plemstva sa tog područja sa svojim porodicama sahranjeni na nekropoli kod Ribljeg jezera u 14. i prvoj polovini 15. vijeka.
Drugi period trajanja i razvoja nekropole odnosi se na njenu stagnaciju i gašenje tokom duge vladavine Osmanskog carstva na tom i drugim prostorima od kraja 15. do kraja 19. veka i efekat oslobodilačkih težnji i ratova stanovništva na ovim prostorima Drobnjaka i drugih, posebno hercegovačkih područja.
Nekropola se nalazi unutar područja Nacionalnog parka Durmitor (1952), sliva rijeke Tare kao Svjetskog rezervata biosfere (UNESCO, 1977). Nalazi se u zaseoku Novakovići, oko 2.230 metara jugozapadno od nekropole Žugića Bare. Ovo područje su u prošlosti nastanjivali pripadnici plemena Drobnjaka. S obzirom da se ove dvije nekropole nalaze na istom području planine Durmitor, njihov kulturno-istorijski razvoj bio je identičan.[6]
Nekropola se nalazi oko 200 metara sjeverozapadno od Ribljeg jezera a cijeli kraj pripadao je plemenu Drobjaka. Prva faza razvoja lokaliteta može se označiti kao period srednjeg vijeka. Ime Drobnjak se prvi put spominje u dubrovačkim dokumentima iz 1285. godine, dok se u historijskim izvorima Drobnjak prvi put spominje kao oblast 1354. godine, a kao pleme 1390. godine. Od 1356. godine spominje se ime Drobnjak i ime roda Drobnjaci, obično za označavanje katuna (pastirskog naselja). Od 1411. godine naziv katun nestaje iz istorijskih izvora. U defteru (turskoj zemljišnoj knjizi) iz 1477. godine ovo područje je upisano kao nahija Komarnica sa 18 džemata (sela).
Stećci su položeni na blago uzdignutoj, izduženoj elipsoidnoj površini od oko 500 m2. Registrovano je 49 stećaka orijentiranih istok-zapad i to: 10 ploča, 27 sanduka i 12 dvosvodnih nadgrobnih spomenika. Uočena je dekoracija na 22 nadgrobna spomenika: 12 sanduka i 10 dvosvodnih nadgrobnih spomenika. Najčešći ukrasni motivi su arkade, tordirane trake, frizovi, okviri ili ivice s paralelnim kosim sitnim linijama, upletene loze sa spiralama ili trolistima ili samo sa vijencima, palmetama.[7]
Tokom 20. i početkom ovog vijeka, nekropola Grčko groblje na planini Durmitor nije bila podložna značajnijim promjenama, osim vremenskih i prirodnih uslova. Crna Gora je sačuvala tradicionalno mišljenje i praksu prema kojoj se stara groblja ne smiju uništavati i zaslužuju posebno poštovanje. Često su predmet i motiv datiranja u daleku prošlost stanovništva i mitskih i legendarnih priča o ljudima koji su živjeli na ovim prostorima. Stećci su kao nadgrobni spomenici spontano sačuvani u Crnoj Gori sve do institucionalnog osnivanja ustanove za zaštitu kulturnog naslijeđa Crne Gore 1948. godine.[8]
- ↑ „Stećci srednjovjekovni nadgrobni spomenici - 1504”. UNESCO: Svjetska baština - whc.unesco.org. Pristupljeno 9. 2. 2021.(en)
- ↑ „Državna komisija”. Arhivirano iz originala na datum 2020-01-17. Pristupljeno 2022-03-23.
- ↑ „Šefik Bešlagić: STEĆCI – KULTURA I UMJETNOST”. Veselin Masleša. 1971. Pristupljeno 9. 2. 2017.
- ↑ „Stećci Medieval Tombstone Graveyards”. UNESCO, WORLD HERITAGE LIST. Pristupljeno 13. 9. 2018.
- ↑ Stećci - Jedini zaštićeni crnogorski kamen - www.caffemontenegro.me, 15.3.2022
- ↑ - MINISTRY OF CULTURE - Mr. Prof Branislav Micunovic, Minister: Stećci medieval tombstones - Menadžment plan- www.stecciwh.org, 15.3.2022(en)
- ↑ „PREDRAG MALBAŠA I TIJANA SAMARDŽIĆ: STEĆCI U CRNOJ GORI”. MONTENEGRINA - DIGITALNA BIBLIOTEKA CRNOGORSKE KULTURE. Pristupljeno 9. 2. 2022.
- ↑ „Nekropola Grčko groblje u Novakovićima”. UNESCO: Svjetska baština - whc.unesco.org. Pristupljeno 9. 2. 2021.(en)
