Mario Riva (kapetan)
| Mario Riva | |
|---|---|
| Rođenje | Lentate sul Sevezo, Italija |
| Smrt | 18. 10. 1943. (43 godina) Kolašin |
Mario Riva (ital. Mario Riva; Lentate sul Sevezo, 17. septembar 1900 — Kolašin, 18. oktobar 1943) je bio u Drugom svetskom ratu kapetan italijanske vojske, komandant 3. bataljona 83. puka divizije „Venecija“, koja je pripadala XIV korpusu 9. armije i bila stacionirana u Crnoj Gori sa štabom u Beranama. Nakon kapitulacije Italije kapetan Riva je sa svojim bataljonom pristupio NOVJ. Poginuo je u borbi protiv Nemaca 18. oktobra 1943.
Istinita priča o ratovanju i pogibiji kapetana Rive poslužila je scenaristima filma Bitka na Neretvi za kreiranje istoimenog lika u filmu koji iz italijanske vojske prelazi na stranu partizana i gine u borbi protiv Nemaca. Njegov lik u filmu igrao je glumac Franko Nero.
Nakon kapitulacije Italije Druga proleterska divizija krenula je iz istočne Bosne u nastupanje u Sandžak i Crnu Goru radi razoružanja italijanskih jedinica koje su se tamo nalazile. Tokom 26. septembra 1943. Četvrta proleterska brigada izbila je na prilaze Kolašina i razvila se za napad. U Kolašinu se nalazila posada koju su sačinjavali 3. bataljon 83. puka divizije „Venecija“ i četnici kapetana Šukovića. U toku noći uprkos jakoj minobacačkoj i mitraljeskoj vatri Italijana sa utvrđenih položaja, energičnim nastupanjem grad je zauzet, četnici su se povukli, a italijanski bataljon opkoljen je u utvrđenjima na Bašanjem Brdu. Italijanski komandant odbio je da poziv na predaju, ali kad mu je ponuđeno da sa bataljonom pređe na stranu NOVJ, 27. septembra ujutro prihvatio je ovaj predlog.
Kratkotrajno slavlje prekinula je nastupanje jake grupacije četnika pod komandom majora Lašića, odlučnih da ponovo ovladaju Kolašinom. Nastale su ogorčene borbe, u koje se na strani partizana odmah uključio i bataljon kapetana Rive. Ubrzo je četnicima kao pojačanje stigla italijanska brdska artiljerija, tako da je nastala zanimljiva situacija u kojij su „partizanski“ Italijani i „četnički“ Italijani tukli jedni druga intenzivnom vatrom. Partizani su bili impresionirani dejstvom minobacača kapetana Rive, pa je partizanski artiljerac, komandir prateće čete Četvrte proleterske brigade Simo Simović, iz profesionalne radoznalosti odlučio da obiđe Italijane i vidi ih na delu. Vladeta Selić, borac koji je išao s njim, ovako je opisao prizor:
Na Bašanjem brdu dočeka nas riđobradi kapetan Riva vojničkim pozdravom. Nekako mu objasnismo cilj naše posjete i on odmah pokaza veliku predusretljivost da nam omogući da vidimo sve što želimo. Na položaju su se učestano rasprskavale topovske granate kojima ih je gađala italijanska artiljerija u sastavu četnika sa Šljivovice. Zbog toga nas kapetan Riva zamoli da uđemo u njegov zaklon koji je bio potpuno bezbjedan. I ovaj položaj bio je izrađen na isti način kao i naš na Barutani. Odlično izgrađeni rovovi i zakloni obezbjeđivali su ljude od eksplozije. Italijani su se znalački korstili rovovima i niko se nije nepotrebno pojavljivao izvan njih. U samom centru ovog položaja nalazila su se četiri minobacača sa posadama, raspoređena u obliku neke vrste kvadrata. U sredini kvadrata bilo je nešto slično malom zemljanom podijumu na kome se nalazio oficir koji je komandovao minobacačima. Bio je to mladi poručnik u utegnutoj i elegantnoj uniformi, sasvim čistoj, kao da je tek stigao iz pozadine na položaj. Očigledno, po držanju i po svemu bio je aktivni oficir profesionalac, koji se dosljedno drži onoga što je naučio u vojnim školama. Svojim držanjem i pojavom nekako je djelovao neočekivano i nestvarno u postojećoj situaciji. Ličio je na filmskog glumca kome je režiser dao da odglumi jednu herojsku epizodu iz nekog ratnog filma. I, doista, on je ulogu odigrao do kraja savršeno. U ruci je držao mali štapić kao neki dirigent orkestra i minobacačkim posadama izdavao elemente daljine, uglova, punjenja mina. Svaki vođa minobacača bi glasno ponovio njegovu komandu koje su poslužioci fantastičnom brzinom izvršavali da bi se sve to na kraju završilo poručnikovom komandom: „Fuoko — vatra!" A onda bi otpočela brzometna kanonada mina iz četiri cijevi, koja je podsjećala na neku simfoniju. Simo i ja smo bili zadivljeni brzinom ispaljivanja mina. Brojali smo mine iz jedne cijevi koje su se istovremeno našle u vazduhu na putu prema četnicima. Izbrojasmo četrnaest mina. Znači 56 komada odjedanput. Uvijek sam prije toga smatrao da je bacač mina sporogađajuće oruđe. Ali, ipak, najdublji utisak, od svega, na nas je ostavio mladi poručnik. Za cijelo vrijeme dok je izvršavao ovaj obred komandovanja nije se uopšte obazirao na topovske granate koje su se svugdje oko njega rasprskavale. Posada bacača bi se uvijek na vrijeme sklonile dok bi poručnika, čim se dim i prašina rasturili, uvijek ugledali na istom malom podijumu, gdje smo ga malo prije vidjeli. U takvom položaju je i poginuo, pogođen skoro direktnim pogotkom.[1]
Intenzivan pritisak četnika i Italijana na Kolašin trajao je do 4. oktobra, do pristizanja Druge dalmatinske brigade, kad su razbijeni i odbačeni. Od italijanske artiljerijske vatre tokom odbrane Kolašina poginuo je između ostalih Jurica Ribar, sin doktora Ivana Ribara i brat Ive Lole Ribara. 10. oktobra partizani su poseli Berane i kombinacijom pritiska i pregovaranja isposlovali prelazak kompletne divizije „Venecija“ na stranu NOVJ.
U sklopu nastojanja da razoruža i internira italijanske jedinice, ili ih privuče na svoju stranu, nemačka Druga oklopna armija sredinom oktobra pokrenula je operaciju Balkanski klanac. 297. pešadijska divizija iz Peći i 118. lovačka divizija iz Podgorice krenule su u koncentrično nastupanje prema Beranama i Kolašinu.
Četvrta proleterska branila je pravac od Lijeve Rijeke prema Mateševu. Tog jutra u borbu sa Nijemcima prvi put stupio je i 3. bataljon 83. puka divizije „Venecija", koji se još od oslobođenja Kolašina nalazi pri 4. brigadi. Bataljon je noću stigao u Han Garančić, gdje se nalazio i štab brigade.[2] Kapetan Riva dobio je 18. oktobra od komandanta brigade zadatak da sa bataljonom posedne kosu Velji Ivani na putu Podgorica-Mateševo sa naslonom na jedinice četvrte brigade. Kada je komandant bataljona kapetan Riva dobio zadatak za borbu protiv Nijemaca, odgovorio je otprilike slijedeće:
Ja sam profesor i po svom političkom ubjeđenju socijalista. Mobilisan sam i bio u ratu sve do sada, ali kao što vidite nijedan čin nijesam dobio. Čin rezervnog kapetana imao sam prije rata. Tek sada počinjem da se borim za ono zašto je trebalo odavno pa i sa oružjem da se borim.[3]
Njegovi saborci pamte da je bio radostan što su mu ukazali povjerenje da samostalno brani dio položaja brigade.[3] Međutim, u toj borbi sa nemačkom motorizovanom kolonom poginuo je riđobradi kapetan Riva, već omiljen među partizanima, a njegov bataljon je u neredu napustio položaj.
Svojom pojavom i držanjem kapetan Riva ostavio je dubok utisak na borce Četvrte proleterske. Scenaristi Bitke na Neretvi pronašli su u priči o srčanom i časnom oficiru koji pronalazi sebe prelaskom na pravu stranu potencijal za kreiranje atraktivnog filmskog lika. Priču o njegovom prelasku na stranu partizana i herojskoj pogibiji u borbi protiv Nemaca transponovali su u februar i mart 1943. period bitke na Neretvi. Riva je u filmu artiljerijski kapetan, komandant baterije, i zove se Mikele, dok se Mario zove jedan od njegovih vojnika, koji sa njim prebegne partizanima. Glumac Franko Nero znalački je iskoristio ovaj potencijal i ostvario jednu od najupečatljivijih epizoda u ovom filmu.