Jelena Varjaški
| Jelena Varjaški | |
|---|---|
 Jelena Varjaški | |
| Datum rođenja | 1922. |
| Mesto rođenja | Vršac Kraljevina SHS |
| Datum smrti | 9. 5. 1942. (20 godina) |
| Mesto smrti | Beograd Okupirana Srbija |
| Profesija | učenica |
| Članica KPJ od | 1941. |
| Članica SKOJ od | 1938. |
| Učešće u ratovima | Narodnooslobodilačka borba naroda Jugoslavije Narodnooslobodilačka borba u Vojvodini |
| U toku NOB-a | član NOP-a |
Jelena Varjaški ( Vršac, 1922 - Beograd, 9. maj 1942 ) bila je učesnica NOB .
Biografija[uredi | uredi kod]
Rođena je u Vršcu 1922. godine. godine. Ovde je završila osnovnu školu, nakon čega je upisala gimnaziju u Vršcu. Tokom školovanja pridružila se omladinskom revolucionarnom pokretu, koji je bio veoma razvijen u gimnaziji. Nedugo zatim postala je članica Saveza komunističke omladine (SKOJ). [1]
Bila je odličan đak i dobila je nagrade za pisane sastave, kao i prvu nagradu na konkursu na temu Kako bi društvo imalo koristi od ravnopravne žene, koje je raspisao Ženski pokret iz Vršca. Nakon odlaska Borislava Brace Petrova na studije, u leto 1940. u gimnaziji je postala šef organizacije SKOJ-a. Također, bila je aktivna u Omladinskoj sekciji Ženskog pokreta. [1]
Uprkos tome što je bila odlična učenica, izbačena je iz srednje škole zbog govora koji je održala na sahrani jednog učenika koji je pripadao omladinskom revolucionarnom pokretu. Školovanje je nastavila u Pančevu, ali su završni razred i matura, njene generacije prekinuti aprila 1941. godine zbog početka Drugog svjetskog rata u Jugoslaviji . [1]
Nakon okupacije Jugoslavije 1941. Banat u kome je živela potpao je pod posebnu upravu nemačkog okupatora, a svu vlast su imali starosedeoci domaći Nemci folksdojčeri. Samo u Vršcu su činili polovinu tadašnjeg stanovništva. Tokom priprema oružanog ustanka, aktivno je učestvovala u organizaciji Narodnooslobodilačkog pokreta (NOP), zbog čega je primljena u članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). Nakon toga joj je povereno upravljanje organizacijom SKOJ-a u Vršcu. Aktivno je učestvovala u radu partijske tehnike i distribuciji propagandnog partijskog materijala. [1]
Nakon smrti sekretara Okružnog komiteta KPJ za južni Banat Slavka Munćana, koji je preminuo 5. septembra 1941. u oružanom sukobu sa agentima Gestapoa, kao rezultat izdaje, pokrenuta je opsežna policijska operacija hapšenja aktivista Narodnooslobodilačkog pokreta. Među vršačkim antifašistima, uhapšenim 06.09.1941. nalazila se i Jelena Varjaški. Uhapšena grupa je prvo odvedena u logor Svilara u Pančevu, a odatle su prebačeni u logor Banjica u Beogradu.[1]
U „Vršačkoj grupi“, kako su je zvali u logoru, grupi uhapšenih vršačkih antifašista, bio je, između ostalih, i Milan Jakšić (potomak Đure Jakšića ), sekretar mesnog komiteta KPJ za Vršac i sedam žena, zatočenih u sobi broj 13, poznatoj kao „soba smrti“ — Amalija Jakšić, Dragica Petrov, Kornelija Ankucić, Koviljka Ivanović, sestre Ivanka i Smilja Stojadinov i Jelena Varjaški. decembra 1941. Ovoj grupi pridružila se i članica Mesnog i Okružnog komiteta KPJ za Pančevo Olga Radišić Petrov, supruga Brace Petrova, kojeg je u Barandi uhapsio sam Juraj Špiler . [1]
Žene iz "Vršačke grupe" ubijene su 9. maja 1942. godine u specijalnoj kamionskoj gasnoj komori zvanoj " dušegupka ". Istog dana ubijeno je ukupno 220 logoraša Banjičkog logora, među kojima je bilo 25 Jevrejki sa decom, porodica apotekara Svetolika Trajkovića, kao i nekoliko mladića logoraša — iz Vršca i Užica.[1][2]
Njeno ime nose ulica [3] i škola za osnovno i srednje obrazovanje u Vršcu.[4]
Reference[uredi | uredi kod]
Književnost[uredi | uredi kod]
(1975.) Žene Srbiјe u Narodnooslobodilačkoј borbi. Beograd: Prosveta/Nolit. Sima Begović (1989.). Logor Banjica 1941—1944. tom I. Institut za savremenu istoriju.