Herakleja kod Latma
Za ostale upotrebe, v. Herakleja (razvrstavanje).
Herakleja kod Latma (starogrčki: Ἡράκλεια ἡ πρὸς Λάτμῳ) ili Herakleja pod Latmom (starogrčki: Ἡράκλεια ἡ ὑπὸ Λάτμῳ) bio je drevni grčki grad u maloazijskoj pokrajini Kariji, koji je, prema predanju, osnovao Endimion, a nalazio se na obronku planine Latmo, nekih 25 km istočno od Mileta.[1] I sam grad se ponekad nazivao jednostavno Latmo.[2]
Značajni ostaci koji se danas vide verovatno potiču od grada koji je nastao kasnije, verovatno ne pre vremena Aleksandra Velikog, i nalaze se zapadno od lokaliteta klasičnog Latma, kod jezera Bafe, koje je verovatno nekada bilo deo Latmičkog zaliva (Sinus Latmicus) i nastalo je nanosima reke Meandra,[2] verovatno u rimsko doba; preseljenje je možda inicirao Mauzol.[1] U blizini grada pokazivala se jedna spilja u kojoj se navodno nalazio grob Endimionov.[3][4]
Jedan natpis u Delfima iz oko 260. pne., kad je grad bio pod vlašću Ptolemeja II, pokazuje kako je Herakleja pokušavala da svoju legendarnu povezanost s Etolom, Endimionovim sinom, iskoristi u diplomatske svrhe i stekne naklonost Etolskog saveza. Antioh III osvojio je Herakleju, a onda su mu rimski zapovednici Publije Kornelije Scipion Afrikanac i Lucije Kornelije Scipion Azijatik dodelili status slobodnog grada u jednom pismu koje je do danas sačuvano. Grad je postojao sve do kasne antike.[1]
Naziv lokaliteta[uredi | uredi kod]
Kako je već napomenuto, grad se izvorno zvao Latmos (starogrčki: Λάτμοϛ),[5][6] kasnije je dobio ime Herakleja,[7][8] a zatim Herakleja kod Latma ili pod Latmom, kako bi se razlikovala od drugih gradova istog imena. U jednom dokumentu s početka 4. veka pne. stanovnici tog grada nazivaju se Latmijcima (Λάτμιοι). Taj naziv nalazi se i u popisu članova Delskog saveza i iznosa tributa (forosa) koji su plaćali,[9], kao i u jednom dokumentu iz polovine 4. veka pne.[10] Toponim Λάτμοϛ poslednji je put zabeležen na jednom natpisu s početka 4. veka pne.,[11] dok se stanovnici možda prvi put nazivaju Heraklejanima (Ἡρακλεώτης) na natpisu na jednoj panatejenskoj amfori iz polovine 4. veka pne., a svakako se nalazi na tzv. natpisu iz Prijene 51.1 s početka 2. veka pne.[12]
Historija[uredi | uredi kod]
U 5. veku pne. Herakleja je učestvovala u jonskom ustanku, koji su maloazijski Grci pokrenuli protiv Ahemenidskog carstva. Herakleja je potom bila član Atinskog pomorskog saveza, u okviru koga je, za potrebe plaćanja forosa, bila svrstana u karijsku oblast. Ukupno je četrnaest puta uplatila godišnji foros u iznosu od jednog talenta,[13] od godine 453/452. pne..[9] do godine 432/431. pne.[14] U ratnom pohodu Herakleju je zauzela karijska kraljica Artemizija I,[15] a kasnije i njen naslednik Mauzol (377-352. pne.).[16] Između 323. i 313. pne. sklopljen je sporazum o fizičkom i političkom ujedinjenu Herakleje pod Latmom i Pidase.[6]
Latmos je u 4. veku pne. bio napušten, a zatim ponovo ustanovljen kao Herakleja. Nije poznato kada se to tačno dogodilo. Pseudo-Skilak spominje Herakleju, ali ne i Latmos.[7] Kako nijedan deo tog Periplusa nije nastao posle 300. pne., može se pretpostaviti da je Herakleja tad već postojala i da su tokom nekog kratkog vremena oba grada postojala naporedo, udaljeni jedan od drugoga manje od jednog kilometra.[17] Hornblower iznosi tezu da je preseljenje inicirao Mauzol, zasnivajući je na jednom odlomku iz Pseudo-Skilakovog Periplusa i nekih fragmenata panatenejske amfore iz 4. veka pne., koja je pronađena u na lokalitetu Labrande i na kojoj je urezan natpis Ήρακλεώτης (= "Heraklejanin").[18] Hellström smatra da se taj natpis odnosi na stanovnika Herakleje pod Latmosom.[19]
Krajem antike i u ranovizantijskom razdoblju Herakleja je bila važno središte hrišćanske religije. U 7. veku bila je sedište episkopa. U obližnjim planinama nastanili su se isposnici, a na jednom ostrvcetu u jezeru otkriveni su ostaci vizantijskog manastira.
Reference[uredi | uredi kod]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Simon Hornblower & Antony Spawforth, The Oxford Classical Dictionary, 3rd ed., 2003, s.v. Heraclea by Latmus.
- ↑ 2,0 2,1 William Smith, LLD (ed.), Dictionary of Greek and Roman Geography, London, 1854, s.v. Heracleia (8.2).
- ↑ Strabon, Geografija, XIV, 1, 8.
- ↑ Pausanija, Opis Helade, , 1, 4.
- ↑ Hekatej iz Mileta, fr. 239.
- ↑ 6,0 6,1 Epigraphica Anatolica: Zeitschrift für Epigraphik und historische Geographie Anatoliens, vol. 137, 1997, str. 7-8.
- ↑ 7,0 7,1 Periplus Pseudo-Skilaka, 99.
- ↑ Strabon, Geografija, XIV, 1, 8.
- ↑ 9,0 9,1 Inscriptiones Graecae I3 260.X.3
- ↑ Supplementum Epigraphicum Graecum 40.992.11
- ↑ Inscription Dydima 12
- ↑ Mogens Herman Hansen, Thomas Heine Nielsen, An inventory of archaic and classical poleis, Oxford University Press, 2004, str. 1226.
- ↑ IG I3 261.II.29
- ↑ Inscriptiones Graecae I3 280.I.64
- ↑ Polijen, Stratagemmata, VIII, 53.
- ↑ Polijen, Estratagemas, VII, 23.
- ↑ Anneliese Peschlow-Bindokat, Der Latmos: eine unbekannte Gebirgslandschaft an der türkischen Westküste, Verlag P. von Zabern, 1996, str. 23 (ISBN 978-3-8053-1994-2).
- ↑ Simon Hornblower, Mausolos, Oxford, 1982, str. 320 (ISBN 0-19-814844-5).
- ↑ Pontus Hellström, "Pottery of Classical and Later Date, Terracotta, Lamps and Glass", Labraunda: Swedish Excavations and Researches, II, 1, Lund, 1965, str. 8.
