Boris Savinkov

Boris Viktorovič Savinkov (rus. Бори́с Ви́кторович Са́винков; 19. januar 1879 – 7. maj 1925) bio je ruski socijalistički političar i revolucionar, poznat kao jedan od najistaknutijih esera, odnosno po terorističkoj aktivnosti pred i za vrijeme Prve ruske revolucije.

Savinkov je rođen u porodici uglednog pravnika, a kao mladić je izbačen sa Sanktperterburškog univerziteta zbog sudjelovanja u studentskim demonstracijama. Nakon toga je sudjelovao u radu nekoliko socijalističkih grupa, prije nego što je 1901. uhapšen i prognan u Volgodu, gdje se neko vrijeme družio sa Nikolajem Berđajevim i Anatolijem Lunačarskim. 1903. godine je pobjegao u inozemstvo, gdje se priključio PSR (eserima) gdje je postao zamjenikom njenog vojnog krila, tzv. Borbene organizacije. Pod njegovim vodstvom su izvedeni uspješni atentati na premijera Vjačeslava Plevea 1904. i carevog brata, velikog kneza Sergeja Aleksandroviča, 1905. godine. Savinkov je uhapšen i osuđen na smrt, ali je 1906. godine uspio pobjeći iz zatvora u Odesi i ponovno otići u inozemstvo, te se trajno naselio u Francuskoj.

U Rusiju se vratio nakon Februarske revolucije, gdje je u proljeće 1917. imenovan za zamjenika ministra rata u Privremenoj vlade. Tamo se zalagao za nastavak sudjelovanja Rusije u Prvom svjetskom ratu do konačne pobjede, a sa vremenom je postao blizak sa [[generalom Lavrom Kornilovom. Zbog nejasne uloge u Kornilovljevom pokušaju puča u ljeto 1917. je formalno izbačen iz PSR.

Savinkov se nakon Oktobarske revolucije priključio antiboljševičkom Bijelom pokretu, te je u ljeto 1918. organizirao nekoliko ustanaka protiv boljševičke vlasti. Nakon njihovog neuspjeha se vratio u Pariz, gdje je postao jedna od istaknutih ličnosti bijele emigracije i služio kao diplomatski predstavnik admirala Kolčaka. Nakon eskalacije sovjetsko-poljskog rata je 1920. godine otišao u Poljsku gdje je, pod pokroviteljstvom maršala Pilsudskog nastojao zarobljene pripadnike Crvene armije pridobiti na poljsku stranu i povesti pohod za konačno rušenje boljševičkog režima. Nakon što je Poljska sa Sovjetima godine 1921. sklopila mir, otkazala mu je gostoprimstvo, te se vratio u Pariz.

Savinkov se osim politikom bavio i spisateljskim radom. Svoju aktivnost za vrijeme Prve ruske revolucije je opisao u knjizi Uspomene terorista, koje su izazvale velike kontroverze među njegovim suborcima (a koja će kasnije inspirirati Camusovu dramu Les Justes) te iskoristio kao predložak romana Jahač zvan Smrt (po kome je 2004. u Rusiji snimljen istoimeni film).

Savinkov je početkom augusta 1924. ilegalno došao u SSSR u namjeri da organizira još jedan antisovjetski ustanak. 16. augusta 1924. je uhapšen kao dio znamenite GPU-ove operacije Trest. Osuđen je na smrt zbog kontrarevolucionarne aktivnosti, ali je kazna preinačena na 10 godina zatvora. 7. marta 1925. je, prema službenoj verziji sovjetskih vlasti, u zatvorskoj ćeliji izvršio samoubistvo.

Vanjske veze

• International Institute of Social History (IISH): Boris Viktorovič Savinkov Papers
• Visions of Terror Arhivirano 2019-12-01 na Wayback Machine-u: Boris Viktorovich Savinkov (1879-1925)
• Wikimedia Commons ima još multimedijalnih datoteka vezanih za: Boris Savinkov