Arheološko područje Obre
Arheološko područje Obre nalazi se na podrušju opštine Kakanj, Bosna i Hercegovina.
Lokacija[uredi | uredi kod]
Udaljeno je od Kaknja oko 8 km na prostoru savremenog sela Obre, na desnoj obali rijeke Trstionice. Sastoji se od dva lokaliteta.
- Obre I (Raskršće), koje se danas može označiti kao najstarije neolitsko naselje u centralnoj Bosni i Hercegovini. Pripada periodima Starčevačke i Kakanjske kulture.
- Obre II (Gornje polje), neolitska aglomeracija iz vremena Butmirske kulture. Prostire se na površini 19 000–20 000 m² i označava jedno veće, gusto naseljeno neolitsko naselje.
Lokalitet Obre I (Raskršće) udaljeno je od Gornjeg polja oko 200 m, ali s njim nema neposredne hronološke ni kulturne veze. Na Raskršću su konstatirani kulturni slojevi sa keramikom starčevačkog (6230-5990. Godine) i kakanjskog tipa (5300-4900. godine), starijom kulturom od one na lokalitetu Gornje polje. Na osnovu toga, nalazište na lokalitetu Raskršće je nazvano – Obre I, a nalazište na lokalitetu Gornje polje – Obre II. Oba lokaliteta sondažno su ispivana u periodu 1963-1964. godine, a u periodu 1965-1967 istraživanja vodio je Alojz Benac.[1]
Obre I[uredi | uredi kod]
Centralni dio naselja Obre I obuhvatalo je površinu od oko 5000 m². Benac je materijalnu kulturu otkrivenu na ovom nalazištu okarakterisao kao starčevačko-impresso.
Tokom istraživanja otkopana je površina od 606 m² u centru naselja. Tu su pronađena 3 ognjišta, izgrađena od kamenih oblutaka, premazana ilovačom i nekoliko žrvnjišta izrađenih od kamenih ploča i velikih oblutaka.
Zastupljene su dvije osnovne grupe keramike: ukrašena i neukrašena. Ukrašava se barbotinom, slikanjem, utiskivanjem i urezivanjem. Barbotine ukras je organizovan u vertikalne starčevačke kanelure, a ponekad je nanošen bez reda ili prskanjem. Motivi su pravolinijski. Pri obodu se ponekad slika jednostavna bordura ili ‘friz’ udvojenih linija sa ili bez šrafure. Impresso keramika ima najčešće tamnosivu boju.
Monohromna keramika je ovde tradicija jadranskog neolita, a ne starčevačke kulture. Ona svoj život nastavlja dalje u kakanjskoj kulturi.
Obre II[uredi | uredi kod]
U istraživanjima 1968. godine otkriveno je u Obrima II stambeno naselje površine 1050 m2 u kojem zastupljeni su sljedeći objekti: kuće i druge građevine, ognjišta, vatrišta, peći, peplišta, 22 radionička mjesta (žrvnjišta, kremeništa, glačališta), različite jame i kultna mjesta. Za izgradnju stambenih i drugih zgrada korišteni su drvo, kamen i ilovača.
Najstarije kuće imale su četvrtast oblik i liče na poluzemunički tip nastambe.
Najbolji primjeri kuća pripadaju srednjem građevinskom razdoblju, tj. razvijenoj fazi butmirske kulture, gdje su zastupljeni dvodijelni stambeni ostaci kuća, izgrađeni na površini zemlje. Unutar kuća evidentirani su zidovi, podjela na više prostorija, kalotna peć u svakoj kući te keramičko posuđe, vaze, žito i dr., dok su drvene zgrade predstavljale jednodijelne zgrade. Naselje je građeno na redove, čitavo selo je brojalo 50–60 stambenih objekta, što podrazumijeva da se populacija sela kretala između 300–400 stanovnika. Stanovništvo se uglavnom bavilo stočarstvom, zemljoradnjom i trgovinom.
U naselju je bio zastupljen kult mrtvih, evidentirano je 11 dječijih ukopa, koji se vezuju za širi mediteranski običaj u kultu mrtvih, a odnosio se na žrtvovanje male djece u svrhu zaštite naselja i izazivanja plodnosti. Osim kulta mrtvih u Obrima II je bio zastupljen i razvijeni kult kamene sjekire, kult sunca kao i kult vezan za ritone na četiri noge.
Od pokretnog arheološkog materijala najbrojnija je keramika, čiji nalazi su jedini pravi izvor pomoću kojeg se mogu odrediti razvojne faze naselja. U II, najplodnijoj fazi, cvjetala je butmirska kultura, a u keramici se izdvajaju njene tri osnovne komponente: crnoglačana, spiralno-trakasta keramika, i keramika jadranskog tipa.
Pronađene su i veće količine kamenih objekata: stabilni i veliki ručni brusovi, žrvnjevi i različita tucala, zatim mlatovi – buzdovani, kamene sjekire, kremena oruđa (noževi, noževi-strugače, strugače, svrdla i strelice).
Od nakita prisutne su bile: ukrasne igle, privjesci do veprova zuba, nakit izrađen od morske školjke, keramički kolutovi i dr. Plastična izrađevine u Obrima II se dijele na: ljudske plastične figure, ljudski plastični udovi, životinjske plastične figure i plastični ljudski prikazi na keramici.
Na osnovu C–14 analize, koju je vršila Marija Gimbutas ustanovljeno je da je neolitsko naselje Obre II egzistiralo u periodu od 5310-4910 do 4780-4440 godine p.n.e.
Arheološko područje – Prahistorijsko neolitsko naselje Obre II na lokalitetu Gornje polje u naselju Obre, proglašeno je za nacionalni spomenik BiH. [2]
Literatura[uredi | uredi kod]
- Student : Edina Kadić – Mentor: dr. sc. Tihomila Težak Gregl - Sarajevo, 2011, Univerzitet u Sarajevu Filozofski fakultet Katedra za arheologiju -Tema: Obre I Kameno doba Bosne i Hercegovine
- Nenad N. Tasić Beograd, ANUBiH, Godišnjak 2007 - NEOLIT U SJENCI - JOŠ JEDAN OSVRT NA STARČEVAČKA NASELJA U BOSNI
- Čović, Borivoj (1976). OD BUTMIRA DO ILIRA. Veselin Masleša, Sarajevo.[mrtav link]
Reference[uredi | uredi kod]
- ↑ „Alojz Benac-Đuro Basler-Borivoj Ćović-Esad Pašalić-Nada Miletić-Pavao Anđelić - KULTURNA ISTORIJA BOSNE I HERCEGOVINE”. Veselin Masleša, Sarajevo, 1966. Pristupljeno 9. 2. 2016.[mrtav link]
- ↑ „Arheološko područje Obre II”. kons.gov.ba. Pristupljeno 13. 9. 2016.