Prašuma Јanj
| Prašuma Janj | |
|---|---|
IUCN kategorija Ia (strogi rezervat prirode) | |
 | |
| Najbliži grad | Šipovo |
| Površina | 2,95 km² (1 mi² ) |
| Osnivanje | 2013.[1] |
| Upravljačko tijelo | Šume Republike Srpske, Šumsko gazdinstvo Gorica iz Šipova - gospodarska jedinica Gornji Janj. |
| Prašuma Janj | |
|---|---|
 Svjetska baština – UNESCO | |
 | |
 Bosna i Hercegovina, Šipovo | |
| Registriran: | 2021. |
| Vrsta: | Prirodno dobro |
| Mjerilo: | ix |
| Ugroženost: | no |
| Referenca: | UNESCO |
Prašuma Janj se nalazi na zapadnim padinama masiva Stolovaš, na teritoriji opštine Šipovo, u zapadnom dijelu Republike Srpske, Bosna i Hercegovina. Dijapazon variranja nadomrske visine je između 1.180 i 1.510 metara. Prašuma je prirodno dobro od svjetskog značaja nakon odluke Komiteta za svjetsku baštinu UNESCO-a od 28. jula 2021.[2]
Veći deo flore prašume Janj čine stabla bukve i jele kao i javora, brijesta, jasena i smrče. Pod prašumama se smatraju šume koje su sačinjene od stabala različite veličine i starosti, a koje su nastale i razvijale se prirodnim putem, bez ljudskog uticaja. U njima se odvijaju prirodni procesi počevši od klijanja pa sve do prirodnog odumiranja stabala i procesa koji slijede poslije.[3]
Strogi rezervat prirode[uredi | uredi kod]
Prašumski rezervat Janj je stavljen pod zaštitu 1954. godine kao objekat za naučna istraživanja, ali i kao prirodna rijetkost privlačna za posjetioce. Prašumsko jezgro od 58 ha je od 1960-ih godina zaštićeno od bilo kakvih eksploatacija.
Prema odluci Vlade Republike Srpske od 18. decembra 2012. god, prašuma je i zaštićeni strogi rezervat prirode[1] Tom odlukom a i prema klasifikaciji Međunarodne unije za zaštitu prirode, što je najviša kategorija zaštite - Ia[4]
Zauzima površinu od 295 ha, a jezgro (strogi dio rezervata) prašume čini površina od 57,2 ha. Prašumom upravlja preduzeće Šume Republike Srpske, odnosno šumsko gazdinstvo Gorica iz Šipova - gospodarska jedinica Gornji Janj.
Svjetska baština[uredi | uredi kod]
U okviru svog 44. zasjedanja, Komitet za svjetsku baštinu UNESCO-a donio je 28. jula 2021. godine odluku kojom je Prašuma Јanj proglašena prirodnim dobrom od svjetskog značaja u okviru proširenja lokaliteta svjetske baštine UNESCO-a Iskonske bukove šume Karpata i drugih regiona Evrope.[5]
Godine 2007. godine, pod nazivom „Praiskonske bukove šumae Karpata“, deset područja u Slovačkoj i Ukrajini proglašeno je svjetskom baštinom. Upisom Drevnih bukovih šuma Njemačke na Listu svjetske baštine 2011. godine ukupno područje prošireno je za pet sastavnih dijelova. Godine 2017. dodate su 63 oblasti iz deset zemalja. Odlukom iz 2021. god. na listi se našlo još 15 lokaliteta iz 6 zemalja: Češke, Francuske, Sjeverne Makedonije, Poljske, Švicarske i Bosne i Hercegovine.[6]
Lokalitet svjetske baštine UNESCO-a Iskonske bukove šume Karpata i drugih regija Evrope, trenutno je najveće serijsko dobro Svjetske baštine. Sa 94 lokaliteta u 18 zemalja, jedino je mjesto svjetske baštine u svijetu koje povezuje toliko komponenata. Obuhvata područja u slijedećim državama: Albanija, Austrija, Belgija, Bosni i Hercegovini, Bugarska, Francuska, Njemačka, Italija, Hrvatska, Češka, Sjeverna Makedonija, Poljska, Rumunija, Slovačka, Slovenija, Španija, Švicarska i Ukrajina. To zahtijeva prekograničnu saradnju i oslikava bliski odnos bukove šume s evropskom kulturom.[7]
Upis prašume Janj, kao dodatnog elementa već postojećeg serijskog dobra svjetske baštine, od izuzetnog je značaja za Bosnu i Hercegovinu, jer je to prvi lokalitet prirodne baštine koji je upisan na Listu svjetske baštine UNESCO-a. U nominaciji su učestvovali Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologije Srpske, Šumsko gazdinstvo Gorica iz Šipova, Republički zavod za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodno-istorijskog naslijeđa, Lovačko udruđenje Tetrijeb, Ornitološko društvo Naše ptice, Državna komisija za saradnju sa UNESCO-m i kancelarija UNESCO-a u Sarajevu.[5]
Prašuma Јanj je strogi prirodni rezervat, površine od 295 hektara, od kojih je izdvojeno 58 hektara u kojima je zabranjeno iskorištavanje šume i bilo kakva ljudska djelatnost. Prašumu čine stabla bukve, jele, javora, brijesta, jasena i smreke.[8]
Bukove šume su sjenovite i ljeti izgledaju mračno, a mogu se čak činiti i siromašnima vrstama u poređenju sa nekim mješovitim listopadnim šumama. To se ne odnosi na bukovu šumu u njenom prirodnom stanju. Bukove šume sa visokim udjelom starog rasta i stajaćeg i ležećeg mrtvog drveta pružaju idealno stanište mnogim vrstama flore i faune. Procjenjuje se da u bukovim šumama ima do 10 000 vrsta životinja.
Literatura[uredi | uredi kod]
- Mala enciklopedija Prosveta (3 izd.). Beograd: Prosveta. 1985.
- Marković, Jovan Đ. (1990). Enciklopedijski geografski leksikon Jugoslavije. Sarajevo: Svjetlost.
Reference[uredi | uredi kod]
- ↑ 1,0 1,1 „Odluka o zaštiti strogog prirodnog rezervata Prašuma Janj”. Službeni glasnik RS, br. 123/2012.. Pristupljeno 9. 10. 2021.
- ↑ Bosna i Hercegovina Državna komisija za saradnju sa UNESCO-m
- ↑ - Prašume Republike Srpske
- ↑ Prašuma Janj na listi UNESCO-a obogatila turističku ponudu BiH - akter.ba
- ↑ 5,0 5,1 Prašuma Janj: Nominacija za Listu svjetske baštine - www.rtrs.tv
- ↑ Bosna i Hercegovina Državna komisija za saradnju sa UNESCO-m
- ↑ Bukove šume svjetske baštine dobivaju nove članove(en)
- ↑ Strogi prirodni rezervat- Prašuma Janj - prasumajanj.com
