Vukan
Vukan je bio raški veliki župan i osnivač dinastije Vukanovića, koji je vladao od 1083. do oko 1112. godine.
Dukljanski kralj Bodin je uzeo Rašku, Bosnu i Hum i napravio ih običnim pokrajinama. Za namjesnike u Raškoj postavio je dva svoja dvorska župana Vukana i Marka. Tokom 1090. god. Bodin je pao u privremeno vizantijsko ropstvo pa je Bodinov ugled i značaj Duklje počeo da pada.
Sve aktivniji postaje raški župan Vukan, koji krajem XI veka vodi glavne borbe s Vizantijom. Poprište borbe je u glavnom zapadni dio Kosova, gde se Zvečan nalazio u srpskim, a Lipljan u vizantijskim rukama. Vukanovi upadi bili su ozbiljni i zadavali su brige prijestonici. Sam je car obilazio pogranična utvrđenja. Za Vukana se piše, da je strašan i o njegovim se napadama piše s grozom. Godine 1093. on je zauzeo i popalio važni Lipljan. To nagna cara da sam krene na granicu. Doznavši za carev dolazak, Vukan mu posla u Skoplje pismo s porukom, da je do sukoba došlo zbog izazivanja grčkih graničnih vlasti, a on da je lično spreman na lojalne susjedske odnose. Da to pokaže ponudio je caru taoce između svojih rođaka. Car se, čudnovato, zadovoljio tom izjavom i vratio se u Carigrad ne preduzevši nikakve druge mere.
Vukan je, prošavši neočekivano dobro, nastavio svoje akcije. Te godine kod Zvečana razbio je i vojsku dračkog zapovjednika, a careva sinovca Jovana Komnina, koja je krenula da ga smiri. Posle te pobjede, Vukanove su čete dolazile do Tetova, Skoplja i čak do Vranja, ne radi osvajanja, nego radi pljačke i iz ratničke obijesti. To izazva cara da iduće godine ponovo krene na Srbiju. Kad je stigao u Lipljan posla mu Vukan svoje poslanike nudeći ponovo mir i taoce. Car, zauzet dinastičkim spletkama u Carigradu i rđavim vestima s Dunava, pristade ponovo. Vukan ovog puta pođe lično kod cara sa svojom pratnjom rođaka i župana, kao pravi vladar. Tom prilikom predao je caru i tražene taoce, 20 ljudi, i svoja dva sinovca Uroša i Stevana Vukana.
U proljeće 1096. godine Balkanskim poluostrvom prošle su prve krstaške vojske. Stradale su sve balkanske zemlje sem Raške i Bosne. Raška je, sklonjena, ne bivši nikom na putu, ostala potpuno pošteđena. To je nesumnjivo pomoglo još više jačanju Vukanovu.
Godine 1105. Godine umro je kralj Bodin. Nakon toga dukljanska istorija je ispunjena krvavim smutnjama oko prijestola, u kojima se radi vlasti žrtvovalo sve. To koristi Vukan i definitivno diže Rašku iznad Duklje.
Vukan je s proljeća 1106. god. napao dračkog namjesnika i potukao ga je. Ali kad mu stiže vijest, da se car lično, po četvrti put, kreće prema Raškoj i da je na putu došao u Strumicu, on pribeže opet svom oprobanom sredstvu: požuri da pošalje poslanstvo i da ponovo ponudi taoce, sve kao znak svoje dobre volje. Car i ovog puta, ne želeći zapleta i da bi presjekao sve osnove za kakve veze Srba s opasnijim protivnicima, primi izvinjenje. Odnosi Raške i Vizantije postali su prijateljski. Nakon smrti župana Vukana, u Raškoj ga je naslijedio sinovac Uroš Vukanović.
Literatura[uredi | uredi kod]
- Georgije Ostrogorski, Prosveta Beograd, 1996 -Istorija Vizantije
- Vladimir Ćorović, Beograd, novembar 2001 - Istorija srpskog naroda
- Stanoje Stanojević, „Istorija srpskoga naroda“ (treće izdanje, reprint izdanja iz 1926), Beograd, 1989. ISBN 86-83639-01-0
- Božidar Ferjančić, „Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije II“ (fototipsko izdanje originala iz 1959), Beograd, 2007. ISBN 978-86-83883-08-0
- Andrija Veselinović Radoš Ljušić, „Srpske dinastije“ , Novi Sad, 2001. ISBN 86-83639-01-0
- Tibor Živković, „Portreti srpskih vladara (IX-XII)“ , Beograd, 2006. ISBN 86-17-13754-1