Utrka za Afriku

Utrka za Afriku je proces kolonijalne ekspanzije kojim su u drugoj polovini 19. veka zapadnoevropske sile ustanovile svoju vlast nad gotovo cjelokupnim afričkim kontinentom.

Iako su evropske sile, počevši od Portugala, ustanovile svoja prva uporišta na obalama Afrike još u 15. vijeku, ekspanzija u unutrašnjost je bila ograničena zbog cijelog niza klimatskih, političkih i vojnih razloga. Kolonizatori, za razliku od afričkih domorodaca, nisu razvili imunitet na razne tropske bolesti, odnosno nisu raspolagali dovoljnim snagama da suzbiju svaki malo žešći otpor domorodačkih plemana i država. Umjesto toga je kontrola nad afričkim obalama vršena posredno, pomoću obalnih tvrđava i mornaricom, odnosno prijateljskih raspoloženih plemena i država kojima su oružje i druga zapadna roba davala prednost u odnosu na suparnike. Unutrašnjost kontinenta je ostala neistražena.

Tek je industrijska revolucija, a s njom razvitak modernog oružja i medicine omogućio prvo zapadnim istraživačima, potom misionarima, a na kraju i vojskama da prodru u unutrašnjost afričkog kontinenta. Otkriće prostranog teritorija, velikih prirodnih bogatstava i stanovništva koje je bilo relativno lako pokoriti dalo je veliki poticaj za ekspanziju, pogotovo državama koje su bile inferiorne Britanskom Imperiju i koje je mamila mogućnost stvaranja velikog tržišta za proizvode domaće industrije. Taj je proces još u prvoj polovici 19. vijeka započela Francuska sa osvajanjem Alžira, iz čega se nastavilo širenje prema jugu kontinenta.

U drugoj polovici 19. vijeka su agresivno širenje započele novoujedinjene države Njemačka, Italija i Belgija. To je s vremenom natjeralo Britance, zabrinute za svoja dotadašanja uporišta u Južnoj Africi i moguće ugrožavanje strateških pomorskih ruta prema Indiji, također započnu s ubrzanom ekspanzijom, što je godine 1898. dovelo do spora s Francuskom koji umalo nije izazvao rat. Strah da bi burske republike mogle potpasti pod njemački uticaj je doveo do burskog rata čime je formalno završena Utrka za Afriku.

Time je cjelokupni afrički teritorij završio pod kontrolom zapadnih država, uz izuzetak Etiopije, koja će svoju nezavisnost izgubiti tek nakon abisinijskog rata 1935-36. godine.

Nezadovoljstvo Njemačke, a manjim dijelom i Italije, rezultatima Utrke za Afriku bilo je jednim od glavnih uzroka prvog, a kasnije i drugog svjetskog rata.