Stambeno-poslovna zgrada u ulici Mula Mustafe Bašeskije
Stambeno-poslovna zgrada u ulici Mula Mustafe Bašeskije broj 5, nekadašnja upravna zgrada Trgovačko-transportnog akcionarskog društva, nalazi se u opštini Centar u Sarajevu, Bosna i Hercegovina. Proglašena je za nacionalni spomenik BiH.[1] Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Martin Cherry, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović, Ljiljana Ševo (predsjedavajuća).
Historija[uredi | uredi kod]
Zgradu je projektovao 1900. god. Josip Vancaš. Izgrađena je tokom prve decenije XX vijeka, u završnoj fazi austrougarskog perioda. Predstavlja jedno od najranijih secesijskih ostvarenja u Sarajevu i Bosni i Hercegovini.[2].
Građena u vrijeme važenja novog Građevinskog reda za „Zemaljski glavni grad Sarajevo“ iz 1893. godine po kojem se vodilo računa o budućem izgledu grada. U pogledu građenja i primjene građevinskog materijala standardi su bili bliski tadašnjim evropskim standardima.[3].
Do Drugog svjetskog rata dva puta je mijenjala vlasnika, a 1949. god je nacionalizovana i postaje društvena svojina.
Opis[uredi | uredi kod]
Tlocrtna osnova zgrade je pravougaona osnova dimenzija 18,00 m x 13,00 m, a spratnost iznosi Sut+P+2+Potkrovlje.[4].
Južna fasada nosi dekorativni program izveden u maniru secesije. Fasada je simetrična – horizontalno podijeljena u dva nivoa – prizemni, lišen svake dekoracije i spratni koji je dekoriran. Prizemlje je uvučeno u odnosu na viši nivo zgrade. Na serklažu iznad izloga, nazire se natpis na njemačkome jeziku "LAGERHUIS".
U donjoj zoni fasadnoga platna ukrašeni su parapeti ispod prozorskih otvora i istaka (vertikalni pojas) koje odvajaju središnju plohu. Dekoracija sedam parapeta podrazumijeva ponavljanje istovjetnog floralnog motiva – struka grana sa jabučastim plodovima usmjerena prema tlu. Ornamentalna kompozicija koja se ponavlja dva puta i ukrašava dno istaka čine dva zasebna motiva – lira ukrašena floralnim prepletom i raskošna girlanda iznad. Dva motiva su povezana pozadinom koja podrazumijeva profilirane vertikalno postavljene linije. U gornjoj zoni dekoracija je nešto razvijenija. Istovjetni, dominantno floralni ornament - spojene girlande koje nose krug - ukrašava završetke prozorskih otvora (sa uvučenih fasadnih ploha). Polja između prozora su ukrašena sa dvije krilate zmije, spiralno prepletene oko štapa. Dominantni motiv dekorativnog programa su tri ljudske glave postavljene iznad prozora središnjeg fasadnog platna. Glave predstavljaju neko mitsko biće, a s obzirom na naglašenost krila moguće je pretpostaviti da je u pitanju Hermes.
Literatura[uredi | uredi kod]
- Alija Bejtić -Ulice i trgovi Sarajeva. Sarajevo: Muzej grada Sarajeva 1973. Godine
- Krzović, Ibrahim (2004). Arhitektura secesije u Bosni i Hercegovini. Kulturno naslijeđe, Sarajevo.
- Nedžad Kurto - Sarajevo 1492-1992, Oko, Sarajevo.
- B. Zlatar, M. Ganibegović, Š. Gavraović, V. Žujo. Sarajevo, ulice, trgovi, mostovi, parkovi i spomenici – općina Centar. Sarajevo: “Mediapress”, 2007.
- Jela Božić - Arhitekt Josip pl. Vancaš, Značaj i doprinos arhitekturi Sarajeva u periodu austrougarske uprave, doktorska disertacija, Sarajevo, 1989.
Reference[uredi | uredi kod]
- ↑ „Zgrada u ulici Mula Mustafe Bašeksije u Sarajevu”. Komisija za nacionalne spomenike. Pristupljeno 13. 9. 2018.
- ↑ „Nedžad Kurto: ARHITEKTURA BIH- Razvoj bosanskog stila”. Kulturno naslijeđe, Sarajevo. Pristupljeno 9. 2. 2017.
- ↑ „Borislav Spasojević: Arhitektura stambenih palata austrougarskog perioda u Sarajevu”. Sarajevo: Svjetlost, 1988.. Pristupljeno 9. 2. 2017.
- ↑ „Dizdar, Gorčin: Secesija i ‘bosanski slog’ – bosanski stil u arhitekturi”. Fondacija Mak Dizdar, objavljeno 07/12/2008.. Pristupljeno 9. 2. 2017.
