Kalaj dioksid – razlika između verzija
Prijeđi na navigaciju
Prijeđi na pretragu
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
r2 |
m . |
||
| Red 18: | Red 18: | ||
| Section2 = {{Chembox Properties-lat |
| Section2 = {{Chembox Properties-lat |
||
| Formula = SnO<sub>2</sub> |
| Formula = SnO<sub>2</sub> |
||
| MolarMass = 150,71 |
| MolarMass = 150,71 g/mol}- |
||
| Appearance = beli prah |
| Appearance = beli prah |
||
| Density = 6,95 |
| Density = 6,95 g/cm}-<sup>3</sup> |
||
| MeltingPt = 1630 ° |
| MeltingPt = 1630 °C}- |
||
| BoilingPt = 1800–1900 ° |
| BoilingPt = 1800–1900 °C}- |
||
| Solubility = nerastvoran je |
| Solubility = nerastvoran je |
||
| pKa = |
| pKa = |
||
| Red 29: | Red 29: | ||
| Section3 = {{Chembox Structure-lat |
| Section3 = {{Chembox Structure-lat |
||
| CrystalStruct = [[Titanijum dioksid|Rutil]] ([[Tetragonalna kristalna sistema|tetragonalna]]), [[Pirsonov simbol|tP6]] |
| CrystalStruct = [[Titanijum dioksid|Rutil]] ([[Tetragonalna kristalna sistema|tetragonalna]]), [[Pirsonov simbol|tP6]] |
||
| SpaceGroup = |
| SpaceGroup = ''P''4<sub>2</sub>/''mnm'', No. 136}- |
||
| Coordination = Oktaedralna ( |
| Coordination = Oktaedralna (Sn}-<sup>IV</sup>); trigonalno planarna (O<sup>2–</sup>) |
||
| LattConst_a = |
| LattConst_a = |
||
| LattConst_c = |
| LattConst_c = |
||
| Red 40: | Red 40: | ||
}} |
}} |
||
| Section7 = {{Chembox Hazards-lat |
| Section7 = {{Chembox Hazards-lat |
||
| ExternalMSDS = [http://www.inchem.org/documents/icsc/icsc/eics0954.htm |
| ExternalMSDS = [http://www.inchem.org/documents/icsc/icsc/eics0954.htm ICSC}- 0954] |
||
| EUIndex = Nije na listi |
| EUIndex = Nije na listi |
||
| EUClass = |
| EUClass = |
||
| Red 60: | Red 60: | ||
}} |
}} |
||
}} |
}} |
||
'''[[Kalaj]] dioksid''' je [[Neorganska hemija|neorgansko jedinjenje]] sa [[hemijska formula|formulom]] ''' |
'''[[Kalaj]] dioksid''' je [[Neorganska hemija|neorgansko jedinjenje]] sa [[hemijska formula|formulom]] '''SnO}-<sub>2</sub>'''. Mineralna forma SnO}-<sub>2</sub> se naziva [[kalaj dioksid|kasiterit]], i ona je glavna [[ruda]] [[kalaj]]a.<ref name = "Greenwood">{{Greenwood&Earnshaw1st|pages=447–48}}</ref> Ovaj [[oksid]] kalaja je najvažnija sirovina u hemiji kalaja. Ova bezbojna, [[dijamagnetizam|dijamagnetična]] čvrsta materija je [[Amfoternost|amfoterna]]. |
||
== Struktura == |
== Struktura == |
||
On formira kristale sa [[titanijum dioksid|rutilnom]] strukturom, u kojoj su atomi kalaja [[6-Koordinatno jedinjenje|6-koordinatni]] a atomi kiseonika tri koordinatni.<ref name = "Greenwood"/> |
On formira kristale sa [[titanijum dioksid|rutilnom]] strukturom, u kojoj su atomi kalaja [[6-Koordinatno jedinjenje|6-koordinatni]] a atomi kiseonika tri koordinatni.<ref name = "Greenwood"/> SnO}-<sub>2</sub> se obično smatra [[n-tip poluprovodnik|poluprovodnikom n-tipa]] koji je deficitaran u kiseoniku.<ref>Solid State Chemistry: An Introduction Lesley Smart, Elaine A. Moore (2005) CRC Press ISBN 0-7487-7516-1}-</ref> [[Hidrat]]ne forme SnO}-<sub>2</sub> se nazivaju kalajnom kiselinom.<ref name = "Wiberg&Holleman">{{Holleman&Wiberg}}</ref> |
||
== Priprema == |
== Priprema == |
||
Kalaj dioksid se prirodno javlja. On se prečišćava redukcijom do metala i naknadnim sagorevanjem u vazduhu.<ref name = "Wiberg&Holleman"/> Godišnja proizvodnja je oko 10 kilotona.<ref name = "Wiberg&Holleman"/> |
Kalaj dioksid se prirodno javlja. On se prečišćava redukcijom do metala i naknadnim sagorevanjem u vazduhu.<ref name = "Wiberg&Holleman"/> Godišnja proizvodnja je oko 10 kilotona.<ref name = "Wiberg&Holleman"/> SnO}-<sub>2</sub> se industrijski redukuje do metala ugljenikom na 1200-1300 °C}-.<ref>''Tin: Inorganic chemistry'',J L Wardell, Encyclopedia of Inorganic Chemistry ed R. Bruce King, John Wiley & Son Ltd., (1995) ISBN 0-471-93620-0}-</ref> |
||
== Amfoternost == |
== Amfoternost == |
||
Mada je |
Mada je SnO}-<sub>2</sub> nerastvoran u vodi, on je [[amfoternost|amfoteran]] oksid. Ruda kasiterit se teško rastvara u kiselinama i bazama.<ref name = "Sherwood">''Inorganic & Theoretical chemistry'', F. Sherwood Taylor, Heineman, 6th Edition (1942)}-</ref> Halogene kiseline napadaju SnO}-<sub>2</sub> i formiraju heksahalostanate,<ref>Donaldson & Grimes in Chemistry of tin ed. P.G. Harrison Blackie (1989)}-</ref> kao što je [SnI}-<sub>6</sub>]<sup>2-</sup>, mada proces može da bude dugotrajan.<ref>{{cite journal| title = The Action Of Hydriodic Acid On Stannic Oxide |last= Caley|first=Earle R.|journal = J. Am. Chem. Soc.|year = 1932| volume =54 | issue = 8| pages = 3240–3243|doi = 10.1021/ja01347a028}}</ref> |
||
: |
:SnO<sub>2</sub> + 6 HI → H<sub>2</sub>SnI<sub>6</sub> + 2 H<sub>2</sub>O}- |
||
Slično tome, |
Slično tome, SnO}-<sub>2</sub> se rastvara u sumpornoj kiselini dajući sulfat:<ref name = "Wiberg&Holleman"/> |
||
: |
:SnO<sub>2</sub> + 2 H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> → Sn(SO<sub>4</sub>)<sub>2</sub> + 2 H<sub>2</sub>O}- |
||
SnO}-<sub>2</sub> se rastvara u jakim bazama formirajući stanate, čija nominalna formula je Na<sub>2</sub>SnO<sub>3</sub>}-.<ref name = "Wiberg&Holleman"/> |
|||
== Reference == |
== Reference == |
||
Verzija na datum 11 april 2014 u 10:09
| Kalaj dioksid | |||
|---|---|---|---|
| |||
| |||
| IUPAC ime |
| ||
| Drugi nazivi | Stani oksid Kalaj(IV) oksid Kalajni cvet kasiterit | ||
| Identifikacija | |||
| CAS registarski broj | 18282-10-5  , 13472-47-4 (hydrate) | ||
| EINECS broj | |||
| RTECS registarski broj toksičnosti | XQ4000000 | ||
| Svojstva | |||
| Molekulska formula | SnO2 | ||
| Molarna masa | 150,71 g/mol}- | ||
| Agregatno stanje | beli prah | ||
| Gustina | 6,95 g/cm}-3 | ||
| Tačka topljenja |
1630 °C}- | ||
| Tačka ključanja |
1800–1900 °C}- | ||
| Rastvorljivost u vodi | nerastvoran je | ||
| Indeks prelamanja (nD) | 2,006 | ||
| Struktura | |||
| Kristalna rešetka/struktura | Rutil (tetragonalna), tP6 | ||
| Kristalografska grupa | P42/mnm, No. 136}- | ||
| Geometrija molekula | Oktaedralna (Sn}-IV); trigonalno planarna (O2–) | ||
| Opasnost | |||
| Podaci o bezbednosti prilikom rukovanja (MSDS) | ICSC}- 0954 | ||
| EU-indeks | Nije na listi | ||
| NFPA 704 |
 0
2
0
| ||
| Tačka paljenja | nezapaljiv | ||
| Srodna jedinjenja | |||
| Drugi anjoni | Kalaj disulfid | ||
| Drugi katjoni | Ugljen dioksid Silicijum dioksid Titan dioksid Germanijum dioksid Cirkonijum dioksid Hafnijum dioksid Olovo dioksid | ||
| Srodna supstance: oksidi kalaja | Kalaj(II) oksid | ||
|
Ukoliko nije drugačije napomenuto, podaci se odnose na standardno stanje (25 °C, 100 kPa) materijala | |||
| Infobox references | |||
Kalaj dioksid je neorgansko jedinjenje sa formulom SnO}-2. Mineralna forma SnO}-2 se naziva kasiterit, i ona je glavna ruda kalaja.[1] Ovaj oksid kalaja je najvažnija sirovina u hemiji kalaja. Ova bezbojna, dijamagnetična čvrsta materija je amfoterna.
Struktura
On formira kristale sa rutilnom strukturom, u kojoj su atomi kalaja 6-koordinatni a atomi kiseonika tri koordinatni.[1] SnO}-2 se obično smatra poluprovodnikom n-tipa koji je deficitaran u kiseoniku.[2] Hidratne forme SnO}-2 se nazivaju kalajnom kiselinom.[3]
Priprema
Kalaj dioksid se prirodno javlja. On se prečišćava redukcijom do metala i naknadnim sagorevanjem u vazduhu.[3] Godišnja proizvodnja je oko 10 kilotona.[3] SnO}-2 se industrijski redukuje do metala ugljenikom na 1200-1300 °C}-.[4]
Amfoternost
Mada je SnO}-2 nerastvoran u vodi, on je amfoteran oksid. Ruda kasiterit se teško rastvara u kiselinama i bazama.[5] Halogene kiseline napadaju SnO}-2 i formiraju heksahalostanate,[6] kao što je [SnI}-6]2-, mada proces može da bude dugotrajan.[7]
- SnO2 + 6 HI → H2SnI6 + 2 H2O}-
Slično tome, SnO}-2 se rastvara u sumpornoj kiselini dajući sulfat:[3]
- SnO2 + 2 H2SO4 → Sn(SO4)2 + 2 H2O}-
SnO}-2 se rastvara u jakim bazama formirajući stanate, čija nominalna formula je Na2SnO3}-.[3]
Reference
- ↑ 1,0 1,1 Greenwood, Norman N.; Earnshaw, A. (1984). Chemistry of the Elements. Oxford: Pergamon. str. 447–48. DOI:10.1002/crat.2170200510. ISBN 0-08-022057-6.
- ↑ Solid State Chemistry: An Introduction Lesley Smart, Elaine A. Moore (2005) CRC Press ISBN 0-7487-7516-1}-
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Holleman A. F., Wiberg E. (2001). Inorganic Chemistry (1st edition izd.). San Diego: Academic Press. ISBN 0-12-352651-5.
- ↑ Tin: Inorganic chemistry,J L Wardell, Encyclopedia of Inorganic Chemistry ed R. Bruce King, John Wiley & Son Ltd., (1995) ISBN 0-471-93620-0}-
- ↑ Inorganic & Theoretical chemistry, F. Sherwood Taylor, Heineman, 6th Edition (1942)}-
- ↑ Donaldson & Grimes in Chemistry of tin ed. P.G. Harrison Blackie (1989)}-
- ↑ Caley, Earle R. (1932). „The Action Of Hydriodic Acid On Stannic Oxide”. J. Am. Chem. Soc. 54 (8): 3240–3243. DOI:10.1021/ja01347a028.
