Morfološka klasifikacija galaksija
Astronomi dele galaksije prema njihovom obliku (eliptične, spiralne i premošćene spiralne galaksije) i dalje prema osobinama pojedinačne vrste (zakrivljenost spirale, broja krakova i sl.). Sistem za klasifikaciju galaksija se naziva Hablov viljuškasti dijagram.
Hablov dijagram (ili Hablova sekvenca) je klasifikacija galaksija koju je razvio Edvin Habl 1925. godine. Takođe se naziva „viljuškasta klasifikacija“ zbog svog izgleda (kao zvučna viljuška)
Hablov dijagram počinje sa leve strane sa eliptičnim galaksijama. Eliptične galaksije se obeležavaju od E0 do E7. „E“ znači „eliptična“, dok broj označava koliko je „ovalna“ galaksija, gde je 0 loptasta galaksija a 7 galaksija u obliku diska. Tehnički, broj u oznaci je deset puta eliptičnost galaksije. Tako, na primer, galaksija E7 ima eliptičnost od 0,7.
Nakon eliptičnih galaksija dijagram se deli u dve grane. Na gornjoj grani su spiralne galaksije. Grana počinje sa „S0“, tzv. lentikularne galaksije. "S" znači „spiralna“ a "0" znači „galaksija bez krakova“. Na istoj grani se nalaze još četiri tipa spiralnih galaksija koje imaju krakove, "Sa" do "Sd". "S" takođe znači „spiralna“, a malo slovo označava koliko su rašireni krakovi:
- Sa – tesni kraci i svetao centralni disk
- Sb – bolje definisani kraci nego kod Sa
- Sc – mnogo širi kraci nego kod Sb
- Sd – veoma širkoki kraci, najveći deo sjaja je u kracima a ne u centralnom disku
Na donjoj grani dijagrama su premošćene (prečkaste) spiralne galaksije sa oznakama SBa do SBc. Ova grana počinje sa SB0 galaksijama praćeno brojem koji pokazuje koliko je „most“ (prečka) definisan. Nakon toga nastavljaju SB galaksije sa dodatim malim slovima koja imaju sledeća značenja:
- SBa – svetao centar i uski kraci
- SBb – šire i bolje definisani kraci nego kod Sba galaksije
- SBc – još širi kraci i mnogo manje jasan centralni deo galaksije
Za našu galaksiju, Mlečni put, se veruje da je SBb galaksija.
Hablov dijagram nema nikakve veze sa evolucijom galaksija. Naime, S0 galaksije se ne dele u dve grupe (spiralne i premošćene), niti spiralne galaksije evoluiraju u eliptične. Zapravo, veruje se da su eliptične galaksije starije od spiralnih.
Osim navedenih, postoje i nepravilne galaksije - Irr-I, koje imaju spiralnu strukturu deformisanu na neki način, i Irr-II, koje ne spadaju ni u jednu drugu kategoriju.
| Tip galaksije | Masa (broj masa Sunca) |
Svetloća (broj svetloća Sunca) |
prečnik (kpc) | Procenat posmatranih galaksija |
|---|---|---|---|---|
| Spiralne / Premošćene |
109 do 1011 | 108 do 1010 | 5-250 | 77% |
| Eliptične | 105 do 1013 | 105 do 1011 | 1-205 | 20% |
| Nepravilne | 108 do 1010 | 107 do 109 | 1-10 | 3% |
- Galaxies and the Universe - Upoznavanje sa klasifikacijom galaksija
- Near-Infrared Galaxy Morphology Atlas, T. H. Džeret
- The Spitzer Infrared Nearby Galaxies Survey (SINGS) Hubble Tuning-Fork Arhivirano 2008-03-09 na Wayback Machine-u, SINGS[mrtav link] Špicer Naučni Projkat Svemirskog Teleskopske Zaostavštine (Spitzer Space Telescope Legacy Science Project)