Krevetna stenica
| Krevetna stenica | |
|---|---|
| |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | Animalia |
| Koljeno: | Arthropoda |
| Razred: | Insecta |
| Red: | Hemiptera |
| Podred: | Heteroptera |
| Infrared: | Cimicomorpha |
| Natporodica: | Cimicoidea |
| Porodica: | Cimicidae |
Krevetna stenica (lat. Cimex lectulartus), je vrsta kućne stenice koja pripada podfamiliji (lat. Cimicinae).[1] Ona je kosmopolitski insekt koji parazitira hraneći se krvlju čoveka, mačke, psa, i drugih domaćih životinja, ali i krvlju zeca, glodara (pacova i miševa) i raznih ptica. Krevetna stenica najaktivnija je noću kada izlazi iz svojih staništa (kreveta, dušeka i drugog nameštaja) i usnim aparatom za bodenje sisa, krv domaćina.[2]
Na mestu uboda na koži domaćina, ona svojim izlučevinama stvara lokalnu reakciju u vidu crvenila praćenog svrabom. Krevetna stenica može biti jedan od vektora (prenosioca) i izazivača zaraznih bolesti.[3]
Raprostranjenost i staništa[uredi | uredi kod]
Krevetna stenica je insekt koji nije sposobna da leti već živi kao ektoparazit sisara i ptica hraneći se njihovom krvlju. Krevetne stenice rasprostranjene su na svim kontinentima osim Antarktika. Češće su u tropskim i umerenim staništima jer su osetljive na temperaturu, koja se kreću ispod 13-15°S. Uglavnom vole suva i topla staništa grubih površina, gde se nagomilavaju u vidu grozdova.
Karakteristike[uredi | uredi kod]
Krevetne stenice su najaktivnije u noćnim satima kada nema vibracija i spoljašnjeg osvetljenja. Najčešće ih privlači izdahnuti ugljen-dioksid (koji eliminišu iz organizma, preko disajnih puteva, čovek i drugi sisari) i koža domaćina, iz koje sisaju krv.
U genetskom kodu krevetne stenice ugrađena je spsobnost insekta da registruje razliku između količine ugljen-dioksida koju neka osoba ispušta tokom sna za ili u budnom stanju. Zato u budnom stanju stenica nikad ne ujeda čoveka.
Kućna stenica može biti uzrok brojnih zdravstvenih problema, uključujući osip na koži, alergijske reakcije, i psihološke simptome.[4]
Građa[uredi | uredi kod]
Celo telo krevetne stenice pokriveno je dlačicama. Glava je mala i na njoj se nalaze ispupčene i dobro razvijene oči kao i antene (imaju 4 članka). Usni aparat je prilagođen za bodenje i sisanje pomoću rilice. Prednja krila su u vidu veoma redukovanih polukrilaca (lat. hemielitre), dok zadnja krila ne postoje. Tri para nogu sastoji se od po 6 članaka. Trbušni deo je ovalnog oblika i sastoji se od 8 segmenata.
Razmnožavanje[uredi | uredi kod]
Ženka polaže, na razna mesta, i do pet jaja dnevno, ili ukupno oko 200 jaja. Iz jajeta, u zavisnosti od okolne temperature, izležu se larve, male kućne stenice, nakon 5-22 dana. Nakon petog presvlačenja polno sazreva.
Životni ciklus[uredi | uredi kod]
Larva u proseku, u jednom sisanju, usisa 5 mg, a ženka oko 7 mg krvi. Stenica najčešće bode noću a proces sisanja krvi traje u proseku 10 minuta.
Kućna stenica u proseku živi do godinu dana, a glad podnosi i do 6 meseci.
Infestacija[uredi | uredi kod]
Stenice se mogu zaraziti sa najmanje 28 ljudskih patogena, među kojima su pronađeni Meticilin rezistentni stafilokokus aureus (MRSA),[5] i Vankomicin rezistentan enterokokus (VRE).[6] Brojne studije nisu pouzdano utvrdila da je ovaj insekt u stanju da prenese ove patogene na ljude,[7] a niz kožnih manifestacija koja stenica izaziva su bez vidljivih efekata na stvorenim plikovima.[8]
- Otkrivanje
Dijagnoza infestacije postavlja se na osnovu pronalaženja krevetnih stenica u kući, ili na mestu privremenog boravka obolele osobe sa karakteristističnim kožnim promenama,[4] Na infestiranom prostoru otkrivaju se različiti razvojni oblici ili fleke na nameštaju od njihovog fecesa.
- Suzbijanje
Sprečavanje infestacije podrazumeva eliminaciju insekata u životnoj sredini primenom odgovarajućih insekticida.[4] Uništavanje stenica je složen proces koji zahteva primenu pored tretmana pesticidima i mehaničke mere poput usisavanja, tretman toplotom itd. Poseban problem predstavlja činjenica da su stenice tokom godina razvile rezistentnost na određene pesticide, što zahteva češće ponavljanje zaprašivanja različitim preparatima.
Najefikasniji način eliminacije u naseljenim objektima je toplotni tretman. Objekat se specijalnim grejalicama i ventilatorima zagreje na nekih 50 stepeni i ta se temperatura održava 4-6 sati. Toplota preko 42 C eliminiše sve stadijume života stenica, od jaja do odraslih insekata. Jedina restrikcija je to sto se iz naseljenog objekta moraju ukloniti predmeti osetljivi na visoke temperature.
Stenice su u današnje vreme rezistentne na DDT, koji je uz to i zabranjen u mnogim zemljama. Pored pesticidnog spreja i praha može se koristiti i detaljno i frekventno usisavanje koje pomaže u fizičkoj eliminaciji jaja i odraslih insekata.
Izvori[uredi | uredi kod]
- ↑ Matoničkin, I, Habdija, I, Primc - Habdija, B. Beskralješnjaci - bilogija nižih avertebrata, Školska knjiga, Zagreb, 1998.
- ↑ Reinhardt, Klaus; Siva-Jothy, Michael T. (Jan 2007). "Biology of the Bed Bugs (Cimicidae)". Annual Review of Entomology 52: 351–374. doi:10.1146/annurev.ento.52.040306.133913. PMID 16968204. Archived from the original on 5 July 2010. Retrieved 26 May 2010.
- ↑ Goddard, J; deShazo, R (1 April 2009). "Bed bugs (Cimex lectularius) and clinical consequences of their bites". JAMA: the Journal of the American Medical Association 301 (13): 1358–66.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Doggett SL, Russell R (November 2009). „Bed bugs – What the GP needs to know”. Aust Fam Physician 38 (11): 880–4. PMID 19893834.
- ↑ Melnick, Meredith (2011-05-12). „Study: Bedbugs May Carry MRSA; Germ Transmission Unclear | TIME.com”. Healthland.time.com. Pristupljeno 27.5.2014.
- ↑ „Do Bedbugs Spread MRSA and VRE?”. Webmd.com. 2011-05-11. Pristupljeno 27.5.2014.
- ↑ Kolb, A., et al. "Bedbugs." Dermatologic Therapy 22.4 (2009): 347–352. CAB Abstracts. EBSCO. Web. 5 December 2010.
- ↑ James, William D.; Berger, Timothy G. (2006). Andrews' Diseases of the Skin: clinical Dermatology. Saunders Elsevier. ISBN 0-7216-2921-0.
Literatura[uredi | uredi kod]
- Krunić, M Zoologija invertebrata 1, Naučna knjiga, Beograd, 1977.
- Krunić, M Zoologija invertebrata 2, Naučna knjiga, Beograd, 1979.
- Mariček, Magdalena, Ćurčić, B, Radović, I. Specijalna zoologija, Naučna knjiga, Beograd, 1986.
- Biblioteka Planeta Zemlja i život na njoj, Čovek i životinjski svet, ZUNS i Srpsko biološko društvo, Beograd, 1987.
- Dogelj, V,A: Zoologija beskičmenjaka, Naučna knjiga, beograd, 1971.
- Marcon, E, Mongini, M. Sve životinje sveta, IRO Vuk Karadžić, Beograd, 1986.
- Petrov, Brigita, Radović, I,Miličić, Dragana, Petrov, I, Opšta i sistematska zoologija (praktikum), Biološki fakultet, Beograd, 2000
- Radović, I, Petrov, Brigita. Raznovrsnost života 1 - struktura i funkcija, Biološki fakultet Beograd i Stylos Novi Sad, Beograd, 2001.
- Ratajac, Ružica Zoologija za studente Poljoprivrednog fakulteta, PMF u Novom Sadu i MP Stylos Novi Sad, 1995.
Vanjske veze[uredi | uredi kod]
- Hoja informativa sobre chinches de la Universidad de Kentucky Arhivirano 2005-12-21 na Wayback Machine-u
- Universidad de Sidney y Departamento de Entomología Médica del Hospital Westmead - Página web sobre chinches Arhivirano 2009-06-28 na Wayback Machine-u
- Sobre chinches de la Universidad de Florida. Página web de criaturas destacadas
- Pollack, Richard; Alpert, Gary (2005). „Bedbugs: Biology and Management”. Harvard School of Public Health. Arhivirano iz originala na datum 20 June 2010. Pristupljeno 2010-06-21.
- National Geographic segment on Bed bugs na YouTube
- Bed Bug Fact Sheet highlights prevention tips as well as information on habits, habitat and health threats
- "Vector surveillance and control: Bed bug fact sheet" Arhivirano 2010-08-12 na Wayback Machine-u NYC Department of Health and Mental Hygiene 12 January 2008
- Understanding and Controlling Bed Bugs – National Pesticide Information Center
- CISR: Center for Invasive Species Research More information on Bed Bugs, with lots of photos and video
- EPA bedbugs information page