Crkva svetog Ilije Proroka u Maglaju
Crkva Svetog Ilije Proroka u Maglaju je crkva Srpske pravoslavne crkve, Mitropolija dabrobosanska. Nalazi se u novom dijelu Maglaja, na lijevoj obali rijeke Bosne. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika na sjednici održanoj 4. do . februara 2013. godine donijela je odluku da se konak proglasi za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Ovu odluku Komisija donijelo je u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Martin Chgerry, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović, Ljiljana Ševo (predsjedavajuća).[1]
Maglajska parohija osnovana je rješenjem Mitropolije dabrobosanske u Sarajevu 1883. g. Izgradnja crkve započeta je 1906. godine i trajala je do 1908. godine kad je crkva i osvećena. Izgrađena je u duhu historicizma, uz primjenu generalnih elemenata vizantijske srednjovjekovne arhitekture, koja je karakteristična za sakralne objekte pravoslavne provinijencije sa kraja XIX i početka XX vijeka. U toku ratnih dejstava od 1992. do 1995. godine crkva je granatiranjem i paljenjem znatno devastirana. Zvonik je u gornjem dijelu bio urušen a krovna konstrukcija spaljena. Preostali zidovi su se urušili usljed utjecaja atmosferalija.
Rehabilitacija crkve započeta je prvom polovinom 2003. godine, i trajala je do 30. septembra 2007. godine. Radovi na rekonstruciji objekta rađeni su prema dokumentaciji Glavnog projekta Rekonstrukcija-sanacija Pravoslavne crkve Sv. Proroka Ilije u Maglaju iz 2003. godin urađenoj od strane FABING Sarajevo. Izradi ovog projekta predhodio je projekat konzervatorsko-restauratorskih radova kojeg je izradio Zavod za zaštitu spomenika u sastavu Federalnog ministarstva kulture i sporta, na osnovu kojeg je utvrđeno da je crkva gabaritima i izgledom ponovila izgled crkve iz 1906-1908.
Crkva pripada tipu jednobrodne zasvođene građevine koja ima bočne pjevnice, zvonik na zapadnoj strani i apsidu na istočnoj strani. orijentisana dužom stranom u pravcu istok-zapad i ima pravougaonu osnovu dimenzija 11,0 x 15,1 m (dužina mjerena sa apsidom). Zidovi crkve izrađeni su od kamena i opeke. Na crkvi postoje dva portala.
Unutrašnji prostor crkve čine: priprata iznad koje se nalazi galerija, zatim molitveni prostor (naos) i oltarski prostor koji je smješten u apsidi.
Centralni dio crkve je zasvođen i natkriven dvovodnim krovom. Pjevnice i apsida su prekrivene zasebnim poligonalnim krovovima. Komplet krovna konstrukcija izrađena je od drveta a krovni pokrivač od bakrenog lima.
U osovini crkve, na njenom zapadnom pročelju, nalazi se zvonik kvadratne osnove 2,4x2,4 m. i visine 17,5 m. koji je postavljen na četiri masivna stuba. Zidovi zvonika su izrađeni od opeke čija debljina iznosi 85 cm. Kupola je postavljena na vitki, osmostrani tambur. Krov zvonika je prekriven plitkom kupolom koja je izrađena od drveta, a prekrivena je bakrenim limom. U dijelu zvonika koji ima oktogonalnu osnovu smješteno je zvono, a na svim oktogonalnim stranama nalazi se po jedan prozorski otvor sa žaluzinama koji se lučno završava. Visina zvonika do tjemena kupole iznosi cca 14,40 m, a krst na vrhu crkve koji je izrađen od kovanog željeza je visine 2,00 m. Na zapadnom zidu zvonika, iznad drvenog portala, smještena je bifora iznad koje se nalazi kružno zatvoreno udubljenje. Ukrasni luk iznad bifore kao i kružno udubljenje profilisani su plitkom geometrijskom plastikom u fasadnom malteru.
Ikonostas crkve izradio je Zdravko Popović iz Banje Luke tokom 2007., a ikone ikonopisac i freskopisac Goran Pešić. Ram ikonostasa je izrađen od drveta. Na ram su pričvršćene ikone rađene na lesonitu sa predstavama različitih scena. U kompozicionom pogledu raspored ikona na ikonostasnoj pregradi se može podijeliti na dvije horizontalne cijeline.
Svod crkve je tokom 2007. i 2008. godine oslikan. Oslikavanje je radio Goran Pešić, ikonopisac i freskopisac iz Istoka (Srbija, Metohija). Do 2012. godine oslikan je prostor apside i naosa crkve.
- ↑ „Crkva Svetog Ilije Proroka u Maglaju”. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine. Arhivirano iz originala na datum 2020-07-09. Pristupljeno 15. 10. 2018.
