Brutalizam
Brutalizam je arhitektonski stil u modernoj arhitekturi koji se pojavio sredinom dvadesetog veka, djelimično s ciljem da nadomjesti razaranja u urbanim sredinama nakon Drugog svetskog rata. Ime je dobio po francuskom izrazu za tzv. grubi beton – beton brut. Brzo se nametnuo kao radikalan moderan stil, koji je promovisao snažne linije i funkcionalno odstupanje od ornamentalnosti, odnosno bilo kakvih ukrasnih detalja. Osnovna ideja ovog stila leži u funkcionalnosti.[1]
Najpoznatiji objekat brutalističke arhitekture je kanadski kompleks Habitat 67, sačinjen od 354 identična betonska oblika, složena u različitim varijacijama.[2]
Prisutnost brutalne arhitekture u Jugoslaviji vezana je ekonomskim razlozima. Tražilo se od projektanata da građevine služe svrsi, da budu funkcionalne i optimalno ekonomične. Primjena natur-betona odgovarala je svim tim zahtjevima. [3]
Jedna od najprepoznatljivijih građevina Beograda takođe je urađena u ovom stilu – Geneks kula, odnosno Zapadna kapija Beograda. Ostali poznati objekti kod kojih je natur beton primijenjen kao primarni materijal u estetskoj artikulaciji su: [4]
- Motel Mlinarev sin u Arilju arhitekte Mihajla Mitrovića
- Zgrada urbanističkog zavoda u Beogradu arhitekte Branislava Jovina[5]
- Mostarska petlja u Beogradu arhitekte Branislava Jovina
- Skenderija u Sarajevu Živorada Jankovića i Halida Muhasilovića
- Zgrada RTV u Sarajevu
- Richterovi neboderi u Zagrebu
- Telekomunikacioni centar Skoplje arhitekte Janka Konstantinova
Brutalistički objekti, kao posebna vrsta graditeljskog naslijeđa ugrožena je ne samo na prostoru nekadašnje Jugoslavije, već i na svjetskom nivou. Postoje brojni apeli za potpisivanje peticija za zaštitu objekata koji su ugroženi čak i ako su dio svjetske graditeljske baštine. Prijeti im različit nivo destrukcije, pa čak i rušenje. To su objekti svjetski priznatih i istaknutih arhitekata poput Louis Kahna, Pier Luigi Nervija, Paul Rudolpha itd. Formirana su udruženja koje se bave zaštitom naslijeđa 20. stoljeća, poput Docomomo International, a otvorena je i podružnica za Bosnu i Hercegovinu. Njemački muzej za arhitekturu (Deutsches Architekturmuseum -DAM) i Wüstenrot fondacija formirali su bazu podataka ugroženih brutalističkih objekata. Na toj listi se nalazi i KSC Skenderija, jer je u jednom trenutku bilo govora i o njegovom rušenju. Poznati objekti brutalističke arhitekture, Robin Hood, Gardens Alison i Peter Smithsona su unatoč intervencijama i apelima svjetske arhitektonske zajednice srušeni 2017. godine.[6]
- Enciklopedija Moderne Arhitekture (org.Knaurs Laxikon der modernen Architektur) Herausgegeben von Gerd Hatje, 1970
- ↑ BRUTALISM:ONLINE, Brutalizam
- ↑ Šta je to brutalna arhitektura
- ↑ Brutalni i moderni beton Jugoslavije
- ↑ Razgovor o brutalizmu - Razgovor sa arhitektom Ljupkom Ćurčićem
- ↑ „Modernistička mapa Beograda”. Arhivirano iz originala na datum 2018-06-23. Pristupljeno 2018-07-03.
- ↑ „Lejla Kreševljaković: Brutalizam u arhitekturi Bosne i Hercegovine”. Univerzitet Sarajevu – Arhitektonski fakultet, 2022.. Pristupljeno 13. 4. 2024.
