Japodski ornamenti

Japodski ornamenti, pored forme, su osnovno sredstvo izražavanja primjenjene japodske umjetnosti. Razlikuju se dvije komponente koje potiču iz dva izvora.

Plastična dekoracija

Jedna uključuje plastičnu dekoraciju ostvarenu na način da se preciznim udarcima iznutra na površini bronzanog lima izrađuju okrugle izbočine različitih prečnika (od pola milimetra do 1 centimetra) koje se kombinuju u jednostavne trake, frizove i metope. Ima ih na starijim primjercima japodskih kopči za pojas, širokih brončanih narukvica, privjesaka i japodskih kapa. Ova komponenta je ušla u japodsku umjetnost zajedno s nekim drugim elementima, kao dio kulture polja s urnam, još u vrijeme etničkog formiranja Japoda, na prelazu iz drugog u prvi milenijum p.n.e.

Urezivanje linija

Druga komponenta japodskih ornamenata uključuje ukrase ostvarene finim urezivanjem tankih linija u površinu bronzanih predmeta.

Dekoracija na japodskim sepulkralnim objektima izvedena je tako da je na uglačanoj (možda brušenoj) površini kamena prethodno oštrim alatom izvučena vrlo tankim linijama skica slike, a zatim je urezana, zapravo udubljena konačnim linijama širokim 3-5 mm. Ovakva obrada najviše se približava graviranju u zavisnosti od drvorezbarske tehnike i vjerovatno su ukrasi izrađeni drvorezbarskim alatom, koji je bio sasvim dovoljan za rad na kamenu kakav je bihacit. Za izradu pojedinih detalja upotrebljavan je šestar, razne vrste dlijeta, alat olučastog sječiva koji se danas naziva"dubač", čekić i nož.

Motivi su jednostavni krugovi, snopovi paralelnih linija, cik-cak linije, redovi šrafiranih trouglova i tzv. lažna spirala napravljena naizmjeničnim koncentričnim krugovima i njihovim tangentama. Ovom tehnikom ukrašavaju se razni predmeti — fibule, kopče za pojas, privjesci, metalni ukrasi za pletenice. Na nekim primjercima metalnih kapa ovi urezani ukrasi su u kombinaciji s plastičnim. Sami po sebi ovi jednostavno urezani motivi su univerzalni u umjetnosti bronzanog i željeznog doba. U japodskoj umjetnosti oni čine unutar balkansku komponentu, uticaj ili odraz zapadnobalkanskog dekorativnog stila.

Vrste

Na japodskim urnama sporedne, ali ipak istaknute, površine ukrašene su prvenstveno pleterom ili prepletom. U japodskom stvaralaštvu bio je preuzet iz grčko-etrurskog izvora i primijenjen u dekoraciji sepulkralnih objekata. Kao ukras rezervisan za sepulkralne objekte najvišeg ranga, osim dekorativnog, imao je i neko simbolično značenje na objektima čiji su naručioci prvenstveno pripadnici vodećeg društvenog sloja.

Pojedinačno se pojavljuje ornament vertikalno postavljenih polukrugova (ili krugova) od kojih ide tangentna linija koja ne dodiruje susjedni polukrug. Na nekim japodskim objektima od jantara i bronze nalazi se ornament dvostrukih kružića povezan dvostrukim tangentnim linijama.

Prisutan je i okvir od nekoliko horizontalnih linija, čiju središnju prugu ispunjava meandroidni, beskonačni ornament izduženih, otvorenih i povezanih rombova s krugom u središtu. Centralni kružić unekoliko podsjeća na "oko" prepleta.

Koncentrični krugovi i linija sa poprečnim urezima, možda predstavljaju simbol sunca, što znači da u sebi nose dublji simbolički sadržaj, a ne samo ornament.

Šestokrake i rozete sa 12 povijenih listova korištene su najčešće unutar dvostruke kružnice. Rozete se povezuju s utjecajem Kelta iz susjedne Panonije jer je to jedan od njihovih vjerskih simbola.

Pored uobičajenih značenja simbola sunca, vatre, pojedini ornamenti predstavljaju neku vrstu plemenskog znaka ili možda simbola povezanosti živih i mrtvih pripadnika plemena.