Froissartove Hronike

Izvor: Wikipedija
Prijeđi na navigaciju Prijeđi na pretragu
Pogubljenje Despensera Mlađeg, minijatura iz jednog od poznatijih rukopisa Hronika.
Charles VI od Francuske napada svoje prijatelje u nastupu ludila
Bal des Ardents u Gruuthuse MS: Charles VI se šćućuruje ispod haljine vojvotkinje Berryja u sredini lijevog dijela slike, a gorući plesači su u u njenoj sredini

Froissartove Hronike (ili Chroniques) prozni su ljetopis Stogodišnjeg rata napisan u 14. vijeku od strane Jeana Froissarta. Hronike počinju događajima koji su doveli do svrgavanja Edwarda II 1326. i obuhvataju period do 1400. godine, prepričavajući događaje u zapadnoj Evropi, prevashodno u Engleskoj, Francuskoj, Škotskoj, Niskim Zemljama i na Iberijskom poluotoku, iako povremeno spominju ostale zemlje i regije poput Italije, Njemačke, Irske, Balkana, Kipra, Turske i Sjeverne Afrike.

Hronike se vijekovima priznaju kao glavni izražaj viteške kulture Engleske i Francuske u 14. vijeku. Froissartovo djelo sagledava se kao jedno od životnog značaja za obaviješteno razumijevanje evropskog 14. vijeka, naročito Stogodišnjeg rata. Međutim, današnji historičari također prepoznaju da Hronike imaju i mnoge nedostatke kao historijski izvor: sadrže netačne datume, imaju pobrkanu geografiju, daju netačne procjene veličina vojski i gubitaka u ratu i potencijalno su pristrasne u korist autorovih pokrovitelja.

Froissart se ponekada ponavlja ili opisuje naizgled nevažne teme. Ipak, njegovi opisi bitaka su živahni i privlačni. Za ranije periode Froissart je zasnivao svoj rad na ostalim postojećim hronikama, ali njegova vlastita iskustva, kombinirana sa onima intervjuiranih svjedoka, snabdijevaju dosta detalja kasnijih knjiga. Iako Froissart možda nikada nije bio u bici, posjetio je Sluys 1386. kako bi vidio pripreme za invaziju Engleske. Bio je prisutan tokom drugih značajnih događaja kao što su krštenje Richarda II u Bordeauxu 1367. godine, krunisanje kralja Charlesa V od Francuske u Rheimsu 1380. godine, vjenčanje vojvode Jeana od Berryja i Jeanne od Boulogne u Riomu i veseli ulazak francuske kraljice Isabeau od Bavarske u Pariz, oboje 1389. godine.

Sir Walter Scott jednom je primijetio da je Froissart imao "veličanstveno malo suosjećanja" za "lopovske neotesance."[1] Istinito je da Froissart često izostavlja priču o običnim ljudima tog vremena, ali to je većinom posljedica njegovog izloženog cilja da ne piše generalnu hroniku već historiju viteških podviga koji su se desili za vrijeme ratova između Francuske i Engleske. Ipak, Froissart nije bio ravnodušan prema utjecaju ratova na ostatak društva. Njegova Knjiga II mnogo se fokusira na narodne ustanke u različitim dijelovima zapadne Evrope (Francuska, Engleska i Flandrija) i u tom dijelu Hronika autor često pokazuje dobro razumijevanje faktora koji su utjecali na lokalne ekonomije i njihov efekat na društvo u cjelini; također se čini da je imao mnogo suosjećanja za stanje siromašnijih slojeva gradskih populacija Flandrije.[2]

Hronike su vrlo opširno djelo: sa svojih gotovo 1,5 miliona riječi, spadaju u najduža djela napisana u francuskoj prozi u kasnom srednjem vijeku.[3] Objavljena je nekolicina modernih potpunih izdanja, ali je tekst štampan od 15. vijeka pa nadalje. Enguerrand de Monstrelet nastavio je Hronike do 1440. godine, dok je Jean de Wavrin dodao velike dijelova istog u svoje vlastito djelo. U 15. i 16. vijeku Hronike su prevedene na danski, engleski, latinski, španski, talijanski i danski. Tekst Froissartovih Hronika očuvan je u više od 150 rukopisa, od kojih su mnogi ilustrirani, neki opsežno.[4]

Pozadina[uredi | uredi kod]

Vojvode Berryja i Burgundije napuštaju Pariz kako bi se sreli sa vojvodom Bretanje, minijatura iz 1480-83

Jean Froissart potiče iz Valenciennesa u Grofoviji Hainaut, na zapadnom vrhu teritorija Svetog Rimskog carstva, na granici sa Francuskom (sada se nalazi u Francuskoj). Čini se da je potekao iz onoga što bi se danas nazivalo srednjom klasom, ali je proveo dosta svog odraslog doba na dvorovima i preuzeo je svjetonazor feudalne aristokratije kasnog srednjeg vijeka, koja je isprva činila njegovo čitateljstvo. Čini se da je zarađivao za život pisanjem i svojevremeno je bio značajan francuski pjesnik. Barem pri kraju života preuzeo je sveti zavjet i primao je unosan beneficijum.

Prvo je napisao rimovanu hroniku za englesku kraljicu Philippu od Hainaulta, koju joj je ponudio 1361. ili 1362. godine.[5] Tekst njegovih najranijih historijskih djela, koje je Froissart sam spomenuo u prologu svojih Hronika, obično se smatraju izgubljenim, ali neki naučnici tvrde da bi se rukopis iz 14. vijeka koji sadrži rimovanu hroniku, čiji se fragmenti sada čuvaju u bibliotekama u Parizu i Berlinu, mogao identificirati kao takozvana 'izgubljena hronika'.[6]

Sinopsis[uredi | uredi kod]

Bitka kod Sluysa, 1340, u Gruuthuse MS
Bitka kod Poitiersa (1356), u rukopisu iz c. 1410, koji miješa scene sa pozadinama sa uzorcima i (kao i ovdje) naturalističkim pozadinama

Neki od važnih događaja zabilježenih u Froissartovim hronikama:

Knjiga I 1322–1377

Chroniques de Froissart Bitka kod Beverhoutsvelda.

Knjiga II 1376–1385

Knjiga III 1386–1388

Knjiga IV 1389–1400

Sastav i izvori[uredi | uredi kod]

Froissart je počeo sa pisanjem Knjige I očuvane hronike u prozi nekada nakon 1370. godine, ali možda i tek 1379-1381, moguće na zahtjev Roberta de Namura, kojem je posvećena najranija verzija.[7] U prologu te verzije proznog teksta, Froissart je opravdavao svoje novo preduzeće svojom željom da se poboljša u odnosu na svoje prve pokušaje da napiše historijski prikaz ranih godina Stogodišnjeg rata. Naročito je nijekao svoju raniju rimovanu hroniku, čija tačnost, priznao je, nije uvijek bila tako dobra koliko važna pitanja poput rata i viteškog junaštva zahtijevaju. Kako bi poboljšao kvalitet i historijsku tačnost svog djela, Froissart je obznanio svoju namjeru da sada slijedi kao svoj glavni izvor Vrayes Chroniques Jeana Le Bela, koji je ispoljio jaku kritiku o stihu kao pogodnom načinu ozbiljnog pisanja o historiji. Froissart je također koristio druge tekstove, kao što je Život Crnog princa Chandosa Heralda, naročito za pohod Crnog princa u Španiji 1366-1367.[8] Nadalje, unio je neke službene dokumente u svoj tekst, uključujući i čin hommagea od strane kralja Edwarda III francuskom kralju Philippeu VI (1331) i englesku verziju Mirovnog ugovora iz Calaisa (1360).

Henrike II ubija svog prethodnika kao kralja Kastilje i Leóna, Pedra Okrutnog, na ranoj ilustraciji preuzetoj sa Besançon, BM, MS 864 (ca. 1410-1420)

Le Bel je napisao svoju hroniku za Jeana, lorda Beaumonta, ujaka Philippe od Hainaulta, koji je podržavao kraljica Isabella i pobunu koja je dovela do uklanjanja Edwarda II 1326. godine. Jean od Hainaulta također je sudjelovao u nekoliko ranijih bitaka Stogodišnjeg rata, prvo na engleskoj strani, potom na Francuskoj. Njegov unuk, Guy II, grof Bloisa, kasnije je postao glavni pokrovitelj Froissartovih Hronika. Sam Jean Le Bel je u svom djelu izrazo veliko divljenje prema Edwardu III, u čijem se pohodu na Weardale protiv Škota iz 1327. također borio. Iz svih tih razloga Froissart je visoko cijenio Le Belovu hroniku kao pouzdan izvor informacija o događajima koji su doveli do izbijanja rata između Francuske i Engleske i o ranim fazama Stogodišnjeg rata. Usporedba Froissartove Knjige I sa Le Belovim djelom pokazuje da je u ranim dijelovima Hronika (do c.1360) Froissart često direktno kopirao i razvijao vrlo velike dijelove Le Belovog teksta.

Čini se da je Froissart napisao nove koncepte za Knjigu I, koja pokriva period do 1378/1379, u različito vrijeme. Naučnicima je danas nekoliko od tih različitih verzija poznato prema jedinstvenim rukopisima koji su prenijeli njihove tekstove, kao što su 'Amiens', 'Valenciennes' i 'Rim' verzije Knjige I, tako nazvane prema rukopisima koji su se čuvali u općinskim bibliotekama Amiensa i Valenciennesa i u Vatikanskoj biblioteci. Takozvana 'Rim' verzija Knjige I, od koje je očuvano samo manje od pola (pokrivajući period do c.1350), nesumnjivo je najnovija verzija: napisana je pri kraju Froissartovog života, najranije u kasnoj 1404. godini.[9] Prethodila ju je 'C' verzija Knjige I, napisana nekada između 1395. i 1399. godine, koja se dugo smatrala izgubljenom; 'C' verzija zapravo je očuvana u vidu jednog rukopisa koji se sada nalazi u Biblioteci Newberry u Chicagu.[10]

Bitka kod Neville's Crossa, 1346, iz Gruuthuseovog rukopisa.

Naučnici su mnogo raspravljali o redoslijedu ostalih verzija.[11] Do sada nije postignut koncenzus koji obuhvata sve verzije i njihove odnose, iako većina specijalista sada smatra da su verzije 'Amiens' i 'Valenciennes' nastale prije takozvane 'B' redakcije.[12] Verzija 'Amiens' i skraćena verzija Knjige I (Pariz, BnF, fr. 10144) vjerojatno su napisane u periodu 1384-1391, ali se čini da je verzija 'Amiens' nastala prije njih dvije.[13] Redakcija 'B' je verzija Knjige I koju je uredio S. Luce za Société d'Histoire de France i koja predstavlja ono što se često smatra 'standardnom' verzijom Knjige I.[14] Sam Luce bio je uvjeren da je verzija 'B' predstavljala najranije dovršeno stanje Knjige I i da je ona prema tome prethodila tekstu 'Amiens'. Dokazi iz teksta, međutim, ukazuju na datum stastavljanja u ili ubrzo nakon 1391. godine, dakle sigurno nakon verzije 'Amiens'.[15]

Prva verzija druge knjige Froissartovih Hronika, koja, kako se čini, prema autorovom mišljenju nikada nije bila odvojena knjiga već nastavak koji je pokrivao period 1378-1385, vjerojatno za dovršena tokom kasnih 1380-ih.[16] Ne čini se da se zasnivala na već postojećim hronikama i stoga je u potpunosti Froissartovo vlastito djelo. Knjiga II, međutim, uključuje proširen izvještaj o flamanskoj pobuni protiv grofa u godinama 1379-1385, koji je Froissart prethodno sastavio kao odvojen tekst i koji je poznat kao Hronika Flandrije. Froissart je uključio nekoliko službenih dokumenata u svoju Hroniku Flandrije, koji su se također držali u Knjizi II Hronika, uključujući tekst Sporazuma u Tournaiju (1385) kojim je ponovo uspostavljen mir između flamanskih gradova i njihovog grofa.

Kao što je slučaj i sa Knjigom I, čini se da je Froissart također ponovo napisao kasnije knjige svojih Hronika. Pored Hronike Flandrije, opstale su barem tri autorske verzije Knjige II. Većina rukopisa Knjige II sadrže jednu od dvije ranije verzije, koje imaju gotovo identičan tekst, osim manjeg broja poglavlja u kojima postoje značajne razlike. Rukopisi te dvije ranije verzije pružili su osnovu za sva moderna izdanja.

Također postoji kasnija verzija Knjige II, koja datira iz poslije 1395. godine i očuvana je samo u rukopisu iz Newberryja koji također sadrži 'C' verziju Knjige I.[17] Newberryjska verzija Knjige II je znatno drukčija od ostalih poznatih verzija i nesumnjivo je rezultat opširne autorske prerade teksta, što je uključivalo dodavanje važnog materijala koji se ne javlja u ostalim verzijama. Tekst iz Newberryja još uvijek nije potpuno uređen i djelimično je prepisan za Froissart Online Arhivirano 2016-03-14 na Wayback Machine-u.

Prva verzija Knjige III, koja obuhvata period od 1385. do 1390. godine, ali u koju također spada opširna retrospektiva na ranije periode, moguće da je završena 1390. ili 1391. i predstavlja onu koja je pronađena u gotovo svim očuvanim rukopisima. Druga verzija postoji u vidu jednog rukpisa (Pariz, Bibliothèque nationale de France, MS fr. 2650).[18] Ta druga verzija vjerojatno je kasnije prerada od strane samog Froissarta: slijedi uzorak koji se može vidjeti u različitim autorskim verzijama Knjige II, sa mnogim poglavljima koja su ostala ista i nekim poglavljima koja su u velikoj mjeri ponovo pisana.[19]

Knjiga IV, čiji tekst seže do 1400. godine, ostaje nepotpuna i vjerojatno je, poput verzije 'Rome' Knjige I, napisana nakon 1404. godine. Nagao prekid Knjige IV vjerojatno se može objasniti Froissartovom smrću, do koje je možda došlo dok je pisao taj dio Hronika.

Zarobljavanje vojvode Bretanje u Bici kod La Roche-Derriena, 1347

Knjiga IV prenesena je u 21 rukopisu, koji predstavljaju jednu jedinstvenu autorsku verziju.[20] Tekst pokazuje tragove prerade od strane 'korektora', koji nije bio autor već neko ko je pripremao tekst, moguće autograf, za reprodukciju. Za razliku od ostale tri knjige Hronika, čini se da je Knjiga IV ostala nepoznata dugo vremena, dok nije otkrivena u drugoj polovini 15. vijeka, kada su stvorene prve rukopisne kopije tog teksta, a on počeo kružiti u dvorskim krugovima vojvoda Burgundije.[21]

Iluminirani rukopisi[uredi | uredi kod]

Hronike su gotovo odmah bile popularne među plemstvom, a mnogi rukopisi bili su skupocjeno iluminirani. U prvoj četvrtini 15. vijeka pariški trgovci knjigama stvorili su mnoge ilustrirane kopije Knjige I, kao i neke kopije Knjiga II i III. Gotovo polovina tih očuvanih kopija može se povezati sa specifičnom libraire, zvanom Pierre de Liffol.[22] Na tim se kopijama može primijetiti rad nekoliko umjetničkih ruku, ali čini se da se dva anonimna slikara minijatura ističu kao redovni saradnici u Liffolovoj proizvodnji: Boethius majstor i Giac majstor.

U burgundijskim Niskim Zemljama od oko 1470. došlo je do određenog oživljavanja interesovanja za Hronike i neki od najskupljih ciklusa flamanske iluminacije stvoreni su u svrhu ilustriranja Froissartovih Hronika. Nekoliko potpunih kopija četiri knjige, kao i svi ilustrirani rukopisi iz Knjige IV, potiču iz tog perioda.[23] Dok su ranije ilustracije većinom prilično jednostavne i šablonske, sa ukrašenim pozadinama, veće slike tog kasnijeg perioda često su pune detalja i imaju opsežne prikaze krajolika, enterijera ili gradova u svojim pozadinama. Većina prikazanih slika potiče iz tog perioda. Jedna od najraskošnije iluminiranih kopija bila je ona Louisa od Gruuthusea, flamanskog plemića, iz 1470-ih. Četiri sveska te kopije (BnF, Fr 2643-6) sadrže 110 minijatura koje su naslikali neki od najboljih umjetnika iz Brugesa tog doba. Među njima je Loiset Lyédet, koji je identificiran kao slikar koji je stvorio minijature u prva dva sveska. Oni u trećem i četvrtom svesku pripisani su saradnji između majstora Antonije od Burgundije, majstora Dresdenskog molitvenika i majstora Margarete od Yorka.[24] Mnoge od prikazanih ilustracija potiču iz te kopije.

Bilješke[uredi | uredi kod]

  1. ↑ Sir Walter Scott: Tales of my landlord
  2. ↑ Peter Ainsworth, 'Froissardian perspectives on late-fourteenth-century society', u Jeffrey Denton and Brian Pullan (urednici), Orders and Hierarchies in Late Medieval and Renaissance Europe (Basingstoke / London: Macmillan Press, 1999), str. 56-73.
  3. ↑ Croenen, Godfried. „Online Froissart”. HRIOnline. Arhivirano iz originala na datum 2015-07-16. Pristupljeno 26. decembar 2013. 
  4. ↑ Godfried Croenen, 'Froissart illustration cycles', in Graeme Dunphy (ed.), The Encyclopedia of the Medieval Chronicle (Leiden: Brill, 2010), I, 645-650.
  5. ↑ Normand R. Cartier, 'The lost chronicle', Speculum 36 (1961), 424-434; Peter F. Ainsworth, Jean Froissart and the Fabric of History: Truth, Myth, and Fiction in the Chroniques (Oxford: Clarendon Press, 1990), str. 32-50; Jean Devaux, 'From the court of Hainault to the court of England: the example of Jean Froissart', in Christopher Allmand (ed.), War, Government and Power in Late Medieval France (Liverpool: Liverpool UP, 2000), str. 1-20.
  6. ↑ Dominique Stutzmann, 'Un deuxième fragment du poème historique de Froissart', Bibliothèque de l'Ecole des Chartes, 164 (2006), 573-580.
  7. ↑ Jean-Marie Moeglin, 'Froissart, le métier d'historien et l'invention de la Guerre de Cent Ans', Romania 124 (2006), 429-470.
  8. ↑ J.J.N. Palmer, 'Book I (1325-78) and its sources', u J.J.N. Palmer (ed.), Froissart: Historian (Woodbridge: Boydell Press, 1981), str. 7-24; Peter F. Ainsworth, 'Collationnement, montage et jeu parti: le début de la campagne espagnole du Prince Noir (1366-67) dans les Chroniques de Jean Froissart, Le Moyen Âge, 100 (1994), 369-411.
  9. ↑ George T. Diller, 'La dernière rédaction du premier livre des Chroniques de Froissart. Une étude du Reg. lat. 869', Le Moyen Âge, 76 (1970), 91-125
  10. ↑ Godfried Croenen, 'A 'refound' manuscript of Froissart revisited: Newberry MS f.37', French Studies Bulletin, 31 (2010), 56-60; G. Croenen, Jean Froissart, Chronicles [B/C verzija], u M. Livingston i K. DeVries (urednici) The Battle of Crécy: A Casebook (Liverpool: Liverpool University Press, 2015), str. 407-410.
  11. ↑ J.J.N. Palmer, 'Book I (1325-78) and its sources', in J.J.N. Palmer (ed.), Froissart: Historian (Woodbridge: Boydell Press, 1981), 7-24.
  12. ↑ George T. Diller (ed.), Froissart. Chroniques. Livre I. Le manuscrit d'Amiens. Bibliothèque municipale n° 486, 5 vols. (Geneva: Droz, 1991-1998); Michael Schwarze, Generische Wahrheit - Höfischers Polylog im Werk Jean Froissarts (Wiesbaden: Franz Steiner, 2003), str. 209; Jean-Marie Moeglin, 'Froissart, le métier d'historien et l'invention de la Guerre de Cent Ans', Romania 124 (2006), 429-470.
  13. ↑ G. Croenen, Jean Froissart, Chronicles [verzija Amiens i skraćena verzija], u M. Livingston i K. DeVries (urednici) The Battle of Crécy: A Casebook (Liverpool: Liverpool University Press, 2015), str. 396-397, 400-402.
  14. ↑ Siméon Luce (ed.), Chroniques de J. Froissart [Knjiga I] 8 svezaka (Pariz: Société de l'histoire de France, 1869-1888).
  15. ↑ G. Croenen, Jean Froissart, Chronicles [verzija B/C], u M. Livingston i K. DeVries (urednici) The Battle of Crécy: A Casebook (Liverpool: Liverpool University Press, 2015), str. 407-410.
  16. ↑ Peter Ainsworth, 'Froissart and his Second Book', In: Christopher Allmand (ed.), War, Government and Power in Late Medieval France (Liverpool: Liverpool University Press, 2000), str. 21-36.
  17. ↑ Godfried Croenen, 'A 'refound' manuscript of Froissart revisited: Newberry MS f.37', French Studies Bulletin, 31 (2010), 56-60.
  18. ↑ Godfried Croenen, 'La tradition manuscrite du Troisième Livre des Chroniques de Froissart', in Valérie Fasseur (ed.), Froissart à la cour de Béarn: l'écrivain, les arts et le pouvoir (Turnhout: Brepols, 2009), str. 15-59.
  19. ↑ Godfried Croenen, 'Stemmata, philology and textual history: a response to Alberto Varvaro', Medioevo Romanzo, 34 (2010), 398-402.
  20. ↑ Alberto Varvaro, 'Problèmes philologiques du Livre IV des Chronique de Jean Froissart', u Godfried Croenen & Peter Ainsworth (urednici), Patrons, Authors and Workshops: Books and Book Production in Paris around 1400 (Leuven: Peeters, 2006), str. 255-277.
  21. ↑ Alberto Varvaro, La tragédie de l'histoire. La dernière œuvre de Jean Froissart (Paris: Classiques Garnier, 2011).
  22. ↑ Godfried Croenen, Mary Rouse & Richard Rouse, 'Pierre de Liffol and the manuscripts of Froissart’s Chronicles, Viator 33 (2002), 261-293; 'Les Chroniques de Jean Froissart', Art de l’enluminure, 31 (2009).
  23. ↑ Laetitia Le Guay, Les princes de Bourgogne lecteurs de Froissart. Les rapports entre le texte et l'image dans les manuscrits enluminés du livre IV des Chroniques (Turnhout: Brepols, 1998).
  24. ↑ Ilona Hans-Collas & Pascal Schandel, Manuscrits enluminés des anciens Pays-Bas méridionaux. I. Manuscrits de Louis de Bruges (Paris: Bibliothèque nationale de France, 2009), str. 272-283.

Dodatna literatura[uredi | uredi kod]

  • Jolliffe, John. Froissart's Chronicles (London: Faber & Faber, 2012)

Vanjske poveznice i literatura[uredi | uredi kod]

Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Froissartove_Hronike&oldid=41591777