Sukob u Nagorno-Karabahu 2023. godine

Izvor: Wikipedija
Prijeđi na navigaciju Prijeđi na pretragu
Sukob u Nagorno-Karabahu 2023. godine
Vrijeme:19. septembar 2023 — 20. septembar 2023.
Mjesto:Nagorno-Karabah
Rezultat: Pobeda Azerbejdžana i početak pregovora o potpunom prekidu sukoba
Sukobljene strane
 Nagorno-Karabah  Azerbejdžan
Komandanti i vođe
Samvel Shahramanyan Ilham Aliyev
Mapa međunarodnih reakcija na sukob:
  Azerbejdžan
  Arcah i Jermenija
  Zemlje koje su osudile Azerbejdžan
  Zemlje koje su zadržale neutralan stav i pozvale na mir
  Zemlje koje su podržale Azerbejdžan
  Zemlje sa nepoznatim ili neizjašnjenim stavom

Između 19. i 20. septembra 2023. godine, Azerbejdžan je poveo vojnu ofanzivu protiv samoproglašene Republike Arcah, države na većem delu područja Nagorno-Karabaha, regije na području Azerbejdžana naseljene pretežno Jermenima.[1][2] Ova obnovljena eskalacija šire je okarakterisana kao kršenje sporazuma o primirju iz 2020. godine postignutog nakon rata te godine u kojemu je Azerbejdžan preuzeo kontrolu na najvećem delu teritorija koju su do tada kontrolisali jermenske separatističke vlasti, uključujući i znatan deo samog Nagorno-Karabaha.[3][4] Napadi su se dogodili usred eskalirajuće dugotrajne krize izazvane azerbejdžanskom politikom blokade Republike Arcah, što je rezultiralo ozbiljnim nestašicama osnovnih potrepština poput hrane, lekova i drugih dobara u pogođenom regionu.[5]

Dan nakon početka ofanzive, 20. septembra, postignut je sporazum o potpunom prekidu neprijateljstava u Nagorno-Karabahu uz posredovanje ruske komande za održavanje mira u Nagorno-Karabahu.[6] Azerbejdžan je održao sastanak s predstavnicima Jermena iz Nagorno-Karabaha 21. septembra u Jevlaku, pri čemu je za sledeći mesec, oktobar 2023. godine, predviđen nastavak pregovora. Ipak, bez obrzira na novi dogovor međunarodni i lokalni akteri prijavili su brojne povrede primirja od strane Azerbejdžana.[7][8]

Organizacije za ljudska prava i stručnjaci za prevenciju genocida izdale su više upozorenja, navodeći da je domaća jermenska populacija bila u opasnosti ili aktivno izložena etničkom čišćenju i genocidu. Luis Moreno Ocampo, bivši glavni tužilac Međunarodnog krivičnog suda, upozorio je da bi mogao da se dogodi još jedan jermenski genocid i pripisao neaktivnost međunarodne zajednice kao podsticanje Azerbejdžana u uverenju da neće snositi ozbiljne posledice u slučaju toga zločina.[9]

Kontekst[uredi | uredi kod]

Sukob u Nagorno-Karabahu je etnički i teritorijalni sukob između Jermenije i Azerbejdžana oko regije Nagorno-Karabah, koja je uglavnom naseljena etničkim Jermenima.[10] Regiju Nagorno-Karabah u potpunosti zahteva, a delimično kontroliše de facto nezavisna Republika Arcah, dok je međunarodno priznata kao deo Azerbejdžana. Azerbejdžan de facto kontroliše jednu trećinu regije Nagorno-Karabah, kao i sedam okolnih distrikata.

Sukob se eskalirao 1988. godine, kada su Jermeni iz Karabaha zahtevali transfer regije iz sastava Azerbejdžanske Sovjetske Socijalističke Republike u sastav Armenske Sovjetske Socijalističke Republike, što je dovelo do Prvog rata u Nagorno-Karabahu. Krajem 2020. godine, veliki Drugi rat u Nagorno-Karabahu rezultirao je hiljadama žrtava i ključnom azerbejdžanskom pobedom. Primirje je uspostavljeno putem trostranog sporazuma o primirju 10. novembra, što je rezultiralo time da su Jermenija i Arcah izgubili teritorije oko Nagorno-Karabaha, kao i jednu trećinu same regije Nagorno-Karabah.[11] Povrede primirja u Nagorno-Karabahu i na granici između Jermenije i Azerbejdžana nastavile su se nakon rata iz 2020. godine, uz povremene, ali neprekidne žrtve.

Od rata iz 2020. godine, Azerbejdžan je povukao svoju ponudu posebnog statusa ili autonomije svojim domaćim jermenskim stanovnicima i umesto toga insistira na njihovoj "integraciji" u Azerbejdžan.[12][13] Međunarodni posrednici i organizacije za ljudska prava su istakli pravo na samoopredeljenje za lokalno jermensko stanovništvo[14][15] i ne veruju da jermenski stanovnici Artsakha mogu sigurno živeti pod dinastičkim, autoritarnim režimom[16][17] azerbejdžanskog predsednika Ilhama Alijeva.[18][19]

Strahovanja od počinjenja zločina genocida[uredi | uredi kod]

Jermenske izbeglice pred bazom ruskih mirovnih snaga.

Brojni politički analitičari i stanovnici Arcaha smatraju da je osnovni cilj Azerbejdžana u ovoj ofanzivi provesti etničko čišćenje jermenskog stanovništva.[20][21]

Organizacije za ljudska prava i stručnjaci za prevenciju genocida izdali su upozorenja u kojima tvrde da je autohtono jermensko stanovništvo u Nagorno-Karabahu izloženo riziku genocida[22][23][24][25][26][27][28][29], dok su drugi tvrdili da Azerbejdžan čak već i sprovodi takve akcije.[30][31][32] Institut Lemkin za prevenciju genocida tvrdi kako: "Nema sumnje u umovima stručnjaka za prevenciju genocida - kako u Institutu Lemkin, tako i u Genocide Watch, Međunarodnom udruženju stručnjaka za genocid i među pravnicima poput bivšeg glavnog tužioca Međunarodnog krivičnog suda Luisa Morena Ocampoa - da je ono sa čime se Jermeni suočavaju od Azerbejdžana genocid."[33] Stručnjaci za prevenciju genocida čak tvrde da azerbejdžanska kontinuirana blokada Artsakha i sabotiranje javne infrastrukture predstavljaju genocid prema Konvenciji o genocidu: "Namerno nanošenje grupi uslova života koji su namenjeni da dovedu do njenog fizičkog uništenja" i da postoje razni indikatori koji ukazuju na azerbejdžansku genocidnu nameru: javne izjave predsednika Alijeva, otvoreno jermenofobično ponašanje njegovog režima i nepoštovanje naloga Međunarodnog suda pravde da okonča blokadu.[34][35][36]

Internacionalna hrišćanska solidarnost naglasila je da su "Sjedinjene Države dobile obimana obaveštenja o prisilnom raseljavanju koje se odvija u Nagorno-Karabahu, počevši od Hitnih upozorenja Genocide Watch-a 2020, 2021, 2022 godine, kao i Upozorenja na genocid koje je izdala koalicija Save Karabakh u decembru 2022. godine. Ovima su se pridružila još dva Hitna upozorenja Genocide Watcha u 2023. godini, kao i deklaracija genocida od strane prvog glavnog tužioca Međunarodnog krivičnog suda, Luja Morena Ocampoa."[32] Dana 22. septembra, Moreno je upozorio da je drugi jermenski genocid bio pred vratima. Pozivajući se na Konvenciju o genocidu iz 1948. godine, Moreno Ocampo je izjavio da Azerbejdžan "namerno nanosi grupi uslove života namenjene da dovedu do njene fizičke destrukcije u celini ili delimično" (Član II c) blokiranjem Lačin koridora, nastavljeno sa "ubijanjem" (Član II a) i "nanoseći ozbiljnu telesnu i mentalnu štetu" (Član II b). Moreno Ocampo je opisao neaktivnost međunarodne zajednice kao podsticaj Azerbejdžanu u uverenju da se neće suočiti sa ozbiljnim posledicama zbog počinjenja genocida. Takođe je odbacio tvrdnje Alijeva da ne želi etničko čišćenje, ističući da Alijev redovno naziva i samu Jermeniju "Zapadnim Azerbejdžanom" i tvrdi "današnja Jermenija je naša zemlja".[9]

Tomas de Val, saradnik organizacije Carnegie Europe, komentarisao je devetomesečnu blokadu regije od strane Azerbejdžana rekavši: "Jermeni strahuju da je ovo uvod u azerbejdžanski pokušaj da ih potpuno izbaci iz njihove domovine."[37] Takođe je rekao da je Azerbejdžan bio osnažen da pokrene svoju ofanzivu tokom pogoršanja odnosa između Rusije i Jermenije, kao i gubitka "najboljih komandanata" ruskih mirovnin snaga tokom rata u Ukrajini. Takođe je naveo da bi Rusija mogla iskoristiti takvu krizu kako bi izazvala promene režima u Jermeniji.[38]

Vidi još[uredi | uredi kod]

Reference[uredi | uredi kod]

  1. ↑ „Azerbaijani forces strike Armenian-controlled Karabakh, raising risk of new Caucasus war”. Reuters. 19 September 2023. Arhivirano iz originala na datum 19 September 2023. Pristupljeno 19 September 2023. 
  2. ↑ Ilyushina, Mary (19 September 2023). „Fighting flares between Azerbaijan and Armenia in Nagorno-Karabakh”. The Washington Post. Arhivirano iz originala na datum 19 September 2023. Pristupljeno 19 September 2023. »Azerbaijan and Armenia have repeatedly clashed over Nagorno-Karabakh, which is internationally recognized as part of Azerbaijan but largely populated by ethnic Armenians and largely governed by the unrecognized Republic of Artsakh.« 
  3. ↑ „Armenia, Azerbaijan: Baku Launches Military Operation In Nagorno-Karabakh”. Stratfor. 2023-09-19. Arhivirano iz originala na datum 19 September 2023. Pristupljeno 2023-09-22. »...the Russian peacekeeping contingent is incapable of preventing Azerbaijan's seizure of the region, despite this being a clear violation of the November 2020 ceasefire brokered by Russia that ended the last war.« 
  4. ↑ „Joint statement on Azerbaijan's attack on Nagorno-Karabakh | Communiqués | Documents | DSCA | Delegations | European Parliament” (en). www.europarl.europa.eu. Arhivirano iz originala na datum 22 September 2023. Pristupljeno 2023-09-21. »We condemn in the strongest terms today's pre-planned and unjustified attack of Azerbaijan against Nagorno-Karabakh...We recall that the attack takes place in the context of a major humanitarian crisis in Nagorno-Karabakh, following Azerbaijan's blockade of the Lachin Corridor for the past nine months, in violation of Baku's commitments under the ceasefire statement of 9 November 2020 and of the legally binding orders of the International Court of Justice. Humanitarian access to Nagorno-Karabakh needs to be fully and permanently restored.« 
  5. ↑ Roth, Andrew (19 September 2023). „Azerbaijan launches 'anti-terrorist' campaign in disputed Nagorno-Karabakh region”. The Guardian. Arhivirano iz originala na datum 19 September 2023. Pristupljeno 19 September 2023. 
  6. ↑ „Russian-mediated ceasefire announced in Nagorno-Karabakh”. Armenpress. 
  7. ↑ „МВД Нагорного Карабаха обвинило Азербайджан в нарушении договора о прекращении огня”. Meduza. Arhivirano iz originala na datum 21 September 2023. Pristupljeno 21 September 2023. 
  8. ↑ „Aserbaidschan soll Waffenruhe gebrochen haben”. Rheinische Post. 21 September 2023. Arhivirano iz originala na datum 21 September 2023. Pristupljeno 21 September 2023. 
  9. ↑ 9,0 9,1 Moreno Ocampo, Luis (22 September 2023). „Call what is happening in Nagorno-Karabakh by its proper name”. The Washington Post. Arhivirano iz originala na datum 22 September 2023. Pristupljeno 22 September 2023. 
  10. ↑ Trevelyan, Mark (2023-09-20). „Explainer: Nagorno-Karabakh: tensions between Armenia and Azerbaijan explained” (en). Reuters. Arhivirano iz originala na datum 23 September 2023. Pristupljeno 2023-09-22. 
  11. ↑ „Armenia and Azerbaijan: A blockade that never ended and a peace deal hanging by a thread” (en). Global Voices. 2023-07-19. Arhivirano iz originala na datum 27 July 2023. Pristupljeno 2023-07-24. 
  12. ↑ Isayev, Heydar (April 20, 2022). „Azerbaijan quiet as Karabakh negotiations progress” (en). eurasianet.org. Arhivirano iz originala na datum 2 January 2023. Pristupljeno 2023-01-02. 
  13. ↑ Vock, Ido (2023-06-08). „Fear and loathing in Armenia” (en-US). New Statesman. Arhivirano iz originala na datum 8 June 2023. Pristupljeno 2023-06-09. »President Aliyev told Nagorno-Karabakh Armenians to 'obey the laws of Azerbaijan [and] be a loyal and normal citizen of Azerbaijan'. He threatened that if the territory's separatist institutions were not dissolved, Azerbaijan would dissolve them by force and rejected the prospect of international protections for ethnic Armenians.« 
  14. ↑ „A Peace to End All Peace? Statement on the International Actors Sponsoring So-Called Peace Negotiations Between Armenia and Azerbaijan”. The Lemkin Institute for Genocide Prevention. 2023-05-30. Arhivirano iz originala na datum 31 May 2023. Pristupljeno 19 September 2023. 
  15. ↑ „Kennan Cable No. 81: What's at Stake in Nagorno-Karabakh: U.S. Interests and the Risk of Ethnic Cleansing” (en). wilsoncenter.org. Arhivirano iz originala na datum 2023-04-04. Pristupljeno 2023-04-04. »For nearly 30 years, they built a self-proclaimed independent republic with democratic elections, a free press, and a range of public institutions. Officially, it remained within the territorial boundaries of Azerbaijan, unrecognized by any foreign country, though international mediators made reference to the right of self-determination for local Armenians as part of ongoing peace talks.« 
  16. ↑ „Azerbaijan: Country Profile” (en). Freedom House. 2023-09-11. Arhivirano iz originala na datum 23 January 2012. Pristupljeno 2023-09-20. 
  17. ↑ „Human rights in Azerbaijan” (en). Amnesty International. Arhivirano iz originala na datum 3 September 2023. Pristupljeno 2023-09-20. 
  18. ↑ Hauer, Neil (2023-07-31). „Karabakh blockade reaches critical point as food supplies run low” (en). www.intellinews.com. Arhivirano iz originala na datum 14 August 2023. Pristupljeno 2023-08-01. »With Azerbaijan now starving the 120,000 people it claims are its citizens, many observers now agree that the idea that Karabakh Armenians can live safely in Ilham Aliyev's Azerbaijan is hardly credible.« 
  19. ↑ Boy, Ann-Dorit (18 January 2023). „Blockade in the Southern Caucasus: "There Is Every Reason to Expect More Violence This Year"” (en). Der Spiegel. Arhivirano iz originala na datum 21 January 2023. Pristupljeno 19 January 2023. 
  20. ↑ „Azerbaijan launches attack in Nagorno-Karabakh, announces 'evacuation' of Armenian population” (en). POLITICO. 2023-09-19. Arhivirano iz originala na datum 19 September 2023. Pristupljeno 2023-09-19. 
  21. ↑ „Live updates | Stepanakert under fire as Azerbaijan launches assault on Nagorno-Karabakh” (en-US). OC Media. 2023-09-19. Arhivirano iz originala na datum 19 September 2023. Pristupljeno 2023-09-19. »Political analyst and peace activist Bahruz Samadov said the goal was the ethnic cleansing of the region's Armenian population. 'The ultimate goal is to de-Armenianize Nagorno-Karabakh. The constant ontological insecurity that Azerbaijan preserves in [Nagorno-Karabakh] is the policy that has a destination — to destroy Nagorno-Karabakh's agency. The same policy of blockage and bombardment already took place in the 1990s.'« 
  22. ↑ „Azerbaijan's attack on Nagorno-Karabakh raises the risk of genocide against ethnic Armenians in the region” (en). International Federation for Human Rights. Arhivirano iz originala na datum 23 September 2023. Pristupljeno 2023-09-22. »"'We have to prevent a mass expulsion of ethnic Armenians from Nagorno-Karabakh,' remarks Oleksandra Matviichuk, FIDH's Vice-President, 'and we fear that the worst is yet to come for civilians who are left at the mercy of the advancing hostile forces unless the international community intervenes.' The international community must intervene to prevent genocide."« 
  23. ↑ Genocide Warning: Azerbaijan and Nagorno-Karabakh, Genocide Watch, 23 September 2022, arhivirano iz originala na datum 27 February 2023, pristupljeno 3 January 2023 
  24. ↑ „Red Flag Alert for Genocide – Azerbaijan Update 4” (en). Lemkin Institute. Arhivirano iz originala na datum 27 February 2023. Pristupljeno 2022-12-22. 
  25. ↑ Chidiac, Gerry (2023-02-09). „World stands by in the face of the Second Armenian Genocide” (en-CA). Troy Media. Arhivirano iz originala na datum 7 March 2023. Pristupljeno 2023-02-13. 
  26. ↑ Rhodes, January (2023-01-31). „Museum Statement: Artsakh Crisis” (en-US). Illinois Holocaust Museum. Arhivirano iz originala na datum 4 May 2023. Pristupljeno 2023-05-04. 
  27. ↑ Gregorian, Alin K. (2022-12-20). „Difficult Road Ahead for Karabakh and Armenia” (en-US). The Armenian Mirror-Spectator. Arhivirano iz originala na datum 2 March 2023. Pristupljeno 2023-04-01. 
  28. ↑ „Azerbaijani activists end Nagorno-Karabakh sit-in as Baku tightens grip on region” (en). POLITICO. 2023-04-28. Arhivirano iz originala na datum 20 September 2023. Pristupljeno 2023-05-04. »France's foreign minister has joined international observers in warning of the risk of 'ethnic cleansing' in the breakaway region.« 
  29. ↑ „Against Backdrop of Baku's Ongoing Blockade of Lachin Corridor, Menendez Blasts Commerce Plans to Permit Export of Lethal Weapons to Azerbaijan | United States Senate Committee on Foreign Relations” (en). www.foreign.senate.gov. 2 February 2023. Arhivirano iz originala na datum 24 August 2023. Pristupljeno 2023-05-07. »"Today, Armenians in Nagorno-Karabakh face an acute humanitarian crisis, threats of ethnic cleansing, and chronic shortages of water, energy, healthcare, and food."« 
  30. ↑ Watch, Genocide (2023-09-21). „Genocide Alert:Artsakh surrenders to Azerbaijan” (en). genocidewatch. Arhivirano iz originala na datum 23 September 2023. Pristupljeno 2023-09-22. 
  31. ↑ Risk Factors and Indicators of the Crime of Genocide in the Republic of Artsakh: Applying the UN Framework of Analysis for Atrocity Crimes to the Nagorno-Karabakh Conflict. 2023-09-05. Arhivirano iz originala na datum 20 September 2023. Pristupljeno 19 September 2023. 
  32. ↑ 32,0 32,1 Watch, Genocide (2023-09-21). „CSI calls for Evacuation of Armenians Trapped in Artsakh” (en). genocidewatch. Arhivirano iz originala na datum 23 September 2023. Pristupljeno 2023-09-22. 
  33. ↑ „SOS – Artsakh” (en). Lemkin Institute. Arhivirano iz originala na datum 21 September 2023. Pristupljeno 2023-09-22. 
  34. ↑ Ռ/Կ, «Ազատություն» (2023-08-09). „Top International Lawyer Calls Azerbaijani Blockade Of Nagorno-Karabakh Genocide” (hy). «Ազատ Եվրոպա/Ազատություն» ռադիոկայան. Arhivirano iz originala na datum 11 August 2023. Pristupljeno 2023-09-22. »'...there is reasonable basis to believe that President Aliyev has Genocidal intentions: he has knowingly, willingly and voluntarily blockaded the Lachin Corridor even after having been placed on notice regarding the consequences of his actions by the ICJ's provisional orders,' the founding prosecutor of the International Criminal Court wrote in his conclusion.« 
  35. ↑ Ocampo, Luis Moreno (2023-08-11). „Starvation as a Means of Genocide: Azerbaijan's Blockade of the Lachin Corridor Between Armenia and Nagorno-Karabakh – Just Security” (en-US). www.justsecurity.org. Arhivirano iz originala na datum 23 September 2023. Pristupljeno 2023-08-11. 
  36. ↑ „Risk Factors and Indicators of the Crime of Genocide in the Republic of Artsakh: Applying the UN Framework of Analysis for Atrocity Crimes to the Nagorno-Karabakh Conflict”. The Lemkin Institute for Genocide Prevention. Arhivirano iz originala na datum 20 September 2023. Pristupljeno 19 September 2023. »President Aliyev's intention to commit genocide against the Armenian of Nagorno-Karabakh "should be deduced from his informed, voluntary and antagonistic decisions with full disregard of the International Court of Justice orders....President Aliyev's public statements, coupled with his government's openly Armenophobic practices, clearly display the Azerbaijani regime's goal to completely eliminate the ethnic Armenian community residing in Artsakh, striving to eradicate any Armenian presence from the region. These verbalized aspirations, frequently translated into legal measures and manifested through the cited criminal acts detailed in this report, meet the criteria for the essential intent necessary for classifying these actions as genocidal.« 
  37. ↑ Reichardt, Adam (2023-04-29). „Nagorno-Karabakh: no clear path out of the crisis” (en-GB). New Eastern Europe. Arhivirano iz originala na datum 20 September 2023. Pristupljeno 2023-05-04. 
  38. ↑ „Azerbaijan opens fire on Armenian positions in Nagorno-Karabakh, and 2 people are reported killed” (en-US). Associated Press. 2023-09-19. Arhivirano iz originala na datum 19 September 2023. Pristupljeno 2023-09-19. 
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Sukob_u_Nagorno-Karabahu_2023._godine&oldid=41586301