Primorska

Primorska

Primorska, Primorska Slovenija, jugozapadni dio Slovenije. Ovaj pojam se prvobitno koristio kao slov. naziv za Kraški dio Julije (od Tršćanskog Krasa do Postojne) od XIX veka, a danas je to pokrajina u Sloveniji koja obuhvata područje Nove Gorice, dio Istre koji je pripojen Slovenijii i unutrašnji kraški kraj. U historijskom smislu radi se o dijelu Austrijskog primorja ( austrijsku krunsku zemlju, jednu od administrativnih jedinica (pokrajina) nekadašnje Carevine Austrije koji je obuhvaćao veći dio regije Julije. Glavni grad je bio Triest (Trst). Raspadom Monarhije, 1918. godine, pokrajina Julija je gotovo u cjelini pripala Kraljevini Italiji, osim ostrva Krk, i Kastavštine koji su ušli u sastav Kraljevine Srba Hrvata i Slovenaca.

Geografija

Premda se pokrajina naziva Primorska, najveći dio njenog današnjeg područja nalazi se u unutrašnjosti, odvojen od mora italijanskom granicom. Priobalni dio smješten je na 46 km obale Istre.koja je prekrštena u Slovensko primorje. U unutrašnjosti se smjestila Vipavska dolina, a između nje i Tršćanskog zaliva započinje kraški kraj koji se proteže prema sjeverozapadu, sve do doline Soče. Kras obuhvata oko 500 km, od čega je manji dio u Italiji. Područje oko Nove Gorice obično se naziva sjeverna Primorska, a proteže se uz dolinu Soče, sve do Tolmina. U tom dijelu uzdižu se visoke planine Krn i Kanin. Prijevoj Vršič (1618 m) označava ujedno i granicu između Primorske i Gorenjske.

Primorska graniči na jugoistoku sa Notranjskom, na sjeveroistoku sa Gorenjskom, na zapadu sa Provincijom Gorizia i Provincijom Trieste (pod Italijom), a na jugu sa Istarskom županijom (pod Hrvatskom)

Od ekonomskih grana, veoma je razvijen turizam, a Koper-Capodistria, uz Trst i Rijeku, spada među najveće luke ovog dijela Jadrana. Uz to, razvijena je proizvodnja prehrambenih proizvoda i bezalkoholnih pića (Fruktal), kao i vinogradarstvo.

Stanovništvo je mješovito, a u brojnim mjestima, uz slovenački jezik, u službenoj je upotrebi i Italijanski. U istarskom dijelu Primorske živi i malobrojna hrvatska manjina.

Važniji gradovi Primorske su Nova Gorica, Koper, Izola, Ajdovščina, Tolmin, Sežana, Bovec, Piran.

Istorija

U Austro-ugarskoj Monarhiji službeno se nazivalo Austrijsko primorje (njem. Österreichisches Küstenland), koje su činili Kneževska grofovija Gorica i Gradišče, potom Markgrofovija Istra (s istarskim otocima Cres i Lošinj kojoj je pridodan i otok krk), te grad Trst. U Prvom svjetskom ratu ovdje je uspostavljen front na Soči, poznat po iscrpljujućem rovovskom ratu i teškom italijanskom porazu kod Kobarida. U XX vijeku pod Venezia Giulia (talijanskim nazivom za Juliju) obuhvaćao se veći dio Austrijskog primorja te dio današnje Notranjske-kraške. . Poslije Drugog svjetskog rata pod SR Sloveniju unutar SFRJ došli su dijelovi Julije (slov. Julijske krajine) dijelovi Goriške i Istre, koji zajedno čine pokrajinu Primorsku i dio Krasa od granice s Hrvatskom do Postojne koje čine pokrajinu Notranjsku. Ponekad se dijelom Primorske drže i oni dijelovi Furlanije-Julijska krajina koje pretežito naseljavaju Slovenci.

Vidi još

• Slovenačka obala

Literatura

• Enciklopedija Slovenije IX, Ljubljana 1995, 342-343.

Spoljašnje veze

• Primorska Sl

Primorska na Wikimedijinoj ostavi