Nekropole stećaka u Bitunji
| Nekropola stećaka Bitunja | |
|---|---|
 Svjetska baština – UNESCO | |
| [[Datoteka:|200px]] | |
 Bosna i Hercegovina, Berkovići | |
| Registriran: | 2016. |
| Vrsta: | Kulturno dobro |
| Mjerilo: | iii, vi |
| Ugroženost: | yes |
| Referenca: | UNESCO |
Nekropole stećaka u Bitunji, opština Berkovići, Bosna i Hercegovina je grupa od četiri nekropole nastale u vrijeme srednjovjekovne oblasti Zahumlje.
Područje Bitunje je pripadalo srednjovjekovnoj Humskoj župi Dubrava koja je graničila sa župama Dabar, Popovo, Žaba, Luka i Večerić.[1] Župa Dubrave se spominje u dubrovačkom spisu od 13. oktobra 1285, a zatim u više dokumenata iz 1405, 1406, 1443, 1444, 1449. godine.
Stećci Gornje Bitunje (Zabrđa) situirani su na četiri lokaliteta, poznata pod sljedećim nazivima: Lokve, Potkuk, Zakuk i Baba.[2] Centralni dio područja na kojem su nekropole je krečnjačka stijena Kuk koja je korištena kao kamenolom za okolne nekropole. Oko nje su nekropole Potkuk i Zakuk. Nekropola Lokve je na najnižen dijelu areala na kojoj se nekropole pružaju, a Baba je na najvišoj tački u ovom dijelu terena. Sve četiri nekropole su proglašene za nacionalni spomenik BiH.[3]
Nekropola Potkuk, nalazi se na listi 30 srednjovjekovnih nekropola stećaka koje su 2016. godine proglašene Svjetskom baštinom UNESCO-a. Na listi su 22 nekropole u Bosni i Hercegovini, po 3 u Srbiji i Crnoj Gori, a 2 u Hrvatskoj. U obrazloženju se, između ostalog, navodi:
- Stećci su srednjovjekovni nadgrobni spomenici, nastali od XII-XVI vijeka na teritoriji jugoistočne Evrope na kojoj su danas Bosna i Hercegovina, zapadna Srbija, zapadna Crna Gora i srednja i južna Hrvatska. Značajni su po svojoj interkonfesionalnosti, i korišteni su kod ukopa pripadnika sve tri srednjovjekovne hrišćanske zajednice (Pravoslavna crkva, Katolička crkva i Crkva bosanska).[4]
Proglašena je i za Nacionalni spomenik BiH.[5] Nalazi se na relativno ravnom terenu ispod južne strane Kuka. Zauzima prostor 70x40 m. Na nekropoli ima preko 200 stećaka, od kojih su neki ukrašeni i očigledno je da je to nekropola jedne veće zajednice. Osim 2 sanduka sa postoljem isklesanih u jednom komadu, 2 sljemenjaka i 5 masivnih ploča, dužine i širine preko 2 m te visine do 0.3 m, svi ostali spomenici su u obliku sanduka. Ukrašeno je 45 spomenika. Ukrasi su izvedeni u plitkom reljefu, izuzev na nekoliko primjeraka na kojima su urađeni tehnikom urezivanja.[6] Na ukrašavanju spomenika radilo je više majstora. Najčešći je prikaz jelena pojedinačno ili lova. Veći broj spomenika je dobro klesan i dosta dobro očuvan.
Stećak br. 15 je među nekoliko reprezentativnih. Sjeverna, južna i zapadna (doglavna) okomita strana su ukrašene. Na vrhu sjeverne strane je friz od dvije linije koje se prepliću i uokviruju sedam elipsastih medaljona. U svakom je po jedna ptica. Ispod friza je motiv ženskog kola sa 4 figure koje se drže za ruke. Na jednom kraju je velika muška figura koja drži u jednoj ruci dugačak mač. Između žena su male ženske figure. Suprotni kraj kola završava malom ženskom figurom koja ima ispružen veliki dlan u visini ramena. Na južnoj strani je prikaz lova na jelena kao na spomenicima br. 8 i 9. Na zapadnoj strani je širok friz od povijene lozice.
Nekropola Lokve, koje lokalno stanovništvo zove Bunarevi i Brijeg, je prva od četiri nekropole na koju se dolazi idući putem ka zaseoku Zabrđu. Na njoj je svega sedam stećaka (šest sanduka i jedna ploča). Proglašena je za Nacionalni spomenik BiH.[7]
Nekropola Zakuk zauzima površinu od 20 x 20 m. Sastoji se od ukupno 9 stećaka u obliku sanduka. Evidentirana su četiri ukrašena stećka. Proglašena je za Nacionalni spomenik BiH.[8]
Nekropola Baba zauzima površinu od otprilike 22 x 14 m. Sastoji se od ukupno 24 stećka. Jedanaest stećaka je ukrašeno. Prema osnovnim oblicima, svi su sanduci, od čega je jedna trećina visokih sanduka, a šest stećaka ima postolje. Dobro su obrađeni. Proglašena je za Nacionalni spomenik BiH.[9] Stećak br. 4 (165 x 65 x 98 cm) je visoki sanduk na postolju, dobro obrađen i očuvan. Na vodoravnoj strani su plastično prikazani pravougaoni štit i mač. Štit je obrubljen bordurom od kosih paralelica. U jednom kutu štita je izveden polumjesec, a u drugome rozeta. Na drugome kraju plohe je stilizirani motiv “svastike”.[10] Na svim uspravnim stranama su arkade sa dosta duboko urezanim interkolumnijama. Lukovi i stupovi su ukrašeni bordurama od kosih paralelica. Friz od kosih paralelica se pruža iznad arkada na svim stranama osim na južnoj bočnoj strani.
- ↑ „Marko Vego: Zbornik srednjovjekovnih natpisa Bosne i Hercegovine.”. Sarajevo: Izdanje Zemaljskog muzeja, knjiga III, 1964. Pristupljeno 9. 2. 2017.
- ↑ „Šefik Bešlagić: STEĆCI, KATALOŠKO-TOPOGRAFSKI PREGLED”. Sarajevo: Veselin Masleša, 1971. Pristupljeno 9. 2. 2017.
- ↑ „Nekropole stećaka”. Arhivirano iz originala na datum 2016-03-05. Pristupljeno 2017-02-03.
- ↑ „Stećci Medieval Tombstone Graveyards”. UNESCO, WORLD HERITAGE LIST. Pristupljeno 13. 9. 2018.
- ↑ „Nekropola Potkuk”. kons.gov.ba. Arhivirano iz originala na datum 2016-11-07. Pristupljeno 13. 10. 2016.
- ↑ „Nada Miletić: STEĆCI – Umjetnost na tlu Jugoslavije”. Izdavački zavod Jugoslavija, Beograd – Spektar Zagreb – Prva književna komuna Mostar, 1982. Pristupljeno 9. 2. 2017.
- ↑ „Nekropola Lokve”. kons.gov.ba. Arhivirano iz originala na datum 2021-05-05. Pristupljeno 13. 10. 2016.
- ↑ „Nekropola Zakuk”. kons.gov.ba. Arhivirano iz originala na datum 2021-05-05. Pristupljeno 13. 10. 2016.
- ↑ „Nekropola Baba”. kons.gov.ba. Arhivirano iz originala na datum 2021-05-05. Pristupljeno 13. 10. 2016.
- ↑ „Marian Wenzel, Ukrasni motivi na stećcima”. Sarajevo: Veselin Masleša, 1965. Pristupljeno 9. 2. 2018.
