Monarhijanizam
Za ideologiju koja promovira monarhijsko uređenje, vidite članak monarhizam.Monarhijanstvo (gr: mono - jedno; arhe - načelo) je ranohrišćansko hristološko učenje koje naglašava jednost Boga. Monarhizam, iza kojeg su stajali ostaci ranokršćanskih pogleda, se suprotstavljao teologiji Logosa i divinizaciji Isusa.[1]
Tertulijan, teolog Trojstva, prvi naziva ovo shvaćanje "monarhijanizam". Unutar monarhijanizma mogu se razlikovati dvije tendencije: adopcionisti i modalisti.[1]
- dinamički monarhijanizam (adopcionizam) - naučava da je Isus, rođen kao čovek, posle krštenja snagom (dinamički) jedinog Boga, uzdignut do božanskog, postavši Mesija i Spasitelj ljudi.
- modalni monarhijanizam - smatra da je Isus samo oblik (modus) ispoljavanja Boga, ne Bog uz bok njemu. Začetnik ovog učenja je Noet iz Smirne.
Obje su tendencije branile monarhiju Božju: po jednoj je čovjek bio nadahnut božanskim duhom dok je Bog ostao nepovrediv kao jedinstveno biće; po drugoj je Sin bio samo manifestacija Oca a to ponovo podržava monarhiju Boga.[1] Premda je moglo izgledati da su dva ogranka monarhijanizma u suprotnosti jedan s drugim, razlika je bila mnogo manja.[1]
Tertulijan i Origen tvrde da je najveći dio kršćana u njihovo vreme razmišljao u monarhijanskom smislu.[1]
