Kliconoša
Kliconoša, je osoba ili životinja koja nakon preležane zarazne bolesti (npr. stafilokokne infekcije) u svom organizmu nosi i dalje patogene klice, pa je stalni (potencijalni) izvor zaraze, za svoju okolinu. Kliconoša zarazu najčešće prenosi kapljičnim putem, zatim direktnim ili indirektnim kontaktomi preko vektora zaraznih bolesti.
Oblici kliconoštva[uredi | uredi kod]
Kliconoše mogu biti: zdrave/asimptomatske kliconoše, inkubacione kliconoše, akutne (rekonvalescentne) kliconoše i hronične kliconoše.
Aktivne kliconoše[uredi | uredi kod]
Aktivne kliconoše, ili pacijenti koji nemaju simptome bolesti, mogu biti:
- osobe koje su preležale zarazne bolesti
- osobe koje rade sa životnim namirnicama
- osobe koje rade sa vodom
- osobe koje rade sa malom i školskom decom (jaslice, vrtići, škole)
- zdravstveni radnici i drugo osoblje koje radi sa pacijentima.[1]
Kliconoše prema dužini trajanja kliconoštva[uredi | uredi kod]
Prema dužini trajanja kliconoštva, potencijalni kliconoša kao rezervoar/izvor zaraze ili otpuštanja mikroorganizma u okolinu može biti;
- Akutni (rekonvalescentni) kliconoša - do 3 meseca od preležane bolesti se izlučuje iz organizma domaćina određeni infektivni agens (zaraženi: stafilokokom, streptokokom, meningokokom, šigelom i salmonelama u užem smislu). Kliconoštvo kod ovih osoba traje nekoliko dana do nekoliko nedelja. Akutno kliconoštvo otkriva se brisom nosa i ždrela najkasnije 5 dana nakon utvrđivanja simptoma; pregled se nastavlja dok se ne dobiju dva uzastopna negativna nalaza.
- Hronični kliconoša - duže 3 meseca od preležane bolesti (nekad čak i više godina ili doživotno) se izlučuje iz organizma domaćina određeni infektivni agens(zaražen: tifusnom salmonelom, trbušnim tifusom ili paratifusom, virusnom žuticom tipa B ili AIDS). Kliconoštvo kod ovih osoba traje više meseci ili godina. Hronično kliconoštvo započinje godinu dana nakon ozdravljenja od zarazne bolesti i često traje doživotno.
- Hronično kliconoštvo može biti povremeno (intermitentno) i trajno (permanetno).
Epidemiologija[uredi | uredi kod]
Statistički podaci iz literature navode da je u proseku svaka deseta osoba potencijalni kliconoša (a da ona sama to ne zna).[2]
U brisevima radnika (kliconoša) koji profesionalno rade sa hranom najčešće se izoluju stafilokoke, ešerihija koli, ali ponekad i paraziti, poput glista. Zbog toga se npr. samo u Beogradu svakoga meseca, zbog neispravnih briseva, pošalje na privremeno lečenje između 200 i 300 radnika kliconoša zaposlenih u gradskim pekarama, restoranima, ćevabdžinicama, sendvičarama.
Putevi prenošenja zaraze sa kliconoše na zdravu osobu[uredi | uredi kod]
Kliconoša zarazu prenosi
- kapljičnim putem (preko kapljica tokom iskašljavanja, kijanja, govora ili poljupca kliconoša sitnim kapljicama ili aerosolom prenosi zarazu na zdravu osobu na rastojanju do 1 metra)
- direktnim kontaktom ( rukama tokom rukovanja, polnim odnosom, izlučevinama kao što su izmet, mokraća, krv, ispljuvak, ugrizom čoveka ili besne životinje)
- indirektnim kontaktom (preko raznih predmeta kao što su igračke, pribor za jelo i piće, medicinskih instrumenata u medicini i stomatologiji.)
- preko vektora (insekti, krpelji, grinje, buve).
- preko posteljice (placente) (u trudnoći sa majke na plod)
Mere prevencije[uredi | uredi kod]
U cilju sprečavanja daljeg širenja zaraznih bolesti kntrola na kliconoštvo sprovodi se prvenstveno:
- Kod svih osoba pre stupanja u radni odnos
- Kod osoba koje rade sa hranom i vodom svakih šest meseci
- Kod ostalih osoba kao što su npr zdravstveni radnici, svake godine
- Kod dece pre polaska u školu ili vrtić, kao i nakon preležanih zaraznih bolesti.
- Kod osoba koje dolaze iz endemičnih područja (gde ima zabeleženih slučajeva obolelih od malarija, kolera i drugih bolesti) na graničnim prelazima.
- Po završenom lečenju bolesnika obolelih od zaraznih bolesti.
- Kontrola bolesnika na kliconoštvo nakon završenog lečenja pojedinih zaraznih bolesti
1. Kontrola kliconoša nakon preležanog tifusa i paratifusa sprovodi se:
- Sedam dana nakon prestanka lečenja (prvi pregled)
- Zatim u razmacima me manjim od 24 časa
- Zatim jednom mesečno dok tri uzastopna nalaza stolice i mokraće ne budu negativna. Tada se osoba proglašava za hroničnog kliconoša.
- Kontrola se nadalje sprovodi svakih 6 meseci. Da bi se takva osoba proglasila negativnom na kliconoštvo potrebno je da 6 uzastopnih nalaza stolice i mokraće budu negativni, a u zadnjem nalazu u žuči ubrazmazila uzetim ne kraćim od mesec dana.
2. Kontrola kliconoša nakon preležane dizenterije i trovanje hranom
- Nakon prestanka simptoma, tri dana se uzastopno pregledava stolica na kliconoštvo
- Ako je nalaz i dalje pozitivan nakon 14 ponovo se pregledava stolica i tako svaka tri meseca do dva uzastopna negativna nalaza.
NAPOMENA: Za vreme kliconoštva takve osobe ne smeju raditi u: proizvodnji i distribuciji životnih namirnica, sa vodom, u jaslicama, vrtićima, školama i zdravstvenim ustanovama.
Kliconoštvo prema Međunarodnoj klasifikaciji bolesti (MKB-10)[uredi | uredi kod]
- Z22 - Kliconoša zaraznih bolesti
- Z22.0 - Kliconoše trbušnog tifusa
- Z22.1 - Kliconoša drugih crevnih zaraznih bolesti
- Z22.2 - Kliconoša difterije
- Z22.3 - Kliconoša drugih označenih bakterijskih bolesti
- Z22.4 - Kliconoša uzročnika koji se pretežno prenose polnim putem
- Z22.5 - Kliconoša hepatitisa uzrokovanog virusom
- Z22.6 - Kliconoša humanog T-limfotropnog virusa tip 1 (HTLV-1)
- Z22.8 - Kliconoša drugih zaraznih bolesti
- Z22.9 - Kliconoša zarazne bolesti, neoznačene
Izvori[uredi | uredi kod]
- ↑ Andrus JK, Ostroff SM, Kobayashi JM, Horan JM, Fleming DW. Patient-care directives and infection control: the potential conflict of interest during epidemics in long-term care facilities. Am J Prev Med 1992;8:203-6.
- ↑ Defez C, Fabbro-Peray P, Cazaban M, Boudemaghe T, Sotto A, Daures JP. Additional direct medical costs of nosocomial infections: an estimation from a cohort of patients in a French university hospital. J Hosp Infect 2008;68:130-6.