Ekseligmos
Ekseligmos ili Egzeligmos (grčki: ἐξέλιγμος — exeligmos, "okret točka/kotača") je period od 54 godine i 33 dana (tj. oko 19.756 dana) koji se može koristiti u predviđanju uzastopnih pomračenja Sunca i Meseca sa sličnim svojstvima i lokacijom. Kod pomračenja Sunca, svakog ekseligmosa će se pomračenje sličnih karakteristika ponoviti nedaleko od prethodne lokacije pomračenja. Kod pomračenja Meseca, isti deo Zemlje će videti pomračenje vrlo slično onom koje se dogodilo ekseligmos ranije (v. glavni tekst za primere). Ovaj ciklus pomračenja iznosi tri sarosa, s tom razlikom što ekseligmos ima skoro ceo broj dana pa će sledeće pomračenje biti vidljivo na sličnoj lokaciji i vremenu kao i ekseligmos ranije - kod sarosa pomračenje je osam sati kasnije i oko 120° zapadnije nego prethodno[1].
Detalji[uredi | uredi kod]
Ekseligmos je Grcima bio poznat bar od 100. pne., jer je Antikiterski mehanizam imao sklop za njegovo izračunavanje[2]. Ekseligmos obuhvata 669 sinodičkih meseci (ciklus mesečevih mena), odn. 726 drakonskih meseci (čvorova na Mesečevoj putanji) i skoro tačno 717 anomalističkih meseci (ekstremnih tačaka na elipsi putanje)[3]. Prva dva faktora čine da je ovo dugoročna serija pomračenja, a zadnji da će svako pomračenje u ekseligmosu biti slično. Skoro ceo broj anomalističkih meseci osigurava da će prividni prečnik Meseca biti skoro isti sa svakim sledećim pomračenjem.
Pošto je ciklus preko mesec dana duži od celog broja godina, putanja pomračenja je udaljena, grub rečeno, 1000 km od prethodnog. Pošto se za mesec dana i prividni prečnik Sunca značajno menja to utiče na dužinu i širinu Sunčevog pomračenja[1].
Primer solarnog ekseligmosa[uredi | uredi kod]
Evo poređenja dva totalna pomračenja Sunca razdvojena jedan ekseligmos:
| 11. avgust 1999. | 12. septembar 2053. | |
|---|---|---|
| Mapa putanje (plava staza - totalno pomračenje) (zelene linije - granice delimičnog pomračenja) |
 |
|
| Trajanje | 2 m 23 s | 3 m 4 s |
| Najveća širina putanje totaliteta | 112 km | 116 km |
| Geo-širina najvećeg pomračenja | 45,1° Sever | 21,5° Sever |
| Vreme najvećeg pomračenja (UTC) | 11:04 | 09:34 |
Primer lunarnog ekseligmosa[uredi | uredi kod]
Evo poređenja dva totalna lunarna pomračenja razdvojena za jedan ekseligmos:
| 9. februar 1990. | 13. mart 2044. | |
|---|---|---|
| Mapa putanje |
 |
|
| Vidljivost (strana Zemlje s koje je vidljivo pomračenje) |
 |
|
| Trajanje (delimično pomračenje) | 204 minuta | 209 minuta |
| Vreme najvećeg pomračenja (UTC) | 19:12 | 19:38 |
Takođe pogledati[uredi | uredi kod]
Reference[uredi | uredi kod]
- ↑ 1,0 1,1 (en)Littman, et al., Mark (2008). Totality: eclipses of the sun. Oxford University Press. str. 325–326. ISBN 0-19-953209-5.
- ↑ (en)Freeth, Tony; Y. Bitsakis, X. Moussas..., and M.G. Edmunds (November 30, 2006). „Decoding the ancient Greek astronomical calculator known as the Antikythera Mechanism”. Nature 444 (7119): 587–591. Bibcode 2006Natur.444..587F. DOI:10.1038/nature05357. PMID 17136087.
- ↑ http://books.google.co.uk/books?id=tAhZT5jRTwgC&pg=PA301&lpg=PA301&dq=exeligmos+717+669&source=bl&ots=sFcx9lkg0x&sig=RBi98OvhkiwSnAhaMBmI-upYh6M&hl=en&sa=X&ei=JgWbUOuNDqmQ0AWtnoGgCw&ved=0CCoQ6AEwAg#v=onepage&q&f=false